BIO

Born on 1 January 1917 in Vienna; son of the lawyer Maurycy Axer and Fryderyka Ernestyna, née Schuster. He moved together with his family to Poland in 1920. Four years later he became a pupil at the H. Jordan Primary School, a private school in Lwów (Lviv). It was there that he founded the periodical "Gaudeamus. Miesięcznik pan-gimnazjalny" (Gaudeamus. A pan-secondary school monthly) together with his schoolmates. The first issue included his own poem "Narody piekielnym wybuchną wulkanem..." (Nations will erupt as violent volcanoes...) and his translation of Friedrich Schiller's piece "Der Antritt des neuen Jahrhunderts" (The start of a new century). The following year he transferred to the K. Szajnocha State Grammar School No. 2 in the city where, in 1933, he founded the Lwów edition of "Kuźnia Młodych" (literally 'The Forge of the Young', a periodical edited by secondary school pupils). He was responsible for the selection of poems. He made his debut in that journal in 1934 (issue no. 8) with the poem "Droga" (The road). After completing advanced secondary education in 1935, he became a student at the State Institute of Theatrical Arts (PIST – Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej), which Leon Schiller had established in Warsaw. A year later, he served as an assistant director for the first time, working with Krystyna Sewerynówna and Maksymilian Wiskind on a production of Jean Cocteau's Orpheus, which was presented as a workshop piece at PIST. He was subsequently assistant to Leon Schiller on several productions. He made his debut as an independent director with Eugene O'Neill's play The Moon of the Caribbees, which was performed in February 1937 to mark Aleksander Zelwerowicz's name-day. In June 1939 he was awarded a diploma in directing. He was in Lwów at the outbreak of the Second World War. In early September he volunteered for the army but was not accepted to serve. He attempted to escape following the occupation of the city by the Red Army but he was stopped by Soviet soldiers in the village of Majdan and returned to Lwów. In October he started a job tidying the Lwów theatre library. In 1940 and 1941, he served as an assistant director, director and actor (in minor roles) in productions by the Polish State Drama Theatre (Państwowy Polski Teatr Dramatyczny). In addition to this, he also wrote radio plays about Mickiewicz, Beethoven and classical dance, among other subjects, for the Lwów radio station. Following the occupation of the city by German forces in June 1941 and the imposition of forced labour on the local population, he worked as a sprayer in the SS-run automotive workshops before spending over a year as a metalworker. On 6 December 1942 he managed to reach Warsaw. He lived under the assumed name Walerian Gomólski in a flat belonging to Jan and Jerzy Kreczmar in the capital's Żolibórz district until 1944. He participated in the Warsaw Uprising, serving as a photojournalist in the Żyrafa (Giraffe) unit. Following the defeat of the Uprising, he was imprisoned in Stalag XI-A in Altengrabow near Magdeburg until the camp was liberated by US forces. He then spent several months in Halberstadt before returning to Poland. From July 1945 he was a director at Teatr Kameralny Domu Żołnierza (Chamber Theatre of the Soldiers' House) in Łódź. In 1946 he submitted a volume of children's poetry to the Warsaw publishing house Czytelnik. It was not published. In September 1947 he started lecturing in parallel at the Department of Directing at the National Higher School of Theatre (PWST – Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna), which was then based in Lodz but moved Warsaw in 1949. In 1950/51 he also served as dean of the department, then as associate dean from 1952 to 1956. In February 1948 he presented his first literary adaptation for the stage with a performance of Bolesław Prus's short story Omyłka (The Mistake) at Lodz's Powszechny Theatre. In 1949, the Chamber Theatre of the Soldiers' House was transferred to Warsaw and renamed Teatr Współczesny (Contemporary Theatre). Axer became its artistic director, remaining in the role until 1954. His long-standing collaboration with the journal "Teatr" began in 1950. Over the years he contributed numerous articles on theatre and acting, as well as memoirs (including (including some under the e.a.) and his regular column Listy ze sceny (Letters from the stage) that ran until 1970. Following the merger of the companies of the Współczesny Theatre and The National Theatre (Narodowy) on 1 January 1955, he became managing director of the latter. The same year he was made professor at PWST. In June 1956, he travelled with the company of the National Theatre in Warsaw to Paris to perform at the Théâtre des Nations festival. In autumn 1957 he resigned his position as head of the Narodowy and returned to the Współczesny Theatre where he served as managing director from 1958 to 1981, during which time he also directed numerous productions. He also directed many works abroad during this period, working with institutions including the Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts in New York (1962), the State Academic Bolshoi Theatre in Leningrad (1963, 1969 and 1979), Schauspielhaus in Düsseldorf (1966, 1968, 1970 and 1972), Kammerspiele in Munich (1972), Toneelgroep Ensemble in Amsterdam (1967), Burgtheater at the Akademietheater in Vienna (1973, 1974, 1976, 1977, 1980 and 1981) and Schauspielhaus Zurich (1978 and 1979). He also directed stage productions for television (as part of the Television Theatre series) and the radio (the Polish Radio Theatre). Axer pubished articles and reviews in journals including "Dialog" which between 1979 and 2000 also presented a series of memoir-based articles titled Kartka z pamiętnika (A page from my diary). After resigning from his position as head of the Współczesny Theatre, he mainly directed at the Burgtheater in Vienna and at theatres in (West) Berlin, namely Hochschule der Künste, Schloßpark-Theater and Schiller-Theater until 1994. He subsequently returned to directing in Poland, primarily at the Współczesny Theatre, doing so until 2001. In 1992 and 1993 he was deputy director of The Council for Culture to the President of the Republic of Poland (Rada do spraw Kultury przy Prezydencie RP). He has received many prizes and awards, including the State Prize (1st class) for theatre (1955), the Leon Schiller Lifetime Achievement Award of the Association of Polish Theatre and Film Artists (SPATiF – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu; 1955), the Tadeusz Boy Żeleński Prize of the Polish Journalists Association (SDP – Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich; 1960), the prize of the Polish Minister for Culture and Art prize for artistic achievements between in the years 1960-1962 (1963), the Prize of the Capital City of Warsaw (1979), the Stanisław Ignacy Witkiewicz Prize for the dissemination of Polish theatre abroad awarded by the Theatre Critics' Section of the Polish Section of the International Theatre Institute (ITI; 1993), the prize of the Polish Minister of Culture and National Heritage (2007), and the "Dzieło Życia" (Lifetime Achievement) Award of the Mazovian Regional Government (2008). Axer also received the Merit Award of the Minister of Culture and Art of the USSR for promoting cultural cooperation between Poland and the Soviet Union (1970), and the Diploma of the Soviet Ministry of Culture (1979). In 2008 he was made an Honorary Citizen of the Capital City, Warsaw. He has received several official honours including the Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta (1952), the Order of the Banner of Work 2nd class (1954) and 1st class (1981), the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta (1959), and the Decoration of Honour Meritorious for Polish Culture (1989).
He was in relationships with the teacher and editor Bronisława Kreczmarówna, with whom he had a son Jerzy (b. 1946), the actor Zofia Mrozowska, with whom he had a son Andrzej (b. 1955), and the stage designer Ewa Starowieyska. He died on 5 August 2012 in Warsaw and is buried at the city's Powązki Military Cemetery.

