BIO
Urodzony 23 listopada 1916 w Krakowie; syn Józefa Hołuja, urzędnika państwowego, i Barbary z domu Weiner. Uczęszczał początkowo do Gimnazjum Klasycznego im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, a gdy przeniósł się wraz z rodzicami do Biecza, dojeżdżał do gimnazjum w Jaśle. Po śmierci ojca był przez kilka miesięcy w Korpusie Kadetów w Rawiczu, po czym powrócił do Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Debiutował w 1934 artykułem pt. Kobieta w literaturze na łamach miesięcznika Samorządów Uczniów Gimnazjów Krakowskich, „Gazetka” (nr 1, 2/3; podpisany Ta-ho); opublikował tu także opowiadanie pt. Anna (nr 2/3; podpisane Ho-ta), wiersz Płynę (nr 7; podpisany Ta-ho) i kilka innych artykułów. W latach szkolnych ogłaszał również wiersze w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1934-35), „Szkolnych Czasach” (1935-36), „Kuźni Młodych” (1935-36) i „Naszym Wyrazie” (1935-36). Po zdaniu matury w 1936 i ukończeniu szkoły podchorążych rezerwy w Katowicach, rozpoczął w 1937 studia najpierw prawnicze, a po roku polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie działał w Robotniczym Instytucie Oświaty i Kultury im. S. Żeromskiego. Był związany z kręgami młodzieży o ideologii anarchosyndykalistycznej i członkami Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Po wybuchu II wojny światowej walczył w 75. chorzowskim pułku piechoty na Zamojszczyźnie i pod Tomaszowem Lubelskim. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Krakowie, gdzie podjął pracę w prywatnym przedsiębiorstwie budowlanym. Nawiązał kontakt z konspiracyjną grupą wojskową Silesia, podporządkowaną Służbie Zwycięstwu Polski. W czerwcu 1940, licząc, że uda mu się przedostać do Szwajcarii, zgłosił się na wyjazd na roboty do Niemiec i został wysłany do Górnej Bawarii. Powrócił do Krakowa (na przełomie września i października) i zatrudnił się w instytucji propagandowej Generalnego Gubernatorstwa – Polskich Wiadomościach Prasowych (później Telepres); tłumaczył komunikaty i okresowo odczytywał je przez głośniki uliczne. Jednocześnie został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej (pseudonimy: Szary, Piotr Barda). Był współorganizatorem tajnej szkoły podchorążych. Kontynuował twórczość literacką. W lipcu 1942 został aresztowany przez gestapo i wysłany do Oświęcimia. Był tam członkiem międzynarodowego Komitetu „Grupa Bojowa – Oświęcim”. W październiku 1944 został przewieziony do obozu w Leitmeritz (Litomierzyce), gdzie przebywał do wyzwolenia. Po powrocie do Krakowa wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (PPR), został zastępcą kierownika Wydziału Propagandy Komitetu Miejskiego PPR w Krakowie. Należał do współorganizatorów miejscowego organu PPR „Echo Krakowa”; w 1946-47 sprawował funkcję jego redaktora naczelnego, publikował na łamach gazety liczne artykuły publicystyczne. Był także członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego (KW) PPR. Działał w Oddziale Krakowskim Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP; pełnił funkcję prezesa). Był członkiem Rady Naczelnej Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych (1945-46). W 1946 otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości oraz Nagrodę Artystyczną Województwa Krakowskiego. Zawarł związek małżeński z Leokadią z Węgrowiczów, primo voto Kałuską. Wiersze, prozę i artykuły na tematy literackie ogłaszał m.in. w „Kuźnicy”, „Odrodzeniu” i „Twórczości”. We wrześniu 1948 ustąpił z funkcji prezesa ZZLP, a w październiku wystąpił z PPR. W 1950 w związku z oskarżeniem o kolaborację w czasie okupacji niemieckiej, został wykluczony na trzy