BIO

Urodzony 23 marca 1930 w Warszawie; syn Zygmunta Hübnera, prawnika, i Zofii Julii z Lipińskich. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie; od 1943 należał do Szarych Szeregów. W czerwcu 1944 wyjechał na wieś w Opoczyńskie, skąd wrócił do stolicy w maju 1945. Uczęszczał do Gimnazjum im. S. Staszica (1945-47), a następnie uczył się w Liceum im. J. Słowackiego, gdzie w 1948 uzyskał maturę. Działał społecznie w organizacjach Polskim Czerwonym Krzyżu i Young Men's Christian Association. W 1948 rozpoczął studia z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim (zrezygnował w 1950) i równocześnie na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej (PWST) w Warszawie (późniejszej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. A. Zelwerowicza). Był członkiem Związku Akademickiej Młodzieży Polskiej (od 1948), potem Związku Młodzieży Polskiej, brał udział w pracach Zarządu Głównego Zrzeszenia Studentów Polskich. W 1951-52 prowadził na PWST wykłady z historii teatru. Po uzyskaniu dyplomu w 1952 występował przez kilka miesięcy w Teatrze Ludowym, a potem podjął studia na Wydziale Reżyserskim PWST, które łączył z pracą na scenie w Teatrze Polskim. Debiutował jako publicysta teatralny w 1952 artykułem pt. Nasz Teatr — Studio, zamieszczonym na łamach „Po prostu” (nr 21). Recenzje i artykuły teatralne publikował w „Sztandarze Młodych” (1953-55) i w „Trybunie Wolności” (1954-55; pod pseudonimem Jan Sulicki). W 1955 ożenił się z Mirosławą Dubrawską, aktorką. W tymże roku przeniósł się do Gdańska, gdzie debiutował jako reżyser w Teatrze Wybrzeże. W 1956 uzyskał dyplom ukończenia Wydziału Reżyserskiego PWST. Na przełomie 1956/57 wyjechał na czteromiesięczne stypendium Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) przy UNESCO do Paryża, Londynu i Rzymu; nadsyłał stamtąd regularne korespondencje do tygodników „Nowe Sygnały” i „Po prostu”. W 1958 objął stanowisko kierownika artystycznego Teatru Wybrzeże. W 1960 otrzymał nagrodę Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku. W sezonie 1961/62 był reżyserem w Teatrze Polskim w Warszawie. W 1962 podjął pracę we Wrocławiu jako dyrektor Teatru Polskiego i zarazem kierownik artystyczny Państwowych Teatrów Dramatycznych. W 1963 został kierownikiem artystycznym, a także reżyserem Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. Za działalność w tej placówce otrzymał w 1967 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki III stopnia; w następnym roku został wyróżniony nagrodą miasta Krakowa w dziedzinie kultury. Równocześnie reżyserował spektakle dla Polskiego Radia i Telewizji; występował również jako aktor teatralny i filmowy. Kontynuował twórczość literacką i publicystyczną. Felietony i artykuły o sztuce teatru publikował m.in. w „Odrze” (1960-64), „Dialogu” (od 1966) i w „Teatrze” (1969-77). W 1969 zrezygnował z prowadzenia Starego Teatru i nie związany etatowo z żadną sceną, reżyserował spektakle m.in. w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, Teatrze Nowym w Łodzi, Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Za reżyserię Ulissesa J. Joyce'a w Teatrze Wybrzeże otrzymał w 1971 Order Stańczyka przyznawany przez redakcję „Literatury”. W 1970 objął stanowisko sekretarza generalnego Polskiego Ośrodka ITI. W tym samym roku wszedł w skład zespołu pedagogicznego PWST (od 1972 prodziekan Wydziału Reżyserii Dramatu, od 1975 dziekan). Za całokształt pracy scenicznej otrzymał w 1971 nagrodę Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP) im. Boya. Współpracował jako reżyser z warszawskim Teatrem Współczesnym (1972-74) i Teatrem Telewizji. Od 1974 był dyrektorem Teatru Powszechnego w Warszawie. Wyjeżdżał dwukrotnie do Stanów Zjednoczonych: w 1976 na zaproszenie Georgia State University, gdzie prowadził zajęcia z aktorami oraz zajmował się reżyserią, wygłosił nadto kilka wykładów na uniwersytetach w Teksasie i Miami oraz w 1980 w Nowym Jorku i na Festiwalu Nowych Sztuk Amerykańskich w Louisville. W 1978 otrzymał nagrodę Klubu Krytyki Teatralnej SDP im. L. Schillera za reżyserię Zemsty A. Fredry, w 1979 nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia za twórczość artystyczną w dziedzinie teatru. W 1981 został mianowany profesorem nadzwyczajnym w zakresie historii i teorii literatury polskiej. W 1983 otrzymał nagrodę Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za reżyserię Nie-Boskiej komedii Z. Krasińskiego (ponownie w 1987), w 1988 nagrodę Prezydenta miasta stołecznego Warszawy. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1965), Krzyżem Kawalerskim (1969) i Krzyżem Oficerskim (1978) Orderu Odrodzenia Polski, odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1969). W 1989 Zmarł 12 stycznia 1989 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
W 1989 przyznano mu pośmiertnie nagrodę im. K. Swinarskiego za sezon 1988/89. W tymże roku imię Z. Hübnera nadano Teatrowi Powszechnemu w Warszawie.

