BIO

Born on 5 October 1943 in Tarnów; son of the civil servant Kazimierz Litwornia and the pharmacist Zofia Murawa. He attended primary school and grammar school in Twardogóra, now Lower Silesian Voivodeship. He joined the Polish Scouting Association (ZHP) in 1957. After completing his advanced secondary education in 1961 he studied Polish philology at the University of Wroclaw (UWr), graduating with a master's degree in 1966. That year he took up a post at UWr, working as an assistant (then senior assistant from 1968) at the Chair of Polish Literature (which in 1971 became the Institute of Polish Philology) at the Faculty of Philology. He was active in the university branch of the Polish Teachers' Union (ZNP). He made his debut in 1967 with a shortened version of his master's dissertation, Stefan Grabowiecki. (Zarys biograficzny) (Stefan Grabowiecki: A biographical overview), which was published in "Prace Literackie" (vol. 9, pp. 31–81). He went on several short-term fellowships to Prague, Brno and Jena in the early 1970s. His essays and reviews appeared in the journal "Pamiętnik Literacki" (intermittently, but increasingly often, between 1973 and 1995). He was awarded a doctoral degree in 1974 for his dissertation Sebastian Grabowiecki. Zarys monograficzny (Sebastian Grabowiecki: A monographic overview), which was supervised by Prof. Czesław Hernas. He was subsequently appointed lecturer. His research focused on sixteenth- and seventeenth century Polish literature, before later primarily exploring Polish-Italian cultural and literary connections. From November 1974 to January 1975, and again from October 1975 to August 1978, he was deputy director of the Institute of Polish Philology at UWr (he was in Rome from January to July 1975 on an Italian government fellowship). In 1977, he participated in a summer school in Massa Marittima, Tuscany, on Italian language and literature for foreigners, which was organized by the Università Cattolica del Sacro Cuore in Milan. In 1978, he was a visiting lecturer at the Pedagogical Institute in Vilnius (Lithuanian SSR). From 1978 to 1981, he was a member of the editorial college of the publishing houses of the University of Wroclaw, (Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego). He was a bibliophile and book collector, with his private library including Polish historical manuscripts, contemporary literature and specialist works in Slavonic studies. He collaborated with the television station in Wroclaw, presenting his own cultural show Antykwariat (Second-Hand Bookshop). He visited many parts of Europe. He remained active in the Polish Scouting Association as an instructor (deputy scout leader). In 1978 and 1979 he co-organized the camps of the Wrocław District (Chorągiew Wrocławska) scout groups in Pesaro, Italy. Between 1979 and 1984, he worked at La Sapienza University in Rome as a Polish language tutor, before being appointed on a temporary contract as a lecturer in 1984/85. Owing to ill health, he remained in Italy on sick leave until 1989. After returning to Wroclaw he continued to work at UWr. In October 1990 he took up the post of tutor in Polish language at the University of Florence. In 1992, he was appointed associate professor for Polish language and literature, taking up the Chair in Polish Language and Literature at the University of Udine. From 1993 to 1995, he was also professor of Polish language and literature at the University of Pisa. He was a member of the Associazzione Italiana dei Slavisti from 1993 and of the Associazzione Italiana dei Ucraini from 1996. He was actively involved in the cultural life of Polish émigrés in Italy, giving lectures, contributing to the Polish press abroad, and conducting television and radio interviews with Polish writers and filmmakers, most nostably Gustaw Herling–Grudziński and Andrzej Wajda. In the mid-1990s he started collaborating with Polish Television (TVP) as co-author of films on historical relations between Italy and Poland. He also published articles and reviews in the periodical "Arkusz" between 1994 and 2001. From 1998 to 2004, he was director of studies at the Centre for Audiovisual-based Teaching of Foreign Languages in Udine. In 1999, he was appointed to the editorial committee of the journal "Studia Mythologica", published in Ljubljana by the Slovenian Academy of Sciences in collaboration with the Department of Central and Eastern European Languages and Cultures at the University of Udine. He was awarded the Decoration of Honor Meritorious for Polish Culture in 1988 and the Diploma of the Minister of Foreign Affairs for outstanding achievements in promoting Poland internationally in 2005. In 1969, he married the Polish studies scholar Wiesława Balcewicz; they divorced in 1978. In 1983, he married the fine arts graduate and artist Krystyna Swaton, née Schwarzer. He died on 16 March 2006 in Udine and is buried at St Lawrence's Cemetery (św. Wawrzyńca) in Wroclaw.