lata ze Związku Literatów Polskich (ZLP); nie drukowano też jego utworów. Mieszkał w tych latach w Czorsztynie. Pracował okresowo przy urządzaniu muzeów w Oświęcimiu i na Majdanku. W 1952-54 był zatrudniony jako redaktor w Wydawnictwie Literackim w Krakowie. Ogłaszał wiersze, prozę, recenzje i przekłady, głównie z języka niemieckiego w „Życiu Literackim” (od 1952; tu m.in. w 1955 przegląd prasy Wędrówka po czasopismach podpisany Czytelnik, w 1956 cykl felietonów Literatura i życie oraz recenzje podpisany Adam Lutnik), a w następnych latach także m.in. w „Nowej Kulturze” (1954-62), „Polityce” (od 1962), „Kulturze” (1963-69). W 1953 został reaktywowany w prawach członka ZLP (w latach późniejszych pełnił okresowo funkcję wiceprezesa i prezesa Oddziału Krakowskiego Związku). W 1956 przywrócono mu prawa członka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR; w 1960-70 z przerwami członek plenum Komitetu Krakowskiego). W 1956-57 był prezesem Zarządu Oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Krakowie (od 1969 członek Rady Naczelnej). Pełnił funkcję prezydenta (od 1957) i sekretarza generalnego (1960-67) Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego. Otrzymał m.in. nagrody m. Krakowa (1958) i Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie (1964), „Trybuny Ludu” (1976). Od 1969 był członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1972-80 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1974 należał do współzałożycieli, a następnie objął funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Twórców i Działaczy Kultury „Kuźnica” (do rozwiązania Stowarzyszenia w 1982). W 1979 wszedł w skład KW PZPR w Krakowie. W 1982 był członkiem komisji inicjującej utworzenie Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, a później członkiem Rady. W 1983 został mianowany przewodniczącym Rady Programowej Ośrodka Kultury „Krakowska Kuźnica”. Od tegoż roku był prezesem Oddziału Krakowskiego i członkiem Zarządu Głównego nowego ZLP. W 1985 otrzymał nagrodę Kowadło, przyznawaną przez Ośrodek Kultury „Krakowska Kuźnica”. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1956) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1976) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1970), Złotą Odznaką im. Janka Krasickiego (1976), Krzyżem Oświęcimskim (1985). Zmarł 23 października 1985 w Krakowie.
W 1986 redakcja „Gazety Krakowskiej” ustanowiła nagrodę literacką im. T. Hołuja „Drzewo i owoc” za twórczość i działanie dla socjalistycznej Polski.
Twórczość
1. Dziewczyno, płyniemy naprzód. [Wiersze]. Kraków: „Nasz Wyraz” 1936, 41 s.
2. Płonące ścieżki. [Wiersze]. Kraków: Klub Młodych Artystów 1938, 47 s.
3. Sebastian. Dramat. Powst. 1939.
4. Marsz tryumfalny. Wiersze. Powst. 1942.
5. Próba ognia. Powieść. Powst. 1939-1942. Wyd. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 278 s. Wyd. 2 tamże 1948.
6. Rozmowy bawarskie. Reportaż z Bawarii. Warszawa: Wydawnictwo Polskie 1942, 15 s.
7. Oświęcim. [Publicystyka; autorzy:] F. Friedmann, T. Hołuj. Przedmowa: W. Barcikowski. Bydgoszcz: Książka 1946, 308 s.
8. Rok 1846. Rewolucja i rabacja. [Publicystyka]. [Kraków:] Nakład Komitetu Obchodu Stulecia 1846 Roku 1946, 64 s.
9. Wiersze z obozu. (Wiersze z lat konspiracji i obozów koncentracyjnych 1939-1945). [B. m. w.:] Książka 1946, 69 s.
10. Dom pod Oświęcimiem. Sztuka w 4 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1948. Wyd. Warszawa: Instytut Wydawniczy Sztuka 1948, 86 s. Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Dom pod Oświęcimiem; Puste pole. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 158 s.
