BIO

Urodzony 29 czerwca 1932 w Toruniu; syn Karola Handkego, prawnika, i Marii z Gibińskich. Do wybuchu II wojny światowej mieszkał w Toruniu, a od 1940 w Łodzi. Po zakończeniu wojny uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Łodzi, w 1951 zdał maturę. W tymże roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim, które od 1953 kontynuował na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W 1954 ożenił się z Kwiryną Kuczmą, polonistką (później profesorem językoznawstwa). Po ukończeniu studiów podjął pracę w redakcji polonistycznej Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych w Warszawie na stanowisku redaktora, a później starszego redaktora. Debiutował w 1956 artykułem pt. Kształcimy – i co dalej? (Poloniści), drukowanym w piśmie „Od nowa” (nr 1). Od 1962 pracował na UW w Katedrze Teorii Literatury kolejno jako asystent i starszy asystent. W 1964 ogłosił na łamach pisma „Język Polski” artykuł pt. W sprawie stylistycznej wartości neologizmów Lema (nr 5), który uważał za właściwy debiut. W pracy naukowej zajmował się wybranymi problemami teorii literatury (głównie zagadnieniami literatury science-fiction i odbiorcy dzieła literackiego). Od 1965 publikował liczne przekłady niemieckich rozpraw z zakresu teorii literatury, m.in. w „Pamiętniku Literackim”. Doktoryzował się w 1968 na podstawie pracy pt. Polska proza fantastyczno-naukowa. Zarys rozwoju, próba poetyki, napisanej pod kierunkiem prof. Marii Renaty Mayenowej. W następnym roku otrzymał stanowisko adiunkta. W 1976-81 był kierownikiem wydziałowego Studium Podyplomowego. W 1980 habilitował się na podstawie rozprawy pt. Utwór fabularny w perspektywie odbiorcy i od 1981 pracował na stanowisku docenta, kierując, założonym przez siebie, Zakładem Metodyki Literatury i Teorii Lektury w Instytucie Literatury Polskiej UW (do 2000) . W 1980-81 był przewodniczącym Komisji Wydziałowej Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych „Solidarność”. Należał do Rady Naukowej Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. W 1980-2002 był przewodniczącym Stołecznego Komitetu Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Należał do komitetów redakcyjnych pism: „Pamiętnik Literacki” (od 1982) i „Polonistyka” (od 1991). W 1991 został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego na Wydziale Polonistyki UW. W 1993 otrzymał tytuł naukowy profesora. Zmarł 12 października 2010 w Warszawie.

Twórczość

1. Polska proza fantastyczno-naukowa. Problemy poetyki. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 176 s. Instytut Badań Literackich PAN.

Zawartość

Przedmiot badań. – Cz. 1. Świat przedstawiony utworów fantastyczno-naukowych: I. Sposoby kreowania składników fantastycznych świata przedstawionego science fiction w ich historycznym rozwoju; II. Językowe sposoby kreowania składników fantastycznych; III. Dziedziny słownictwa najaktywniej uczestniczące w procesie językowego kreowania elementów fantastycznych. – Cz. 2. Sytuacja narracyjna w „science fiction”: I. Narrator prozy fantastyczno-naukowej; II. Rola kategorii adresata narracji w fantastyce naukowej.

2. Utwór fabularny w perspektywie odbiorcy. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1982, 199 s. PAN, Komisja Nauki o Literaturze Polskiej. Z prac Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Nagrody

Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w 1983.

Zawartość

I. Lektura jako komunikacja: Dzieło w perspektywie czytelnika; Odbiorca dzieła jako partner dialogu. – II: Rzeczywistość fikcji narracyjnej – narracyjna fikcja rzeczywistości: Przestrzeń: unaocznianie, odbiór, rola; Zdarzenie w świecie fikcji i jego morfologia; Tropami zdarzeń; Fabularność współczesnych form narracyjnych. – III. Dzieło – koniec czy początek: Dzieło literackie – produkt czy narzędzie; Kategoria horyzontu oczekiwań odbiorcy a wartościowanie dzieł literackich.

3. O czytaniu. Krótki zarys wiedzy o dziele literackim i jego lekturze. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1984, 195 s.

Zawartość

1. O czytaniu; 2. Co może język giętki; 3. Style, stylizacja, stylistyka; 4. Po co w literaturze rodzaje; 5. „Liryka, liryka, tkliwa dynamika” [m.in. dot. zagadnienia wersologii]; 6. Z biegiem zdarzeń [dot. zagadnienia form narracyjnych]; 7. Słowo i obraz [literatura a teatr i film]. – Słownik terminów związanych z literaturą i kulturą.

4. W świecie tekstów i wartości. Szkice z teorii lektury. Warszawa: Omnitech Press 1991, 152 s.

Zawartość

Od autora. – Komunikacja aksjologiczna – nośniki wartości w dziele literackim; Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego; Odbiór i odbiorcy w badaniach literackich na przykładzie „estetyki recepcji i oddziaływania”; Nauczanie lektury w kształceniu polonistów; Badanie szkolnego odbioru dzieła literackiego; Lektura a tradycja. Na przykładzie szkolnej lektury „Siłaczki” Stefana Żeromskiego; Przeciwieństwo między charakterem dzieła literackiego a właściwościami jego lektury w szkole; Kształcenie literackie a lektura; Instrumentalne aspekty lektury; Science fiction ante portas; Z „Obłoku Magellana” na „Paradyzję”.

5. Ze Stanisławem Lemem na szlakach fantastyki naukowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1991, 138 s. Biblioteka Analiz Literackich.