Twórczość

1. Spis lektur dla studentów Filologii Polskiej. Uniwersytet Wrocławski im. B. Bieruta, Instytut Filologii Polskiej. Wyd. nowe, zmienione Oprac.: A. Litwornia, G. Frydrychowicz ze współudziałem pracowników IFP. Wrocław 1973, 188 s.

2. Sebastian Grabowiecki. Zarys monograficzny. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1976, 166 s. Studia Staropolskie, t. 46.

Nagrody

Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki III stopnia w 1977.

3. W Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony. Spory o Wieczne Miasto (1575–1630). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2003, 220 s. Studia Staropolskie. Series Nova, t. 3.

4. Dantego któż się odważy tłumaczyć?. Studia o recepcji Dantego w Polsce. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2005, 299 s. Studia Staropolskie Series Nova*, t. 11. Stowarzyszenie Pro Cultura Literaria; Instytut Badań Literackich PAN.

Zawartość

Od Autora. – 1. Dante w kulturze przedrozbiorowej Polski: Wstęp; Czy Dante coś wiedział o Polsce?; Dante wśród koncyliarystów krakowskich początku XV w.; Wiadomość u Jana Długosza; Dwa nagrobki w kodeksie Jana z Olkusza; Dante wzorem wstępu do traktatu Parkosza?; Wirtualna recepcja poprzez zachowane w Polsce inkunabuły; Spadek zainteresowania poetą w kulturze Odrodzenia; Mikołaj Rej „polskim Dantem”; "Dante" w łacińskiej fraszce Jana Kochanowskiego; Epitafium w pielgrzymim raptularzu z końca XVI w.; „Durites” wśród „nie bardzo mądrych poetów”; Dzieła poety w szesnastowiecznych bibliotekach polskich; Łacińskie tercyny Socyna; Jan Szczęsny Herburt czytelnikiem Dantego; Dante na makaronicznym Parnasie; U Daniela Naborowskiego; W pismach Macieja Kazimierza Sarbiewskiego; W przewodnikach po Włoszech; Dante autorytetem w sporze o istotę szlachectwa; W parateatralnych dialogach; Echo „Boskiej Komedii” w „Obleżeniu Jasnej Góry Częstochowskiej”?; W „Rozmowach Artaksesa i Ewandra”; W psalmodii Kochowskiego; W „Rocznych dziejach kościelnych”; Pierwszy cytat z „Boskiej Komedii” w polskiej książce; Dante w jezuickich kompendiach czasów saskich: W podręczniku pokolenia oświeconych; W pismach Księcia Generała Ziem Podolskich; W dziele Ignacego Włodka; Na łamach „Monitora” i „Zabaw”; Wzmianka u Trembeckiego; W przewodniku po Włoszech księdza Kazimierza Kognowickiego; W zapiskach polskich podróżników końca XVIII w.; X[siążę] B[iskup] W[armiński] o Dantem; Dante republikański; Pierwszy polski pełny przekład „Boskiej Komedii”. – 2. Brukowanie piekła, czyli jak Polacy tłumaczyli pierwsze tercyny Dantejskiego „Inferno” (III 1–12): Wstęp; Józef Sękowski. Wilno 1817; Adam Mickiewicz. Odessa–Moskwa–Petersburg 1825–1829; Józef Krzeczkowski. Wilno 1842–1843; Ludwik Kamiński. Górki Boże (?) 1853; Julian Korsak. Strzała (?) – Sporów (?) 1860; Feliks Wicherski. Petersburg–Warszawa 1855–1856; Antoni Celiński. Ceków 1857; Antoni Stanisławski. Charków–Wilno 1862; Ksiądz Jan Guszkiewicz. Mantua–Revere 1862; Józef Ignacy Kraszewski. Drezno 1864 – Poznań 1869; Adam Asnyk. Warszawa 1877; [Alina Świderska. Warszawa 1921–1925]; Edward Porębowicz. Paryż 1893, Lwów–Warszawa 1899; Stefan Rawicz Dembiński. Florencja 1901–1903; Jan Kowalski. Płock 1932–1933; Witold Gombrowicz. Vence 1966; Tomasz Łubieński. Florencja–Warszawa 1986; Bernard Antochewicz. Wrocław 1984–1993; Jarosław Mikołajewski. Warszawa 1994; Stanisław Barańczak. (Newton, MA) 1994–1995; Agnieszka Kuciak. Poznań 1995–2002; Tomasz Węcławski. Poznań 2001; Czy uda nam się „zobaczyć gwiazdy”?