Twórczość

1. Rozmowy o teatrze. [Współautor:] J. Rakowiecki. Warszawa: Wiedza Powszechna 1953, 218 s. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1955, 159 s.

Praca popularyzatorska na temat teatru.

2. Bogusławski człowiek teatru. [Monografia]. Warszawa: Wiedza Powszechna 1958, 380 s.

3. Przepraszam, nic nowego. [Felietony]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 224 s.

Wybór felietonów publikowanych w „Dialogu” i „Odrze” w 1962-1977.

4. Sztuka reżyserii. [Szkice]. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1982, 198 s.

Zawartość

Kłopoty z definicją; Rzut oka wstecz; Reżyser czyta sztukę; Reżyser ustala obsadę; Reżyser prowadzi próbę; Reżyser zasiada na widowni; Reżyser staje za kamerą; Czy reżyserii można nauczyć?; Literatura przedmiotu.

5. Ludzie cesarza. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1986 nr 2 s. 5-27. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ateneum 1986.

Wyróżnienie Funduszu Literatury w 1987.

Przekłady

czeski

Císařovi lidé. [Przeł.] E. Sojka. Praha 1988.

hiszpański

Els homes de l'Emperador. [Przeł.] J.M. de Sagarra i Angel. „Escena”, Barcelona 1990 nr 5 [dod.].

słowacki

Cisárovi l'udia. [Przeł.] L. Kiss. W: Súčasná pol'ská dráma. Bratislava 1994.

6. Loki na łysinie. Wybór felietonów z lat 1976-1985. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1989, 157 s.

Wybór felietonów publikowanych w „Dialogu”.

7. Wizyta Marszałka. Słuchowisko radiowe. Dialog 1990 nr 1 s. 7-23.

8. Polityka i teatr. [Eseje]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1991, 331 s.

Nagrody

Nagroda Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) „Teatralna książka roku” w 1991.

Zawartość

Wstęp; Teatr i państwo; Cenzura; Cenzura poza cenzurą; Propaganda; Teatr walczący ...; ... I walka z teatrem; Artysta uwikłany; Posłowie ’88.

Przekłady

angielski

Theater and politics. [Przeł.] J. Kosicka. Evanston, IL 1992.

Adaptacje

F. Dostojewski: Zbrodnia i kara. Przeł. Cz. Jastrzębiec-Kozłowski. Adaptacja, inscenizacja i reżyseria: Z. Hübner. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1958. Inna wersja: [Współautor:] A. Hanuszkiewicz. Wystawienie: Warszawa, Teatr Powszechny 1964.
B. Jasiński: Bal manekinów. Adaptacja teatralna: Z. Hübner. Telewizja Polska 1961.
K. Brandys: Sposób bycia. Oprac. tekstu i reżyseria: Z. Hübner, J. Nowak. Wystawienie: Kraków, Stary Teatr 1964.
B. Jonson: Volpone. Adaptacja teatralna: Z. Hübner. Telewizja Polska 1965.
M. Gogol: Martwe dusze. Tłumaczenie W. Broniewski. Adaptacja i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1966.
Czwarty jeździec Apokalipsy. [Widowisko telewizyjne]. Scenariusz i realizacja: A. Buszewicz, W. Krakowski, T. Malak pod kierunkiem Z. Hübnera. Wystawienie: Kraków, Stary Teatr 1967.
K. Filipowicz: Co jest w człowieku w środku. Scenariusz filmowy i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1969.
B. Hrábal: Baron Münchhausen. Przeł. E. Witwicka. Scenariusz teatralny i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1969.
A. Camus: Upadek. Przeł. J. Guze. Adaptacja teatralna pt.: Sąd ostateczny: Z. Hübner, J. Majewski. Telewizja Polska 1970.
Molière: Świętoszek. Przeł. K. Zalewska. Adaptacja i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1971.
M. Nowakowski: Gonitwa. Scenariusz filmowy: Z. Hübner, M. Nowakowski. Reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1971.
R. Bratny: Trzech w linii prostej. [Powieść]. Adaptacja telewizyjna i reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1973. Druk „Teatr Polskiej Telewizji” 1974 nr 1 s. 31-43.
K. Moczarski: Rozmowy z katem. Układ tekstu: Z. Hübner. Wystawienie: Warszawa, Teatr Powszechny 1977.

