BIO

Urodzony 12 stycznia 1885 w Odrowążu Podhalańskim (powiat Nowy Targ) w rodzinie małorolnych górali, Wojciecha Gwiżdża i Marii z domu Dusza. Po ukończeniu IV Gimnazjum w Krakowie rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim. Pierwsze utwory literackie: wiersze i opowiadania ogłosił w 1903 na łamach czasopism lwowskich „Tydzień” i „Słowo Polskie” oraz warszawskiego „Głosu”. Od 1905 pracował jako dziennikarz najpierw w redakcji „Kuriera Lwowskiego” i jego dodatku literackiego „Tydzień”, a w 1909-12 w redakcji „Nowej Reformy” w Krakowie. W pismach tych, a także w „Naszym Kraju” (1906-07), „Na naszej ziemi” (1909-11) i innych publikował liczne wiersze, nowele, artykuły i recenzje. W 1909 ożenił się ze Sławą Pruszyńską (rozwiedzeni). Brał czynny udział w działalności organizacji społecznych i niepodległościowych. Był członkiem Polowych Drużyn Sokolich w Nowym Targu, w 1911 współorganizował Związek Drużyn Podhalańskich, został członkiem zarządu, później sekretarzem generalnym i prezesem Związku. W 1912 zamieszkał w Poroninie. Należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), w 1914 został członkiem Rady Naczelnej PSL Piast. W 1912-14 redagował w Nowym Targu tygodnik „Gazeta Podhalańska”, w którym ogłaszał liczne artykuły (też pod pseudonimem Gazda). W 1914 wstąpił do Legionów Polskich. W czasie I wojny światowej służył najpierw w 1. Pułku Piechoty, w batalionie uzupełniającym stacjonującym w Suchej, Bystrzycy, Bolesławiu, Noworadomsku, od lutego 1915 w stacji personalnej w Lublinie (jako zastępca oficera werbunkowego), od maja 1915 w 4. Pułku Piechoty. Pełnił funkcję oficera rachunkowego oraz dowódcy kompanii sztabowej pułku. Został redaktorem naczelnym pisma „Czwartak” (ukazało się pięć numerów) oraz pisma „Poseł Legionów” (ukazały się cztery numery). W lutym 1916 został przydzielony ponownie do stacji personalnej w Lublinie. W maju tego roku odszedł na front i na stanowisku dowódcy plutonu, później adiutanta 3. batalionu 4. Pułku Piechoty walczył na Wołyniu. Chory na malarię leczył się w Lublinie i Krakowie. Po wyzdrowieniu, jesienią 1916 został oficerem werbunkowym w Janowie Lubelskim, a w grudniu tego roku zastępcą kierownika inspektoratu zaciągu w Centralnym Biurze Werbunkowym w Lublinie. Od lutego do kwietnia 1917 przebywał w 4. Pułku Piechoty w Zegrzu, latem 1917 ukończył kurs oficerski Polskiej Siły Zbrojnej (PSZ) w Zambrowie. Od września tego roku był dowódcą kompanii w ośrodkach werbunkowych PSZ w Przemyślu i Bolechowie. W 1918 został zwolniony z wojska. Prawdopodobnie jest autorem słów popularnych piosenek żołnierskich, m.in.: Wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani..., Przybyli ułani pod okienko, Kiedy idę przez wieś. Po wstąpieniu do wojska w listopadzie 1918 pełnił obowiązki członka Powiatowej Komendy Uzupełnień w Warszawie, zastępcy szefa Biura Prasowego Oddziału II Naczelnego Dowództwa, oficera w dowództwie Brygady Strzelców Podhalańskich, kierował ekspozyturą Oddziału II Dowództwa Okręgu Generalnego (DOG) Kraków w Zakopanem, następnie Referatem Plebiscytowym Wydziału II Sztabu DOG Kraków w Nowym Targu. W 1920 został przeniesiony do Warszawy, gdzie pracował kolejno w Sekcji III Informacyjnej Wydziału Propagandy Oddziału Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) i w Biurze Prasowym Oddziału II Sztabu Generalnego MSW. W tymże roku ożenił się z Janiną z domu Spokorny. W 1918-20, służąc w Wojsku Polskim, działał na terenie spisko-orawskim, a następnie w Komitecie Plebiscytowym dla Spisza i Orawy (artykuły dotyczące tych spraw ogłaszał też pod pseudonimem Odrowąż). W 1921 przeszedł do rezerwy (w stopniu kapitana) i zamieszkał w Warszawie. Powrócił do pracy literackiej i dziennikarskiej w redakcjach dzienników warszawskich: „Kurier Polski” i „Ekspress Poranny”. Publikował nadal w „Gazecie Podhalańskiej” (do 1935) oraz m.in. w piśmie „Wolne Słowo” (tu w 1922 cykl Muzeum osobliwości zakopiańskich; podpisany Gazda). Prowadził działalność kombatancką w Związku Legionistów Polskich. Wchodził w skład Zarządu Głównego Syndykatu Dziennikarzy Polskich, należał do Polskiego Związku Prasy Prowincjonalnej, Polskiego PEN Clubu oraz Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. Przekładał z języka czeskiego i słowackiego. W 1922 wchodził w skład zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) w Warszawie. W 1927-37 był redaktorem naczelnym tygodnika „Gospodarz Polski”. Został wybrany posłem na sejm z Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w okręgu Wadowice — Nowy Targ (1928-30, 1930-35). Należał do założycieli, a następnie był wiceprezesem i od 1935 prezesem Zarządu Głównego Związku Podhalan, prezesem Towarzystwa Uniwersytetów Wiejskich oraz członkiem Rady Instytutu Kultury Wsi przy Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych. Od 1930 wchodził w skład Komisji Rewizyjnej Zarządu ZZLP. W 1933 był współzałożycielem i członkiem zarządu Warszawskiego Klubu Społeczno-Politycznego. W 1934-36 należał do Zarządu Głównego, w 1934-37 do Rady Naczelnej Związku Strzeleckiego. Od 1935 był członkiem Senackiego Klubu Prac Parlamentarnych, następnie Koła Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego. W 1935 został wybrany na senatora z województwa krakowskiego. Brał udział w pracach grupy obozu sanacyjnego, tzw. Kadry Działaczy Chłopskich. Od 1936 był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Słowaków im. L. Stura (potem Towarzystwo Współpracy Polsko-Słowackiej). W tym samym roku został członkiem zarządu Związku Ziem Górskich. W 1936-38 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Ziemia Podhalańska”. Jesienią 1938 wycofał się z życia politycznego. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie i brał udział w pracy konspiracyjnej. W grudniu 1940 został członkiem Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej (AK; pseudonim Kapitan Stryk). Zajmował się m.in. organizacją służby zdrowia i aprowizacji na Mokotowie i Czerniakowie. W powstaniu warszawskim pełnił funkcję komendanta placu rejonu V (Sadyba).We wrześniu 1944 opuścił Warszawę w grupie ewakuowanych cywilów, w końcu października tego roku zamieszkał z żoną w Krakowie. W marcu 1945 podjął działalność konspiracyjną w ramach Konwentu Organizacji Niepodległościowych, od kwietnia do lipca 1945 redagował wydawane w konspiracji pismo „Wolność i Prawda”, w związku z czym został w sierpniu tego roku aresztowany. W maju 1946 został skazany na pięć lat więzienia. Na mocy amnestii został zwolniony w październiku tego roku i zajął się pracą literacką. Prowadził w Polskim Radiu w Krakowie m.in. cykliczną audycję góralską pt. Zwyrtałowa bacówka pod Wesołym Wierchem, publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym” i „Przeglądzie Zielarskim”. Odznaczony przed 1939 m.in. Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Niepodległości (1931), Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. Aresztowany w październiku 1951, został osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie, gdzie zmarł 27 maja 1952 bez orzeczenia wyroku.