5. Rzym Mickiewicza. Poeta nad Tybrem (1829–1831). Warszawa: Prószyński i S-ka 2005, 389 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Kancjonał funeralny Perlitiusa z 1849 r. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie 1968 s. 121131.
Problematyka lamentów chłopskich. W: Literatura i metodologia. Konferencje teoretycznoliterackie w Spale i w Ustroniu. Wrocław 1970 s. 933.
Andrzej Dębowski – pisarz XVI wieku. Próba uściślenia biobibliografii. Pamiętnik Literacki 1973 z. 3 s. 165175.
[Hasła (61)]. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1–2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984–1985. Wyd. 2 tamże 1988.
Le delizie italiane negli stereotipi di opinioni dei polacchi del Seicento. W: Cultura e nazione in Italia e Polonia dal Rinascimento all’Illuminismo. Firenze 1986 s. 331346.
I legami culturali tra Polonia e Italia. „Nipoti dell’Italia”. Pagine della Dante”, Rzym 1987 ser. 2 nr 3 s. 1–11.
Bernard Zaydler i jego włoska historia Polski. Informationes. Informationes. Biuletyn Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie 1989 s. 145158.
Dante w kulturze staropolskiej. Stulecia XV–XVI. Pamiętnik Literacki 1990 z. 2 s. 167208.
La prima guida di Roma in lingua polacca (1614). Alma Roma 1991 nr 1/2 s. 3744.
Grand Tour” alla polacca. Il viaggio dei fratelli Kryski in Italia. W: L’Est europeo e l’Italia. Immagine e rapporti culturali. Genève 1995 s. 203222 [dot. podróży braci Feliksa, Piotra i Wojciecha Kryskich do Włoch w 1581–1586].
I polonica cinquecenteschi negli antichi libri lauretani. W: Memor fui dierum antiquorum. Studi in memoria di Luigi de Biasio. Udine 1995 s. 283300 [rekonstrukcja zasobu przedmiotów złożonych przez polskich ofiarodawców w sanktuarium w Loreto].
Le traduzioni dell’ „Inferno” III, 1–9 in Polonia cice: „Per me ... lasciate ogni speranza. W: Cultura e traduzione. Varsavia, Roma 1995 s. 3142 [przegląd polskich przekładów „Boskiej komedii” Dantego].
La tragedia ungherese dell’56 nella cultura della Polonia 1956–1986. W: Ungheria 1956. La cultura si interroga. Messina 1996 s. 333351 [polskie echa literackie interwencji sowieckiej na Węgrzech w 1956].
Włoskie poezje na upadek Rzeczypospolitej Krakowskiej. W: W krainie pamiątek”. Prace ofiarowane profesorowi Bogdanowi Zakrzewskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin. Wrocław 1996 s. 241259.
Note sulle tradizioni traslatorie dell’epigramma di Vitalis in Polonia. W: Polonia, Italia e culture slave. Aspetti comparati tra storia e contemporaneità. Varsavia 1997 s. 6876.
Ryszard Kazimierz Lewański (24 listopada 1918–30 maja 1996). Pamiętnik Literacki 1997 z. 4 s. 229234.
Il „Dott. Bernardo Zaydler Polacco. [Współaut.:] A. Lucarini. W: La Polonia, il Piemonte e Italia. Omaggio a Marina Bersano Begey. Alessandria 1998 s. 123138.
Na murach Sigetu, w okopach Chocimia, na wałach Częstochowy. W: Z ducha Tassa. Katowice 1998 s. 167186.
Nad tekstem Mickiewicza „Śniła się zima. Pamiętnik Literacki 1998 z. 2 s. 2958.
