GWIŻDŻ Feliks

Urodzony 12 stycznia 1885 w Odrowążu Podhalańskim (powiat Nowy Targ) w rodzinie małorolnych górali, Wojciecha Gwiżdża i Marii z domu Dusza. Po ukończeniu IV Gimnazjum w Krakowie rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim. Pierwsze utwory literackie: wiersze i opowiadania ogłosił w 1903 na łamach czasopism lwowskich „Tydzień” i „Słowo Polskie” oraz warszawskiego „Głosu”. Od 1905 pracował jako dziennikarz najpierw w redakcji „Kuriera Lwowskiego” i jego dodatku literackiego „Tydzień”, a w 1909-12 w redakcji „Nowej Reformy” w Krakowie. W pismach tych, a także w „Naszym Kraju” (1906-07), „Na naszej ziemi” (1909-11) i innych publikował liczne wiersze, nowele, artykuły i recenzje. W 1909 ożenił się ze Sławą Pruszyńską (rozwiedzeni). Brał czynny udział w działalności organizacji społecznych i niepodległościowych. Był członkiem Polowych Drużyn Sokolich w Nowym Targu, w 1911 współorganizował Związek Drużyn Podhalańskich, został członkiem zarządu, później sekretarzem generalnym i prezesem Związku. W 1912 zamieszkał w Poroninie. Należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), w 1914 został członkiem Rady Naczelnej PSL Piast. W 1912-14 redagował w Nowym Targu tygodnik „Gazeta Podhalańska”, w którym ogłaszał liczne artykuły (też pod pseudonimem Gazda). W 1914 wstąpił do Legionów Polskich. W czasie I wojny światowej służył najpierw w 1. Pułku Piechoty, w batalionie uzupełniającym stacjonującym w Suchej, Bystrzycy, Bolesławiu, Noworadomsku, od lutego 1915 w stacji personalnej w Lublinie (jako zastępca oficera werbunkowego), od maja 1915 w 4. Pułku Piechoty. Pełnił funkcję oficera rachunkowego oraz dowódcy kompanii sztabowej pułku. Został redaktorem naczelnym pisma „Czwartak” (ukazało się pięć numerów) oraz pisma „Poseł Legionów” (ukazały się cztery numery). W lutym 1916 został przydzielony ponownie do stacji personalnej w Lublinie. W maju tego roku odszedł na front i na stanowisku dowódcy plutonu, później adiutanta 3. batalionu 4. Pułku Piechoty walczył na Wołyniu. Chory na malarię leczył się w Lublinie i Krakowie. Po wyzdrowieniu, jesienią 1916 został oficerem werbunkowym w Janowie Lubelskim, a w grudniu tego roku zastępcą kierownika inspektoratu zaciągu w Centralnym Biurze Werbunkowym w Lublinie. Od lutego do kwietnia 1917 przebywał w 4. Pułku Piechoty w Zegrzu, latem 1917 ukończył kurs oficerski Polskiej Siły Zbrojnej (PSZ) w Zambrowie. Od września tego roku był dowódcą kompanii w ośrodkach werbunkowych PSZ w Przemyślu i Bolechowie. W 1918 został zwolniony z wojska. Prawdopodobnie jest autorem słów popularnych piosenek żołnierskich, m.in.: Wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani..., Przybyli ułani pod okienko, Kiedy idę przez wieś. Po wstąpieniu do wojska w listopadzie 1918 pełnił obowiązki członka Powiatowej Komendy Uzupełnień w Warszawie, zastępcy szefa Biura Prasowego Oddziału II Naczelnego Dowództwa, oficera w dowództwie Brygady Strzelców Podhalańskich, kierował ekspozyturą Oddziału II Dowództwa Okręgu Generalnego (DOG) Kraków w Zakopanem, następnie Referatem Plebiscytowym Wydziału II Sztabu DOG Kraków w Nowym Targu. W 1920 został przeniesiony do Warszawy, gdzie pracował kolejno w Sekcji III Informacyjnej Wydziału Propagandy Oddziału Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) i w Biurze Prasowym Oddziału II Sztabu Generalnego MSW. W tymże roku ożenił się z Janiną z domu Spokorny. W 1918-20, służąc w Wojsku Polskim, działał na terenie spisko-orawskim, a następnie w Komitecie Plebiscytowym dla Spisza