HORZYCA Wilam

Urodzony 28 lutego 1889 we Lwowie; syn Edwarda Hořitzy, urzędnika, i Klementyny z domu Drosen. Do 1899 przebywał w Husiatynie na Podolu, gdzie uczęszczał do czteroklasowej szkoły powszechnej. W 1899 rozpoczął naukę w gimnazjum we Lwowie, a kontynuował w Stryju. Uczestniczył w działalności zakonspirowanego kółka samokształceniowego o celach literacko-patriotyczno-niepodległościowych, założonego przez Stefana Vrtela-Wierczyńskiego i Stanisława Vincenza. W 1908-14 studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim filologię niemiecką i angielską oraz historię sztuki. W czasie I wojny światowej służył jako ochotnik w Legionach Polskich. W 1916 ożenił się ze Stefanią Gozdecką. W 1918 był nauczycielem germanistą w VII Gimnazjum we Lwowie. Powołany do wojska w 1919, pracował w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1920 w Ministerstwie Spraw Wojskowych, m.in. jako bibliotekarz w Wojskowej Szkole Intendenckiej. Po przejściu do rezerwy (w stopniu kapitana) w 1921 zamieszkał w Warszawie. Debiutował w 1919 w czasopiśmie „Pro arte” recenzją Żywych kamieni Wacława Berenta (nr 4) oraz wierszem Kurek (nr 5); w tymże roku publikował też recenzje teatralne w „Pro Arte” (podpisane W.Ch.). Od tego czasu był związany z grupą poetów, która od 1920 wydawała miesięcznik „Skamander” (w 1920-22 był członkiem jego redakcji); publikował tu wiele, zwłaszcza recenzji teatralnych i literackich. W 1922 był członkiem komisji organizacyjnej Polskiego Towarzystwa Teatralnego. W 1922-31 wykładał historię teatru i dramatu w Państwowej Szkole Dramatycznej, której dyrekcję objął w 1929. Równocześnie od grudnia 1924 wespół z Leonem Schillerem i Aleksandrem Zelwerowiczem wchodził w skład kierownictwa Teatru im. W. Bogusławskiego w Warszawie i pełnił w nim funkcję kierownika literackiego do końca istnienia Teatru w 1926. W 1925 został członkiem Polskiego Instytutu Teatrologicznego. W 1927 prowadził dział literacki w dzienniku „Epoka”, gdzie zamieszczał też m.in. recenzje książek. W 1928-37 współredagował ze Stanisławem Vincenzem miesięcznik „Droga” oraz w 1930-38 „Bibliotekę Dramatyczną Drogi”. W 1930 odbył kilkumiesięczną podróż po Europie jako stypendysta Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1930-35 był posłem na sejm z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). W 1931 przeniósł się do Lwowa i do 1937 był dyrektorem Teatrów Miejskich. W tym czasie (1932-37) redagował „Scenę Lwowską”; tu też ogłaszał artykuły (m.in. w 1936-37 pod pseud. Jerzy Śmigielski). W 1937 powrócił do Warszawy i prowadził wspólnie z Ludwikiem Solskim, a następnie Aleksandrem Zelwerowiczem Teatr Narodowy. Jednocześnie w 1937-39 wraz z Józefem Czechowiczem i Romanem Kołonieckim redagował tygodnik „Pion”. W okresie międzywojennym był członkiem Polskiego PEN Clubu. Po wybuchu II wojny światowej przebywał początkowo we Lwowie; w 1940 przedostał się do Warszawy, gdzie w czasie okupacji niemieckiej pracował w Wydziale Gospodarczym Miejskiego Urzędu Szkolnego, głównie jako tłumacz z języka niemieckiego. Uczestniczył w konspiracyjnym życiu kulturalnym, prowadząc wykłady na tajnych kompletach oraz współredagując z Ferdynandem Goetlem konspiracyjny miesięcznik Obozu Polski Walczącej „Nurt” (od marca 1943 do maja 1944). Po upadku powstania warszawskiego przebywał przez krótki czas w domu Jarosława Iwaszkiewicza w Stawisku, a następnie do końca 1944 w Krakowie. Po wyzwoleniu organizował w 1945 wraz z Karolem Adwentowiczem oraz prowadził przez kilka miesięcy Teatr im. S. Wyspiańskiego w Katowicach. Równocześnie był dyrektorem Szkoły Dramatycznej powstałej przy teatrze katowickim oraz kierował Studiem Starego Teatru w Krakowie. Był członkiem Oddziału Katowickiego Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1946 wszedł w skład Rady Teatralnej powołanej przez Ministra Kultury i Sztuki. Następnie prowadził różne teatry: Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1945-48) i jednocześnie w sezonie 1947/48 Teatr Miejski w Bydgoszczy; Teatr Polski w Poznaniu (1948-51); Teatr Narodowy w Warszawie w sezonie 1951/52 (zastępca dyrektora); Teatry Dramatyczne we Wrocławiu w sezonie 1952/53. Zwolniony z funkcji kierowniczych, reżyserował w kilku teatrach, m.in. w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie (1955-57). Artykuły i szkice o tematyce teatralnej publikował w programach teatralnych oraz w wielu czasopismach, m.in. w „Listach z Teatru” (1946-47; tu też pod pseudonimem Tadeusz Matkowski), „Teatrze” (1946-47, 1956-57), „Nowej Kulturze” (1957-59). W 1957 został członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu – Związku Artystów Scen Polskich. Od 1957 był dyrektorem Teatru Narodowego w Warszawie. Był też wiceprzewodniczącym polskiego ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). Inscenizował wiele utworów dramatycznych, zwłaszcza z wielkiego repertuaru polskiego romantyzmu oraz klasyki światowej. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1929), Krzyżem Niepodległości (1932), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1935) oraz w okresie powojennym Złotym Krzyżem Zasługi (1946) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956). Zmarł 2 marca 1959 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.