Zapomniany vasarysta staropolski o. Ludwik Elbing (1670–1727) OFM. W: Artes atque humaniora. Studia Stanislao Mossakowski sexagenario dicata. Warszawa 1998 s. 299309.
La percezione della Croazia in Polonia tra Medioevo e Settecento. W: Introduzione alla studio della lingua, letteratura e cultura croata. Udine 1999 s. 2334 [wiadomości o Chorwacji w Polsce XV–XVIII w.].
Sztukmistrz musi ulecieć w sfery ideału. W: Pan Tadeusz” i jego dziedzictwo. Poemat. Kraków 1999 s. 132164.
[Hasła (5)]. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1–2. Warszawa 2000.
I polacchi sulle strade del Friuli – Venezia Giulia. [Wstęp historyczny do:] La porta d’Italia. Diari e viaggiatori polacchi in Friuli-Venezia Giulia dal XVI al XIX secolo. Udine 2000 s. 4568.
Il Friuli, una promessa tradita. Echi letterari dell’anabasi dei Cosacchi di Krasnov. W: Miti antichi e moderni fra Italia e Ucraina. Padova 2000 s. 232-243.
Jezuickie epitafia Rzymowi. W: Barok w Polsce i Europie Środkowo–Wschodniej. Warszawa 2000 s. 255267.
I Russi in Val Resia? W: Studi in Ricardo di Guido Barbina. Est-Ovest. Udine 2001 s. 91-99.
Kazimierza Kognowickiego opis Friuli z 1782 roku. W: Studi in memoria di Neva Godini. Udine 2001 s. 247257.
Echo Sannazzara w „Dziadach. Pamiętnik Literacki 2002 z. 1 s. 163171.
Konteksty włoskich wierszy Juliana Przybosia. W: Stulecie Przybosia. Poznań 2002 s. 117136.
Najświętsza Panna „Kwietnia” w Soplicowie. Pamiętnik Literacki 2002 z. 3 s. 203220.
Samsonowy oręż Gaudentego. W: Świt i zmierzch Baroku. Lublin 2002 s. 435460 [dot.: H. Falęcki: O wojsku serdecznych afektów].
Il viaggio per mare nella letteratura polacca preromantica. W: Da Ulisse a ... (il viaggio per mare nell’immaginario letterario e artistico). Genova 2003 s. 1324 [opinie o podróżowaniu przez morza w przedrozbiorowej Polsce].
Petrarka w kulturze przedromantycznej Polski. Rekonesans. W: Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu. Warszawa 2003 s. 333363.
Il Petrarca dei polacchi. In Forma di Parole”, Bolonia 2004 t. 2 z. 2. s. 673–699 [tu także antologia poezji włoskiej w przekł. polskim: Il petrarchismo polacco. [Wyd.] A. Litwornia. [Przeł.:] L. Cresci, L. Masi, A. M. Raffo, s. 629-671].
Czesław Hernas. Pamiętnik Literacki 2005 z. 2 s. 255-263.
Itinerarii tra Venezia e Vilnius dal 500’ al. 700. W: Da Aquileia al Baltico attraverso i Paesi della nuova Europa. Mariano del Friuli 2005 s. 83-85.
Nocne rodaków rozmowy nad Arnem. W: Mit jedności słowiańsko-romańskiej w życiu i twórczości Adama Mickiewicza. Konfrontacje polsko-włoskie w 150 rocznicę śmierci poety. Warszawa 2005 s. 47-64 [dot. pobytu A. Mickiewicza we Florencji w 1829/1830].
S.F. Klonowica „Dworstwo obyczajów dziecińskich dziatkom” na polskie przełożone z Lorychiusa i Erazma. W: Per Jan Ślaski. Scritti affarti da magiaristi, polonisti, slavisti italiani. Padova 2005 s. 255265.
Mickiewicz w Rzymie. W: Mickiewicz we Włoszech. W 150. rocznicę śmierci poety. Łomianki 2006 s. 45-56.

