BIO

Urodzony 25 stycznia 1912 w Brzóstkowie (powiat Jarocin) w rodzinie ziemiańskiej; syn Bogumiła Hebanowskiego, doktora praw, i Zofii z Ponikiewskich. Początkowo uczył się w domu, a od 1922 w Gimnazjum Klasycznym im. T. Kościuszki w Jarocinie. Po zdaniu matury w 1929 studiował dwa lata prawo, potem filozofię (którą ukończył w 1932) i historię sztuki (do 1935) na Uniwersytecie Poznańskim. W 1931 otrzymał nagrodę za wiersz Selene w konkursie poznańskiej grupy poetyckiej Prom; utworem tym oraz wierszem Wierzby debiutował w 1938 na łamach pisma „Prom” (nr 2). W 1933 ożenił się z Wandą Makowską, aktorką Teatru Polskiego w Poznaniu (rozwód 1934). Następnie zamieszkał w majątku rodzinnym w Gaju i zarządzał majątkiem w Brzóstkowie. W 1935 ożenił się z Heleną Kęszycką. Po wybuchu II wojny światowej wysiedlony wraz z rodziną przez Niemców mieszkał kolejno w Cerkwicy, w Opocznie, a od 1940 w Warszawie, gdzie w czasie okupacji niemieckiej prowadził klub brydżowy w barze aktorów „Znachor”, a następnie w kawiarni „Ziemiańska”. Kontynuował twórczość literacką, pisząc opowiadania (które weszły następnie do tomu Ślady czasu). W sierpniu 1944 przedostał się wraz z rodziną do Lubczy pod Jędrzejowem. Po wyzwoleniu pracował w referacie kultury i sztuki kolejno: w Starostwie w Jarocinie, w Zarządzie Miejskim w Gnieźnie, w Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu (sierpień 1945 – czerwiec 1946) oraz w Zarządzie Miejskim w Poznaniu (od lipca 1946 do sierpnia 1948 jako naczelnik Wydziału Oświaty, Kultury i Sztuki). Był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (potem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, usunięty w 1951). Za organizowanie życia kulturalnego otrzymał w 1948 nagrodę artystyczną miasta Poznania. W 1948 był kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Poznaniu, w sezonie 1948/49 kierownikiem literackim Opery Poznańskiej, a następnie od sezonu 1949/50 do 1958/59 kierownikiem literackim poznańskich teatrów dramatycznych. Równocześnie od 1946 rozwijał twórczość krytyczną i literacką, publikując opowiadania, artykuły, recenzje teatralne i przekłady m.in. w czasopismach: „Zryw” (opowiadania 1946-47), „Gazeta Poznańska” (od 1948; też pod pseud. Paweł Lutyński), „Odrodzenie” (1948 artykuły pod pseud. Jan Grab), „Głos Wielkopolski” (od 1950), „Zeszyty Teatralne” (od 1950) oraz w programach teatralnych m.in. Teatru Polskiego w Poznaniu (od 1947) i Teatru Nowego w Poznaniu (od 1951). W 1948-49 redagował poznański miesięcznik „Echo Teatralne i Muzyczne”. W 1950 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP). W 1957 założył w Poznaniu, a następnie opiekował się Teatrem Atelier działającym do 1959. W 1960 przeniósł się do Zielonej Góry, gdzie do sierpnia 1963 był kierownikiem literackim Teatru Ziemi Lubuskiej. Za upowszechnienie teatru na tym terenie otrzymał w 1963 wraz z Markiem Okopińskim II nagrodę zespołową Ministra Kultury i Sztuki. Pozostawał w stałym kontakcie ze środowiskiem teatralnym Poznania, m.in. jako inicjator, kierownik artystyczny i reżyser Teatru „5” (1961-63). W 1963 powrócił do Poznania na stanowisko kierownika literackiego Teatru Polskiego; redagował (1963-69) pismo tego teatru pt. „Proscenium”. W 1964-66 prowadził konwersatoria z historii teatru na polonistyce Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W 1967 otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej i Miejskiej Rady Narodowej Poznania za upowszechnianie kultury. W 1969 przeniósł się do Gdańska, gdzie do 1973 był kierownikiem literackim, a następnie do 1980 kierownikiem artystycznym Teatru Wybrzeże. W 1970-73 wchodził w skład Zarządu Głównego oraz Naczelnej Rady Artystycznej Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatralnych i Filmowych. W 1971-78 był też prezesem, zaś w 1978-80 wiceprezesem Oddziału Gdańskiego ZLP. W 1973 zdał eksternistycznie egzamin reżyserski w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W tymże roku otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za twórczość artystyczną, w 1978 nagrodę im. W. Pietrzaka za upowszechnianie wysokich wartości etycznych w twórczości teatralnej oraz nagrodę Wojewody Gdańskiego, w 1979 nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia za zasługi i osiągnięcia w twórczości teatralnej, a w 1980 nagrodę Prezydenta m. Gdańska. Był członkiem Narodowej Rady Kultury (1983-86). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim (1966) i Krzyżem Oficerskim (1973) Orderu Odrodzenia Polski, odznaką „Za Zasługi dla m. Gdańska” (1977), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1980). Zmarł nagle (w drodze do Szczecina) 18 stycznia 1983 na dworcu w Gdyni; pochowany w Gieczu pod Poznaniem.
W 1986 została ustanowiona przez Teatr Polski w Poznaniu i władze miasta nagroda im. S. Hebanowskiego za prace przekładowe w dziedzinie dramatu.