Zawartość

Od autora. – I. Fantastyka naukowa – czym jest i jak się rozwijała: 1. Zasadnicze cechy i granice; 2. Dzieje przemian; 3. Sposoby opowiadania i środki językowe. – II. Człowiek wśród cudów techniki: 1. „Niezwyciężony”; 2.„Powrót z gwiazd”. – III. U granic poznania: 1. „Solaris”; 2. „Głos Pana”. – IV. Wobec igraszek wyobraźni: 1. „Dzienniki gwiazdowe”; 2. „Bajki robotów”. – Bibliografia.

6. Walka, wojna, wojskowość. (Słownictwo pism Stefana Żeromskiego. T. 6). Kraków: Universitas 2002, 277 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Neologizm a język nauki i techniki w stylizacji prozy fantastyczno-naukowej Stanisława Lema. W: Styl i kompozycja. Wrocław 1965 s. 234-247.
Zagadnienie czasu w nowszych pracach literaturoznawstwa niemieckiego kręgu językowego. Pamiętnik Literacki 1969 z. 4 s.375-392.
Krótkie formy epickie w badaniach literackich z niemieckiego kręgu językowego. Pamiętnik Literacki 1971 z. 3 s. 361-372.
Zagadnienia języka i stylu w pracach Karola Vosslera i Leo Spitzera. W: K. Vossler, L. Spitzer: Studia stylistyczne. Warszawa 1972 s. 29-53.
Nowoczesność w baśni dla dzieci. Teksty 1974 nr 5 s. 117-121.
Oddziaływanie literatury w perspektywie odbiorcy. Teksty 1974 nr 6 s. 90-106.
Odruch warunkowy” Stanisława Lema. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Warszawa 1974 s. 308-322.
Programowanie piękna” (O statystycznej teorii tekstu). Teksty 1974 nr 2 s. 121-131.
Science-fiction dziś – perspektywy ewolucji. W: Materiały z Międzynarodowego Spotkania Pisarzy – Twórców Literatury Fantastyczno-Naukowej, Poznań 11-14 września 1973. Poznań 1974 s.59-68.
Arcydzieło w horyzoncie oczekiwań odbiorcy. Ruch Literacki 1975 nr 4 s. 249-256.
O pewnym materii pomieszaniu, czyli między baśnią a science fiction. Teksty 1975 nr 5 s. 50-68, przedruk w wersji zmienione pt. Baśń a fantastyka naukowa w: Baśń i dziecko. Warszawa 1978 s. 71-89, toż w: Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Wrocław 1983 s. 309-327.
Pejzaż semiotyczny grzybobrania. Teksty 1978 nr 1 s. 219-231.
Theory of literature in the curriculum of Polish departments at universities. [Przeł.] A. Korzeniowska. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 1: 1978 s. 25-32.
Czy fantastyka naukowa jest gatunkiem trywialnym?Ruch Literacki1979 nr 2 s. 115-128.
Julian Ejsmond (1892-1930). W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 2. Kraków 1979 s. 499-573.
Rzeczywistość fikcji – fikcja rzeczywistości. Polonistyka 1981 nr 2 s. 83-91.
Dialektyka komunikacji literackiej. W: Marksizm – kultura – literatura. Warszawa 1982 s. 87-102, przedruk w: Problemy teorii literatury. Seria 3. Wrocław 1988 s. 444-456.
Wokół tożsamości science fiction. Fantastyka 1985 nr 4 s. 54-56, przedruk pt. Wokół tożsamości SF. W: Spór o SF. Poznań 1989 s. 158-166.
Odbiór i odbiorcy w badaniach literackich na przykładzie „estetyki recepcji i oddziaływania. W: Nowe problemy metodologiczne literaturoznawstwa. Kraków 1992 s. 290-308.
Styl artystyczny. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Współczesny język polski. Wrocław 1993 s. 135-145.
Fantastyka wobec transcendencji. W: Fantastyka, fantastyczność, fantazmaty. Gdańsk 1994 s. 9-21.
W świecie znaków. Kształtowanie kompetencji komunikacyjnej. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 853-860.

Przekłady

1. K. Vossler, L. Spitzer: Studia stylistyczne. Wybór i oprac.: M. R. Mayenowa, R. Handke. [Przeł.:] R. Handke, M. R. Mayenowa,D. Danek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 394 s.
2. A. Theile: Sztuka Afryki. [Monografia]. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1974, 279 s.
3. Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym. Antologia. Wybór, oprac., przekł. i wstęp: R. Handke. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 370 s.

Prace redakcyjne

1. Spór o SF. Antologia szkiców i esejów o science fiction. Teksty wybrali: R. Handke, L. Jęczmyk, B. Okólska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1989, 435 s.
2. Z metodyki literatury i języka polskiego. [Praca zbiorowa]. Pod redakcją naukową R. Handkego. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1991, 208 s.

Zob. też Przekłady poz. , .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1992.

Polska proza fantastyczno-naukowa

[A.K. Waśkiewicz] (akw): Poetyka science fiction. Nadodrze 1969 nr 1.
A. Zgorzelski. „Zagadnienia Rodzajów Literackich1970 z. 1.
M. Nowotna-Szybistowa. „Pamiętnik Literacki1971 z. 2.

Utwór fabularny w perspektywie odbiorcy

K. Bartoszyński. „Ruch Literacki1983 nr 2.
A. Lam: Od strony odbiorcy. Miesięcznik Literacki 1983 nr 2.
A. Łebkowska. „Pamiętnik Literacki1985 z. 3.

O czytaniu

J. Leociak: Szkoła, która uczy czytać. Nowe Książki 1985 nr 5.
M. Kroczyńska: Wyższa nauka czytania. Opole 1986 nr 8.

Ze Stanisławem Lemem na szlakach fantastyki naukowej

A. Smuszkiewicz: Fantastyczny bal. Polonistyka 1992 nr 6.