Przekłady

niemiecki

Gespräche mit dem Henker. [Przeł.] R. Buschmann. Berlin 1978.

słowacki

Rozhovory s katom. [Przeł.] M. Andráš. Bratislava 1979.
J. Conrad: W oczach Zachodu. Przeł. W. Tarnawski. Adaptacja pt. Spiskowcy: Z. Hübner i M. Komar. Reżyseria: Z. Hübner. Wystawienie: teatralne:Warszawa, Teatr Powszechny 1980; telewizyjne: Telewizja Polska 1987.
N. Grieg: Upadek. Przeł. A. Skrentni. Układ tekstu i reżyseria: Z. Hübner. Wystawienie: Warszawa, Teatr Powszechny 1982.

Prace redakcyjne

1. E.G. Craig: O sztuce teatru. Wybór: G. Sinko. Przeł. M. Skibniewska. Wstęp i noty Z. Hübnera. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1964, 213 s. [Wyd. 2 uzupełnione] tamże 1985, 264 s.
2. J. Janicki: Tatko. Wstęp i uwagi inscenizacyjne.: Z. Hübner. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 76 s.

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

Z. Hübner: O czym pisze krytyk teatralny. Miesięcznik Literacki 1968 nr 8.
Z. Hübner: W pół drogi. Dialog 1990 nr 1.

Wywiady

Przygoda i ryzyko w teatrze. Rozm. K. Nastulanka. Polityka 1975 nr 22.
Publiczność traktuje teatr z zaufaniem... Rozm. J. Lohman. Życie Literackie 1978 nr 49.

Ogólne

Książki

Zygmunt Hübner: 23 marca 1930 – 12 stycznia 1989. [Rozszerzony katalog wystawy monograficznej]. Scenariusz wystawy i red. katalogu: J. Kozarska, A. Litak, C. Niedziółka. Gdańsk; Kraków; Warszawa: Teatr Wybrzeże; Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej; Teatr Powszechny im. Z. Hübnera 2000, 304 s. [zawartość: E. Orzechowski: Zygmunt Hübner. 1930-1989; Zygmunt Hübner: Zamiast życiorysu; B. Korzeniewski: Nad trumną Zygmunta Hübnera. — Wspominają Zygmunta Hübnera. [kilkadziesiąt wypowiedzi aktorów, reżyserów i ludzi teatru]. — Korespondencja [z lat 1951-89]. — Felietony [wybór]. — M. Fik: Hübnera teatry z twarzą. — Prace reżyserskie Zygmunta Hübnera [zestawienie]. — Role aktorskie Zygmunta Hübnera [zestawienie]. — Zespoły i repertuary teatrów kierowanych przez Zygmunta Hübner [zestawienie]].

Artykuły

B. Frankowska: Zygmunt Hübner — dyrektor trzech teatrów. Teatr 1979 nr 5, sprostowanie „Teatr 1979 nr 9.
J. Kłłosowicz: Hübner. Literatura 1989 nr 6.
T. Nyczek: Przytomność. Teatr 1989 nr 5.
M. Sugiera: Odpowiedzialność człowieka teatru. Więź 1989 nr 7/8.
J. Ciechowicz: Gdańskie lata Zygmunta Hübnera. Dialog 1990 nr 1.
M. Fik: Hübnera teatry z twarzą. Dialog 1990 nr 1.
E. Żmudzka: Zygmunt Hübner. Teatr 1990 nr 2.
M. Fik: Jedność. W tejże: Zamiast teatru. Warszawa 1993.
R. Pawłowski: Telegram od Hübnera. Gazeta Wyborcza 2007 nr 41.

Bogusławski człowiek teatru

E. Szwankowski. Mówią Wieki 1959 nr 2.

Przepraszam, nic nowego

M. Fik: Godzina skupienia. Polityka 1978 nr 40.
Z. Greń: Hübner. Życie Literackie 1978 nr 43.
Z. Kubikowski: Hübner czyli niechęć do skrajności. Dialog 1979 nr 1.

Sztuka reżyserii

Z. Greń: Plecy. Życie Literackie 1982 nr 27.
A. Grodzicki. „The Theatre in Poland”, Warszawa 1983 nr 1.

Ludzie cesarza

J. Sieradzki. „The Theatre in Poland”, Warszawa 1986 nr 11/12.
G. Sinko: W kręgu Tacyta. Teatr 1986 nr 6.

Loki na łysinie

Z. Greń: Alcest. Życie Literackie 1989 nr 26.
J. Zieliński: Rozkosz myślenia w cieniu gilotyny. Dialog 1990 nr 1.

Polityka i teatr

E. Baniewicz: Teatr który się wtrąca. Twórczość 1992 nr 4/5.
A. Hausbrandt: Dwa testamenty. Przegląd Tygodniowy 1992 nr 12.
M. Karpiński: W pełnym świetle. Teatr 1992 nr 7/8.
M. Radgowski: Różnica czasu. Dialog 1992 nr 3.

J. Conrad: W oczach Zachodu

I. Kellner: Dramatyzacja ukrytych uczuć. Teatr 1980 nr 11 [dot. adaptacji pt. Spiskowcy].
Z. Najder. Polish Perspectives 1980 nr 10 [dot. adaptacji pt. Spiskowcy].