Twórczość

1. Ślady czasu. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 165 s.

Zawartość

Opowieść o nieśmiałym lewicie; Gwiazda nad domem; Ślady czasu; Listy z Lutyńca; Nietoperze; Nad Prosną; Dziwadła; Zagroda Pamfila.

2. [Teksty piosenek do:] K. Zalewski: Oj, mężczyźni, mężczyźni. [Komedia]. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1958.

Przekłady i adaptacje

1. G. Flaubert: Kandydat. Komedia w 4 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Druk fragmentów: „Teatr1952 nr 17 s. 17-21; „Widnokrąg” 1952 nr 42. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1953.
2. D. Magnuszewski: Rozbójnik salonowy. Dramat w 3 aktach (11 obrazach). Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1955.
3. P. Marivaux: Niestałość serc. Komedia w 3 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1958.
4. F. Curel: Żona na niby. [Komedia w 3 aktach]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Satyry 1960.
5. D. Magnuszewski: Barbara jeszcze Gasztołdowa żona. Dramat romantyczny w 3 aktach z epilogiem. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Zielona Góra, Teatr Ziemi Lubuskiej 1961.
6. Platon: Eutydem. [Utwór dramatyczny]. Przeł. W. Witwicki. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr „5 1961.
7. P. Corneille: Przedziwny kochanek. Komedia w 5 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: teatralne: Zielona Góra, Teatr Ziemi Lubuskiej 1962; telewizyjne: Telewizja Polska 1969. Druk „Zeszyty Teatralne” 1962 nr 4 s. 1-40.
8. F. Crommelynck: Anioł i czart. [Tragifarsa]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1962.
Wystawiane też pt. Poranek trzeciego dnia.
9. R. Devos: Sens śmieszności. Dialog między dwoma osobami: panem Groteskowym i panem Śmiesznym. Przeł. S. Hebanowski. Głos Tygodnia 1962 nr 17.
10. B. Fontanelle: Rozmowy zmarłych. [Utwór dramatyczny]. Przeł. J. German. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr „5 1962.
11. J. Iwaszkiewicz: Kwidam. [Moralitet]. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr „5 1963.
12. P. Choderlos de Laclos: Niebezpieczne związki. [Utwór dramatyczny]. Przeł. T. Boy-Żeleński. Adaptacja: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr „5 1963.
13. P. Corneille: Iluzja. Komedia w 5 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1964.
Egzemplarz teatralny przekładu w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu.
14. F. Crommelynck: Dziecinni kochankowie. Sztuka w 3 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1965.
Egzemplarz teatralny przekładu w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu.
15. P. Beaumarchais: Wesele Figara. Komedia w 5 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Powszechny 1966.
Egzemplarz teatralny przekładu w Bibliotece Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
16. I. Bergman: Milczenie. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. Nurt 1966 nr 12 s. 22-33. Przedruk w: I. Bergman: Scenariusze. Warszawa 1973 s. 213-254, toż w wyd. 2 1977.
17. P. Marivaux: Szkoła matek. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. Telewizja Polska 1966.
18. A. Musset: Noc wenecka czyli Zaślubiny Lauretty. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. Telewizja Polska 1966.
19. R. Valle-Inclán: Słowa Boże. (Dzień pierwszy). [Dramat w 3 aktach]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1966.
20. P. Marivaux: Gra miłości i przypadku. Komedia w 3 aktach. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Szczecin, Teatr Polski 1967.
Wystawiane też pt. Igraszki trafu i miłości.
21. T. Miciński: W mrokach złotego pałacu czyli Bazylissa Teofanu. [Dramat w 3 aktach]. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr „5 1967.
22. I. Krasicki: Krosienka. Komedia w 3 aktach. Oprac. sceniczne: S. Hebanowski i J. Perz. Wystawienie: Gniezno, Teatr im. A. Fredry 1968.
23. Sofokles: Antygona. [Tragedia antyczna]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: teatralne:Szczecin, Teatr Współczesny 1968; telewizyjne Telewizja Polska 1981. Wyd. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2003, 66 s.
Wydano w 250 egzemplarzach numerowanych.
24. G. Flaubert: Kuszenie św. Antoniego. Moralitet w 2 częściach. Przeł. A. Lange. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1969.
25. H. Meilhac, L. Halévy: Tricoche i Cacolet czyli Biuro usług poufnych. [Farso-komedia]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1969.
26. Eurypides: Andromacha. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. Telewizja Polska 1970.
27. T. Miciński: Termopile polskie. [Utwór dramatyczny]. Adaptacja sceniczna: S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1970.

