BIO

Urodzony 10 kwietnia 1920 w Giszowcu (obecnie część Katowic); syn Wincentego Hajduka, górnika, i Marty z domu Żołna. Uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Katowicach, a następnie od 1936 w Warszawie, gdzie również ukończył kursy dla dziennikarzy przy Instytucie Nauk Społecznych. W 1938 rozpoczął pracę dziennikarską, drukując felietony w „Gościu Niedzielnym” i w „Asie”; za debiut literacki uważał odpowiadanie Zmierzch, ogłoszone w 1939 w czasopiśmie „Skawa” (nr 5-6). W czasie kampanii wrześniowej 1939 został wzięty do niewoli (jako jeniec cywilny) w Brześciu nad Bugiem i był więziony w obozach najpierw w Prabutach, a następnie w Olszynku. W listopadzie tegoż roku zbiegł z transportu i dotarł na Śląsk. W 1940 zaczął pracować w biurze starostwa w Będzinie. W sierpniu tego roku został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu na Radosze w Sosnowcu; zwolniony po kilku tygodniach przebywał w Giszowcu. W czerwcu 1941 został przymusowo wcielony do armii niemieckiej. Utrzymywał konspiracyjne kontakty z krakowskim ośrodkiem Armii Krajowej, aż do przerzucenia jego jednostki na Słowację. W grudniu 1944 dostał się do szpitala w Tarnowie, z którego na początku 1945 zbiegł i ukrywał się w domach Czechów i Słowaków. Po wyzwoleniu kierował księgarnią polską w Opolu i był korespondentem „Trybuny Robotniczej” i „Dziennika Zachodniego”. W 1945 ożenił się z Zofią z domu Paliwoda. Od 1946 współpracował z prasą opolską: w 1946 był zastępcą redaktora naczelnego „Nowin Opolskich”, w 1947 redaktorem naczelnym, w 1947-48 pracował w redakcji „Słowa Polskiego”, w 1949-51 kierował opolskim oddziałem „Trybuny Robotniczej”, w 1951-1955 był kierownikiem działu kulturalnego i redaktorem dodatku pt. „Głosy z nad Odry” do „Trybuny Opolskiej”, następnie do 1965 zastępcą redaktora naczelnego tego pisma. W 1953 za działalność publicystyczną otrzymał II nagrodę im. J. Bruna. W 1955 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP). Był współinicjatorem reaktywowania Instytutu Śląskiego w Opolu. W 1956-57 przewodniczył prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, w 1957-82 — był posłem ziemi opolskiej na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1956-57 i 1966-80 wchodził w skład egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1959 został prezesem Oddziału Opolskiego ZLP. W 1960-64 współredagował kolejne „Roczniki Ziem Zachodnich i Północnych”. W 1962-81 był przewodniczącym Frontu Jedności Narodu w Opolu, w 1963-82 członkiem Rady Naczelnej Towarzystwa Polonia, w 1966-70 członkiem prezydium Komitetu Organizacyjnego Spraw Niemcoznawczych w Instytucie Spraw Międzynarodowych, w 1970-82 zaś działał w Polskim Społecznym Komitecie Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Za działalność publicystyczną i społeczno-kulturalną otrzymał liczne nagrody, m.in. nagrodę miasta Opola (1969, 1980), nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich im. B. Prusa (1984), nagrodę Rozgłośni Polskiego Radia i Ośrodka Telewizji w Opolu Antenka (1979). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1955), Krzyżem Oficerskim (1961) i Krzyżem Komandorskim (1969) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1972), Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1974). Zmarł 25 listopada 1982 w Opolu; pochowany tamże na Cmentarzu Komunalnym.

Twórczość

1. Kartki z przeszłości ziemi opolskiej. [Publicystyka]. Opole: Wydawnictwo „Trybuny Opolskiej 1952, 30 s.

2. W imię życia i pokoju. [Publicystyka]. Opole: Wojewódzki Komitet Wyborczy Frontu Narodowego [1952], 31 s.

3. My pamiętamy! [Publicystyka]. Opole: Wojewódzki Komitet Frontu Narodowego 1954, 50 s.

O sytuacji politycznej na Opolszczyźnie przed II wojną światową.

4. Opowieść o Ziemi Odrodzonej. Scenariusz filmu dokumentalnego. [Współautor:] J. Baranowski, Z. Kuźmiński. Ekranizacja 1954. [Informacja autora].

5. Fakty nie kłamią. [Publicystyka]. Opole: Instytut Śląski 1960, 14 s.

6. Gorycz ojcowizny. [Publicystyka]. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1960, 98 s.

Nagrody

Nagroda Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu w 1961.

7. Opolskie środowisko literackie. Opole 1961, 22 s. Instytut Śląski. Wyd. 2 uzupełnione i poszerzone tamże 1962.

M.in. bibliografia dzieł pisarzy opolskich.

8. Przesiedleńcy w nowym Bundestagu. [Publicystyka]. Opole: Instytut Śląski 1961, 29 s.

9. Ludzie ziem zachodnich i północnych. [Współautor:] S. Ziemba. Warszawa 1962, 385 s. Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich.

Na prawach rękopisu. — Słownik biograficzny zasłużonych działaczy tych ziem.

10. Arka Bożek. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1963, 93 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1973; wyd. [3] Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1975. Por. poz. .

