HOLLENDER Tadeusz

Urodzony 30 maja 1910 w Leżajsku; syn Antoniego Hollendra, inżyniera geometry, i Idy z Pisarskich, nauczycielki. Do gimnazjum uczęszczał w Stanisławowie i Tłumaczu. W tym czasie rozpoczął twórczość literacką. Należał do Związku Harcerstwa Polskiego. Po zdaniu matury w 1928 studiował przez dwa lata prawo, a od 1930 polonistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (studiów nie ukończył). Debiutował w 1929 wierszem Święty Mikołaj, opublikowanym w krakowskim „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (nr 335). Brał aktywny udział w działalności akademickiego środowiska literackiego. Od lutego do sierpnia 1933 był redaktorem miesięcznika literackiego i społeczno-kulturalnego „Wczoraj-Dziś-Jutro.” Jesienią 1933 należał do założycieli miesięcznika „Sygnały” i był jego redaktorem do lipca 1934 (od kwietnia wspólnie z Karolem Kurylukiem); po wystąpieniu z redakcji we wrześniu 1934 z pismem tym współpracował nadal. W 1934 zdobył za wiersz Stulecie pierwszą (równorzędną z Anną Świrszczyńską) nagrodę w Turnieju Młodych Poetów, zorganizowanym przez „Wiadomości Literackie”. Od 1934 należał do czołowych współpracowników tygodnika satyrycznego „Szpilki”; rozwijając twórczość satyryczną przygotowywał tom poetycki Osiem opowieści anatomicznych oraz komedię Zamach w Monte Stulto. Liczne utwory ogłaszał w „Wiadomościach Literackich” (od 1934), „Kamenie” (1935-37), „Skamandrze” (1935-38), „Lewarze” (1936). Zajmował się też przekładami, zwłaszcza poezji ukraińskiej, które ogłaszał głównie w „Sygnałach”. Opowiadając się po stronie lewicowej inteligencji, był w 1936 współorganizatorem Zjazdu Pracowników Kultury we Lwowie. Na początku 1937 przeniósł się do Warszawy w celu objęcia redakcji działu literackiego w radykalnym „Głosie Powszechnym” (luty-maj 1937). Nawiązał współpracę z czasopismami „Albo-albo” (1937), „Czarno na białem” (1938-39). W 1938 odbył podróż do Palestyny, zwiedził też Grecję, Turcję i Rumunię; z podróży tej ogłaszał reportaże. W czasie II wojny światowej przebywał początkowo we Lwowie (zajętym przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich), a po wkroczeniu wojsk niemieckich wyjechał w sierpniu 1941 do Warszawy. Brał czynny udział w działalności konspiracyjnej: redagowaniu i kolportażu tajnych czasopism, organizowaniu imprez artystycznych, Akcji N. Współpracował z referatem literackim Działu B Podwydziału Rój w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Wiersze i utwory satyryczne ogłaszał anonimowo i pod pseudonimami w konspiracyjnej antologii Słowo prawdziwe (1942) oraz w 1943 w czasopismach „Demokrata”, „Kultura Jutra”, „Moskit”. Uzyskał pierwszą nagrodę w konspiracyjnym konkursie poetyckim im. J. Czechowicza za wiersz Wspomnienie z Grecji (1942), a drugą nagrodę w konkursie zorganizowanym przez „Kulturę Jutra” za wiersz Warszawa (1943). Był jednym z redaktorów i współredaktorów konspiracyjnie wydanej antologii Anegdota i dowcip wojenny (1943). W tym też czasie zaczął tworzyć utwory dla dzieci. Aresztowany przez gestapo 19 maja 1943, po kilkunastodniowym pobycie na Pawiaku został rozstrzelany 31 maja 1943 na terenie ruin warszawskiego getta.