Nagrody

Nagroda redakcji pisma „Litery” Order Stańczyka w 1971.
28. I. Madách: Tragedia człowieka. [Utwór dramatyczny w 15 obrazach]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1971.
29. M. Ghelderode: Dlaczego mnie budzą. [Utwór dramatyczny]. Przeł. Z. Stolarek. Adaptacja: S. Hebanowski. Telewizja Polska 1972.
30. I. Bergman: Wieczór kuglarzy. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. W: I. Bergman: Scenariusze. Warszawa 1973 s. 31-84, toż w wyd. 2 1977.
31. Eurypides: Helena. [Tragedia antyczna]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1973.
32. A. Nowaczyński: Cyganeria warszawska. Komedia w 4 aktach. Adaptacja: S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1975.
33. P. Corneille: Łgarz. [Utwór dramatyczny]. Przeł. S. Hebanowski. Telewizja Polska 1976.
34. M. Jewrieinow: Teatr odwiecznej wojny. [Utwór dramatyczny]. Przeł. M. Zagórska. Adaptacja: S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1976.
35. J. Słowacki: Samuel Zborowski. [Dramat fantastyczny]. Adaptacja: S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1977.
36. P. Marivaux: Triumf miłości. [Komedia]. Przeł. S. Hebanowski. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1979.
37. P. Marivaux: Próba. [Sztuka w 1 akcie]. Przeł. S. Hebanowski (przed 1983). Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1985.

Inne adaptacje

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1953, 1966, ok. 1970.

Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 2. Gdańsk 1994 (E. Nawrocka).

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (B. Winklowa).
A. Żurowski: Kalendarium [oraz spis przekładów i adaptacji S. Hebanowskiego]. W tegoż: Hebanowski. Warszawa 1984.
H. Dyktyńska: Kronika życia i twórczości Stanisława Hebanowskiego. W: Wspomnienia o Stanisławie Hebanowskim. Gdańsk 1987.
• „Rocznik Literacki 1983” wyd. 1991 (A. Biernacki).

Ogólne

Książki

A. Żurowski: Hebanowski. Monografia artystyczna. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1984, 223 s.
Wspomnienia o Stanisławie Hebanowskim. Pod red. S. Kaszyńskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1987, 229 s.
Teatry Stanisława Hebanowskiego. Odkrycia, powtórki, rewizje. Pod red. J. Ciechowicza, W. Zawistowskiego. Gdańsk: Tower Press; Uniwersytet Gdański 2005, 263 s.

Artykuły

J. P. Gawlik: Teatr Hebanowskiego. Życie Literackie 1962 nr 42.
Z. Osiński: Hebanowskiego „Teatr 5. Nurt 1965 nr 1.
J. Ratajczak: Hebanowski. Nurt 1965 nr 8.
A. Żurowski: Rozsądek i skrzydła szaleństwa. O Stanisławie Hebanowskim. Teatr 1975 nr 16.
M. Czanerle: Stanisław Hebanowski – filozofia upowszechniona. W tejże: Panie i panowie teatru. Kraków 1977.
Z. Greń: Ocalenie według Hebanowskiego. W tegoż: Taki nam się snuje dramat. Kraków 1978.
A. Żurowski: Teatr Stanisława Hebanowskiego. Dialog 1981 nr 1.
A. Żurowski: Rozsądek i skrzydła szaleństwa. W tegoż: Ludzie w reflektorach. Warszawa 1982.
A. Żurowski: U Hebanowskiego. W tegoż: Wieczory popremierowe. Wrocław 1982.
M. Fik: Hebanowski, cygan pracowity. Dialog 1983 nr 6.
Z. Greń. „Życie Literackie1983 nr 5.
W. Zawistowski: Teatr daremny Stanisława Hebanowskiego. Dialog 1983 nr 6.
W. Zawistowski: U źródeł teatru Stanisława Hebanowskiego. Gdański Rocznik Kulturalny 1985.
Z. Greń: Jeszcze Hebanowski. Życie Literackie 1988 nr 4.
A. Koecher-Hensel: Stanisław Hebanowski – w 5-lecie śmierci. Teatr 1988 nr 4.
M. Krom: Przywoływanie pamięci. Pobrzeże 1988 nr 6.
J. Niesiobędzki: Hebanowski i modernizm. Kultura 1988 nr 15.
W. Zawistowski: Hebanowskiego sztuka słuchania. Dialog 1988 nr 7.
A. Żurowski: Krzyżówki. Kultura 1988 nr 26.
H. Dyktyńska: Stanisław Hebanowski – karty z biografii. Gdański Rocznik Kulturalny 1992.
W. Nowicki: Hebanowski (w 10-tą rocznicę śmierci). Twórczość 1993 nr 6.
M. Borkowska: Dialog w teatrze czy Anachoreci egzystencji zamilkli?Tytuł1995 nr 3/4.
J. Korczak: Stulo, czyli szaman teatru. Arkusz 1998 nr 12.
A. Żurowski: 21 lat później o Stanisławie Hebanowskim. Teatr 2004 nr 1/2.