i Orawy (artykuły dotyczące tych spraw ogłaszał też pod pseudonimem Odrowąż). W 1921 przeszedł do rezerwy (w stopniu kapitana) i zamieszkał w Warszawie. Powrócił do pracy literackiej i dziennikarskiej w redakcjach dzienników warszawskich: „Kurier Polski” i „Ekspress Poranny”. Publikował nadal w „Gazecie Podhalańskiej” (do 1935) oraz m.in. w piśmie „Wolne Słowo” (tu w 1922 cykl Muzeum osobliwości zakopiańskich; podpisany Gazda). Prowadził działalność kombatancką w Związku Legionistów Polskich. Wchodził w skład Zarządu Głównego Syndykatu Dziennikarzy Polskich, należał do Polskiego Związku Prasy Prowincjonalnej, Polskiego PEN Clubu oraz Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. Przekładał z języka czeskiego i słowackiego. W 1922 wchodził w skład zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) w Warszawie. W 1927-37 był redaktorem naczelnym tygodnika „Gospodarz Polski”. Został wybrany posłem na sejm z Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w okręgu Wadowice — Nowy Targ (1928-30, 1930-35). Należał do założycieli, a następnie był wiceprezesem i od 1935 prezesem Zarządu Głównego Związku Podhalan, prezesem Towarzystwa Uniwersytetów Wiejskich oraz członkiem Rady Instytutu Kultury Wsi przy Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych. Od 1930 wchodził w skład Komisji Rewizyjnej Zarządu ZZLP. W 1933 był współzałożycielem i członkiem zarządu Warszawskiego Klubu Społeczno-Politycznego. W 1934-36 należał do Zarządu Głównego, w 1934-37 do Rady Naczelnej Związku Strzeleckiego. Od 1935 był członkiem Senackiego Klubu Prac Parlamentarnych, następnie Koła Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego. W 1935 został wybrany na senatora z województwa krakowskiego. Brał udział w pracach grupy obozu sanacyjnego, tzw. Kadry Działaczy Chłopskich. Od 1936 był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Słowaków im. L. Stura (potem Towarzystwo Współpracy Polsko-Słowackiej). W tym samym roku został członkiem zarządu Związku Ziem Górskich. W 1936-38 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Ziemia Podhalańska”. Jesienią 1938 wycofał się z życia politycznego. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie i brał udział w pracy konspiracyjnej. W grudniu 1940 został członkiem Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej (AK; pseudonim Kapitan Stryk). Zajmował się m.in. organizacją służby zdrowia i aprowizacji na Mokotowie i Czerniakowie. W powstaniu warszawskim pełnił funkcję komendanta placu rejonu V (Sadyba).We wrześniu 1944 opuścił Warszawę w grupie ewakuowanych cywilów, w końcu października tego roku zamieszkał z żoną w Krakowie. W marcu 1945 podjął działalność konspiracyjną w ramach Konwentu Organizacji Niepodległościowych, od kwietnia do lipca 1945 redagował wydawane w konspiracji pismo „Wolność i Prawda”, w związku z czym został w sierpniu tego roku aresztowany. W maju 1946 został skazany na pięć lat więzienia. Na mocy amnestii został zwolniony w październiku tego roku i zajął się pracą literacką. Prowadził w Polskim Radiu w Krakowie m.in. cykliczną audycję góralską pt. Zwyrtałowa bacówka pod Wesołym Wierchem, publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym” i „Przeglądzie Zielarskim”. Odznaczony przed 1939 m.in. Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Niepodległości (1931), Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. Aresztowany w październiku 1951, został osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie, gdzie zmarł 27 maja 1952 bez orzeczenia wyroku.