Przekłady
rosyjski
Adaptacje
telewizyjne
11. Suchy kraj. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1948. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1956.
12. Nikt nie jest sam. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1951.
13. Pustelnik . Sztuka w 3 aktach. Powst. ok. 1951.
14. Zdrajcy. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1951.
15. Królestwo bez ziemi. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954-1956.
T. 1. Burzliwe żywioły. 1954, 458 s.
T. 2. Twierdza. 1954, 293 s.
T. 3. Krew i chwała. 1955, 547 s.
T. 4. Dobra nowina. 1956, 569 s.
Wyd. nast. w nowej wersji skróconej i poprawionej tamże: t. 1-2. 1960, 528 + 708 s., wyd. 3 [!] 1964, wyd. 3 1968, wyd. 5 1980.
16. Oświęcimska ziemia. [Publicystyka]. Oświęcim: Powiatowy Komitet Frontu Jedności Narodu 1954, 72 s.
17. Jutrzenka i inne opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1956, 307 s.
Zawartość
18. Marzenia. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 193 s.
Zawartość
19. Koniec naszego świata. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 514 s. Wyd. nast. tamże: 1960, wyd. 3 1965, wyd. 4 1973, wyd. 5 1984.
Nagrody
Przekłady
czeski
słoweński
węgierski
Adaptacje
filmowe
20. Początek. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1960, 202 s. Wyd. nast.: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978.
Nagrody
Przekłady
węgierski
21. Wiersze. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960, 111 s.
22. Jeden stamtąd. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1962, 257 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1963, wyd. 3 1966.
Przekłady
rosyjski
węgierski
23. Drzewo rodzi owoc. Powieść. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1963, 257 s. Wyd. nast. tamże: 1964, wyd. 2 [!] 1977.
Nagrody
Przekłady
rosyjski
tadżycki
ukraiński
24. Puste pole. (Sztuka w 3 aktach). „Dialog” 1963 nr 4 s. 5-33. Prapremiera: Nowa Huta, Teatr Ludowy 1965. Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Dom pod Oświęcimiem; Puste pole. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 158 s.
25. To i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1964, 193 s. Wyd. 2 tamże 1964.
Nagrody
Zawartość
26. Opowiadania wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966, 279 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1973, wyd. 4 1977.
Zawartość
27. Zawstydzenie [Powieść]. Warszawa: Iskry 1966, 154 s.
28. Dwadzieścia pięć. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok.1969.
Nagrody
29. Źródło. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1969, 45 s.
30. Echo. [Widowisko telewizyjne]. „Teatr Polskiej Telewizji” 1971 nr 4 s. 25-41. Telewizja Polska 1972.
31. Róża i płonący las. Powieść o Ludwiku Waryńskim. [T.] 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 269 + 265 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych 1974; wyd. 2 [!] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, wyd. 4 tamże 1985. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
niemiecki
Adaptacje
filmowe
32. Rzecz o Ludwiku Waryńskim. Scenariusz filmowy. Cz. 1-2. Ekranizacja 1971. Por. poz. ↑.
Nagrody
33. Raj. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1972, 423 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1978; wyd. 4 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987.
Przekłady
słowacki
34. Osoba. Powieść. Katowice: Śląsk 1974, 255 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1976; wyd. 3 Katowice: Śląsk 1979; wyd. 4 Kraków, Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
czeski
niemiecki
rosyjski
Adaptacje
radiowe
35. Rysopis. Wiersze 1936-1976. Warszawa: Czytelnik 1976, 193 s.
Zawartość
36. Epizod. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1979.
37. Ciąg dalszy. Szkice o przygodach utworów. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 124 s.
Zawartość
38. Złota maska. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 98 s.
Zawartość
39. Powrót. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1985, 37 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1951, 1966.