Twórczość

1. Gody. Komedia w 1 akcie. Warszawa: Wydawnictwo Oświata Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych 1922 [antydatowane 1921], 47 s. Wystawiana przez teatry Szkół Związku Teatrów Ludowych w 1924.

Nagrody

I nagroda w konkursie Związku Górali w Zakopanem.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: Cz. Halski. Polskie Radio 1938.

2. Podcięty dąb. Moment dramatyczny w 1 odsłonie. Tydzień 1906 nr 10 s. 75-80. Wyd. osobne Lwów: Nakład „Kuriera Lwowskiego” 1906, 21 s.

3. Fale. [Wiersze]. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego; Warszawa: E. Wende i Spółka 1907, 77 s.

4. Dobrzy ludzie. Nowele i szkice. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1912, 188 s. Wyd. nast.: Chicago: Księgarnia Ludowa 1917, 143 s.

Zawartość

Dobrzy ludzie; Piosenka Gajdosia; Pan Jezus przyszedł; Powrót; Pogański Bóg; Zawierucha; Moja współlokatorka; Graf de Kłakowo-Kłak.

5. Kośba. [Wiersze]. Warszawa: E. Wende i Spółka 1921, 66 s.

6. Obrazy na szkle. Nowele. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1926, 185 s.

Nagrody

Nowela „Za czasów Obyrtacza” została nagrodzona w konkursie „Kuriera Warszawskiego”.