11. Rodowody rewizjonistów. [Publicystyka; współautor:] J. Bartosz. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1965, 262 s.

12. Ziemia Opolska. 1945-1965. [Album; współautor:] S. Popiołek. Oprac. graficzne: T. Grabowski. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1965, 157 s.

13. Rewizjoniści w Bundestagu. [Publicystyka]. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1966, 107 s.

14. Leksodroma. Śląsk — Brazylia. [Publicystyka]. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1968, 226 s.

15. Od „Nowin” do „Trybuny. Z notatnika opolskiego redaktora. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1970, 216 s.

Monograficzne opracowanie prasy śląskiej w okresie międzywojennym.

16. The nationalist lobby. [Współautor:] J. Bartosz. Przeł. S. Tarnawski. Warszawa: Interpress 1971, 170 s.

17. Kartoteka śmierci. Lista aresztowanych działaczy Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech w latach 1939-45. [Współautor:] S. Drozdowski, Z. Rusinek. Opole: Opolskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe 1976, 146 s.

18. Pogmatwane drogi. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1976, 330 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1979, wyd. 3 uzupełnione 1987.

Dot. przeszłości Śląska Opolskiego.

19. Arka. (Scenariusz teatru dokumentalnego). Wczoraj, Dziś, Jutro 1978 nr 2 s. 44-54. Prapremiera: Opole, Estrada 1978. Por. poz. .

Spektakl o A. Bożku.

20. Korzenie. Portrety opolskie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1980, 185 s.

Zawartość

Nauczyciel Kasprowicza [ksiądz J. Cytronowski]; Redaktor z Górażdży [A. Pawleta]; Smolka; Wielki Pan polskiego malarstwa [J. Cybis].

21. Góra Świętej Anny. [Szkic historyczny]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1983, 73 s.

22. Nieznana karta tajnego frontu. [Publicystyka historyczna]. Do druku przygotowała i przypisami opatrzyła Z. Hajdukowa. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1985, 108 s.

Przekłady

1. H. Boesch: USA. Opanowanie kontynentu. Przeł.: R. Hajduk, A. Ligocki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1961, 224 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Pamiętniki Opolan. Zbiór prac 29 autorów pod red. R. Hajduka. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 554 s.

Nagrody

Nagroda Państwowa w 1955.

Przekłady

niemiecki

Oberschlesier erzählen. [Przeł.] E. Gomolla. Berlin 1956.
2. Tacy są ludzie ziemi opolskiej. Zbiór reportaży pod red. R. Hajduka. Opole: Wydawnictwo „Trybuny Opolskiej 1954, 90 s.
3. Ziemia odrodzona. Praca zbiorowa pod red. R. Hajduka. Opole: Wojewódzki Komitet Frontu Narodowego w Opolu 1955, 239 s.
4. Pamiętniki Powstańców Śląskich. Przedmowa: W. Szewczyk. T. 1-2. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1957, 1961, 219 + 156 s.
T. 2 red.: R. Hajduk i F. Szymiczek.
5. Encyklopedia, która się nie ukazała. Oprac.: R. Hajduk i S. Popiołek. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1970, 251 s.
6. E.S. Woś-Saporski: Pamiętnik z brazylijskiej puszczy [z lat 1870-1912]. Oprac. wstęp, przypisy i aneksy R. Hajduk. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1974, 215 s.
7. Retorta Śląska. Opolszczyzna w reportażu. [Red.] R. Hajduk. Opole: Instytut Śląski [wspólnie z Opolskim Towarzystwem Kulturalno-Oświatowym w Opolu] 1975, 291 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1967.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1982” wyd. 1988 (A. Biernacki).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (B. Winklowa).
Z. Hajduk: Ryszard Hajduk. (Bibliografia ważniejszych prac). Kwartalnik Opolski 1983 nr 2.
H. Jamry: Ryszard Hajduk. Bibliografia. Opole: Wojewódzka Biblioteka Publiczna [1984].

Ogólne

Książki

W. Szewczyk: Ryszard Hajduk 1920-1982. Działacz, pisarz, dziennikarz. Katowice 1987, 15 s.

Artykuły

J. Goczoł: Ryszard Hajduk. Opole 1983 nr 1.
J. Kuśnierz: Twórcza poezja i autorytet. (Wspomnienie o Ryszardzie Hajduku). Kwartalnik Opolski 1983 nr 2.
W. Szewczyk: Ryszard Hajduk jako człowiek i twórca. Kalendarz Opolski 1984.

Arka Bożek

T. Głowacki: Biografia serdeczna. Życie Literackie 1964 nr 26.

Od „Nowin” do „Trybuny”

J. Glensk: Między historią a wspomnieniem. Opole 1970 nr 7.

Pogmatwane drogi

A. Loch. Regiony 1976 nr 4.
O. Terlecki: Nieznane obszary polskiego losu. Życie Literackie 1976 nr 23.

Korzenie

M.A. Kowalski: Rodło z opolszczyzny. Tygodnik Kulturalny 1981 nr 12.
Z. Zielonka: Piękne drzewa. Opole 1981 nr 1.

Nieznana karta tajnego frontu

W. Szewczyk: Ostatnia książka Ryszarda Hajduka. Opole 1986 nr 6.
O. Terlecki: Ważki konspekt Ryszarda Hajduka. Życie Literackie 1986 nr 13.