Scenariusze filmów dokumentalnych

Współudział autorski w dokumentalnych filmach telewizyjnych (pomysł, prowadzenie i teksty prowadzącego)

• Cny język Polaków. [Serial edukacyjny w 8 odcinkach]. Scenariusz i reżyseria: P. Załuski. Konsultacja naukowa: A. Litwornia, A. Zawada. Telewizja Polska (Wrocław) 1999.
• Herling. Fiołki w Neapolu. Reżyseria: T. Orlicz. Telewizja Polska (Wrocław) 2004.
• Opowieść włoska. Reżyseria: P. Załuski. Telewizja Polska (Wrocław) 2003.
• Polacy i Włosi wizerunek wzajemny. Scenariusz i realizacja: S. Pater. Telewizja Polska 1995.
• Professore Polacco. Scenariusz i realizacja: S. Pater. Telewizja Polska1995.
• Podróże Polaków do Włoch. Scenariusz i realizacja: S. Pater. Telewizja Polska 1995.
Telewizja Polska Wrocław dla Programu 2 TVP : Kalwaryjskie peregrynacje Polaków. Reżyseria: P. Załuski. Telewizja Polska (Wrocław) 2003.

Przekłady

1. B. Geremek: I bassifondi di Parigi nel Medioevo. Il mondo di François Villon. [Przeł.:] R. Panzone, A. Litwornia. Roma, Bari: Editori Laterza 1990, 302 s.
Tytuł polskiego oryginału: Życie codzienne w Paryżu Franciszka Villona.
2. S. Kobielus, Z. Bania: Częstochowa. La Madonna di Jasna Góra. [Przeł.:] A. Litwornia, I. Pawłowska, F. Tucci. Verona: Edizioni Futuro 1992. [Informacja A. Litwornia].
Tytuł polskiego oryginału: Częstochowa. Seminarium Jasnogórskie.
3. A. Mączak: Viaggi e viaggiatori nell’Europa moderna. [Przeł.:] A. Litwornia, R. Panzone. [Red. i uzupełnienie bibliograficzne] A. Litwornia. Bari; Roma: Laterza 1992, 517 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1994, wyd. 3 2000, wyd. 4 2002.
Tytuł polskiego oryginału: Życie codzienne w podróżach po Europie.
4. F. Papafava, G. Manuzutto: Rzym i Watykan. Firenze: Scala 1993. [Informacja A. Litworni].
5. L. Monai Spinozzi: Il Glossario del dialetto del Torre di Jan Baudouin de Courtenay. [Przeł. z polskiego] A. Litwornia. Udine: Consorzio Universitario del Friuli 2009, 697 s. + 1płyta (CD-ROM).

Zob. też Prace redakcyjne poz. .