Zawartość

O żołnierzu błędawcu; Urlop; Inkluz; Echo; Bunt pod Grapą; Za czasów Obyrtacza; Wdowcy; Jarmark; Jak Wilson Wodrow na prezydenta wyseł.

7. Ustąp z jednej grzędy, a wlezą ci wszędy... Napisał F. Gwiżdż. Warszawa: Zarząd Główny L.O.P.P. [Liga Obrony Powietrznej Państwa 1926], 14 s.

8. Zwyrtałowa bacówka pod Wesołym Wierchem. [Audycje radiowe]. Przedmowa: W. Wnuk. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 131 s.

Wydania osobne tekstów pieśni i piosenek z nutami, m.in.

Spokojnie nam tu, spokojnie. [Muzyka:] S. Malinowski. [Współwyd. z:] Pognała mnie zawierucha. [Muzyka:] S. Malinowski. [Słowa:] W. Denhoff-Czarnecki pt. Dwie pieśni wojenne. Warszawa: Gebethner i Wolff 1918, 5 s.
Dwie pieśni do słów Feliksa Gwiżdża. [Gdy idę przez wieś; Wiosenne rano. Muzyka:] S. Malinowski. Warszawa: Gebethner i Wolff 1923, 8 s.

Przekłady

1. F. Schober: Podróż po Warszawie. Komedia w 3 aktach. Przeł.: F. Gwiżdż i A.B. Dostal. Wystawienie: Warszawa, Teatr Bogusławskiego 1924.
2. G.J. Tajovský: Matka. Sztuka w 1 akcie. Warszawa: Gazeta Ludowa 1924, 24 s.
3. E. Bozdĕch: Napoleon w szlafroku. Komedia w 3 aktach. Przeł.: F. Gwiżdż i A.B. Dostal. Wystawienie: Warszawa 1926.
Wystawiana też pt. Pan świata w szlafroku.
4. F. Langer: Łatwiej przejść wielbłądowi. Komedia w 3 aktach. Przeł.: F. Gwiżdż i A.B. Dostal. Wystawienie: Warszawa, Teatr Mały 1926.
Egzemplarz teatralny przekładu w Muzeum Teatralnym w Warszawie i Bibliotece im. Raczyńskich w Poznaniu.
5. K. Čapek: Kobieta 339-letnia. (Sprawa Makropulos). Sztuka w 3 aktach. Przeł.: F. Gwiżdż i A.B. Dostal. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1928.
Egzemplarz teatralny przekładu w Muzeum Teatralnym w Warszawie i Bibliotece Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
Wystawiane też pt. Tajemnica Makropulosa.
6. F. Langer: Z nędzy do pieniędzy. Komedia w 3 aktach. Przeł.: F. Gwiżdż i A.B. Dostal. Wystawienie: Łódź, Teatr Popularny 1935.
Egzemplarz teatralny przekładu w Muzeum Teatralnym w Warszawie.
7. F. Kral: Zakręt pod Rachowem. Powieść. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1950, 284 s. Wyd. nast. tamże 1951.

Prace redakcyjne

1. J. Machayówna: Za Polskę. Notatki z więzienia czeskiego. Wyd. F. Gwiżdż. Kraków: Główny Komitet Plebiscytowy Spisko-Orawski 1920, 16 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 9. Wrocław 1960-1961 (J. Reychman).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (B. Wojnowska).

Ogólne

Artykuły

F. Machay: Wspomnienie pozgonne. Tygodnik Powszechny 1957 nr 33.
A. Piotrowski: Feliks Gwiżdż a Słowacja. W: Vzťahy sloven-skej a poľskej literatúry od klasicizmu po súčasnosť. Bratislava 1972.
W. Henzel: Regionalny charakter nowelistyki Feliksa Gwiżdża. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1981 nr 20.
W.J. Podgórski. „Zwrot”, Czeski Cieszyn 1986 nr 11.
M. Smogorzewska: Feliks Gwiżdż. W tejże: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. T. 2. Warszawa 2000.
M. Gałęzowski: Gwiżdż Feliks. W tegoż: Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947. Warszawa 2005.

Gody

E. Kucharski: Ideał polskiej sztuki ludowej. (Z powodu „Godów” Feliksa Gwiżdża). Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich 1922 nr 3/5.

Fale

T. Dąbrowski. Krytyka 1907 nr 6.

Obrazy na szkle

E. Czekalski. Świat 1926 nr 9.
[T. Sinko] S.K. Kurier Literacko-Naukowy 1926 nr 19.

Zwyrtałowa bacówka pod Wesołym Wierchem

M. Pinkwart. Dunajec 1987 nr 19.