Prace redakcyjne

1. S. Piekut: Pod krwawym niebem. Z Polski do Rosji Stalina. [Red. i uzupełnienie tekstu:] A. Litwornia. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1986, 119 s.
2. La porta d’Italia. Diari e viaggiatori polacchi in Friuli-Venezia Giulia dal XVI al XIX secolo. [Red.:] L. Burello, A. Litwornia. [Przeł.:] A. Litwornia, L. Burello. Udine: Forum – Ed. Università Udinese 2000, 379 s.
Antologia 50 opisów regionu sporządzonych w latach 1575–1888 przez polskich podróżników.
Tu także wstęp historyczny A. Litwornii .
3. Da Aquileia al Baltico attraverso i Paesi della nuova Europa. [Wyd.:] A. Litwornia, G. Nemeth, A. Papo. Udine, Mariano del Friuli: Edizioni della Laguna 2005. [Informacja A. Litworni].
4. Per Jan Ślaski. Scritti affarti da magiaristi, polonisti, slavisti italiani. [Red.:] A. Ceccherelli, D. Gheno, A. Litwornia, M. Piacentini, A.M. Raffo. Padova: Unipress 2005, XXVIII, 440 s. Publicazione del Dipartimiento di Lingue e Letterature Anglo-Germaniche e Slave dell'Università di Padova, 12.

Zob. też Przekłady poz. .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2005 oraz inf. żony, K. Schwarzer-Litwornia.

Słowniki i bibliografie

Publikacje naukowe profesora Andrzeja Litworni. Barok 2006 nr 2 [bibliografia podmiotowa 1967-2006 oraz filmografia].
Bibliografia di Andrzej Litwornia. W: Italia Polonia Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia. Roma 2007.
M. PACHOLAK: Profesor Andrzej Litwornia (1943-2006). Materiały do biobibliografii. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie 2010 nr 50.

Ogólne

Artykuły

• S. Graciotti: Ciao, ciao, serwus, Andrzej Litwornia; G. Franczak: Un bibliofilio che i libri li leggera; E. Balcerzan: Komparatystyka według Andrzeja Litworni. W: Italia Polonia Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia. [Red.:] A. Ceccherelli [i in.]. Roma 2007.
B. LATAWIEC: Andrzej Litwornia 1943-2006. „Odra” 2006 nr 4.
E. BALCERZAN: Późna przyjaźń. Pamięci Andrzeja Litworni. Teksty Drugie 2006 nr 6.
A. NOWICKA-JEŻOWA: Andrzej Litwornia. Barok 2006 nr 2.
M. POPIEL: Andrzej Litwornia. Ruch Literacki 2006 z. 4/5.
L. ŚLĘKOWA: Andrzej Litwornia. Pamiętnik Literacki 2006 z. 3.
M. PACHOLAK: Fondo Litwornia. Archiwum Emigracji 2009 z. 1 [sprawozdanie z prac nad zinwentaryzowaniem zespołu materiałów archiwalnych A. Litworni w Udine].
J. ŁUKASZEWICZ: Z Uniwersytetu Wrocławskiego na Uniwersytet w Udine: „Andreas Utinensis Polonus. Italica Wratislaviensia 2014 [nr] 5.

Sebastian Grabowiecki

J. ŚLASKI. „Nowe Książki1977 z. 5.
A. LIPATOV: U istokov polskogo barokko. Sovetskoe Slavânovedenie”, Moskwa 1979 z. 2.
J. NOWAK. „Ruch Literacki1980 z. 2.

W Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony

A. CECCHERELLI. „Ricerche Slavistische. Seria Nova”, Rzym 2003.
T. CHYNCZEWSKA–HENNEL. „Pamiętnik Literacki2004 z. 3.
T. ULEWICZ. „Ruch Literacki2004 z. 2.

La porta d’Italia

J. MOSKWA. „Rzeczpospolita2001 nr 6.
A. ZANNINI. „Societa e Storia”, Mediolan 2001 nr 94.
O. PŁASZCZEWSKA. „Pamiętnik Literacki2004 z. 3.