Twórczość

1. Listy ze sceny. [Felietony]. Warszawa: Czytelnik 1955-1957. Zob. poz. .

Felietony drukowane w „Teatrze” w latach 1955-1957.

[T. 1] 1955, 257 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Teatrze” w 1952-1955.

[T. 2] 1957, 287 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Teatrze” w 1954-1957.

2. Sprawy teatralne. [Felietony]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 365 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Teatrze” w 1958-1965 w cyklu pt. „Listy ze sceny”. Zob. poz. , .

3. Ćwiczenia pamięci. [Felietony i wspomnienia]. [Seria 1-4]. 1984-2003. Por. poz. .

[Seria pierwsza]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 265 s. Por. poz. .

Wybór tekstów drukowanych w czasopismach, głównie w „Dialogu” (1960-1984) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

Seria druga. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1991, 205 s.

Wybór tekstów drukowanych w czasopismach, głównie w „Dialogu” (1983-1990) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

Seria trzecia. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1998, 217 s.

Wybór tekstów drukowanych w czasopismach, głównie w „Dialogu” (1992-1998) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

[Seria czwarta pt.] Czwarte ćwiczenia pamięci. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003, 219 s.

Wybór tekstów drukowanych w czasopismach, głównie w „Dialogu” (1998-2003) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

4. Kłopoty młodości, kłopoty starości. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2006, 218 s.

Wybór tekstów drukowanych w „Teatrze” w cyklu pt. „Listy ze sceny” w 1965-1970. Zob. poz. , .

5. Z pamięci. [Wspomnienia i opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2006, 443 s.

Wybór tekstów z poz. .

Nagrody

Nagroda Specjalna Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka ITI w 2007.

6. Notatki z pracy. Wybór i red.: A. Rabińska. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego 2017, 240 s. Biblioteka Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego.

Zbiór esejów i wypowiedzi Erwina Axera o teatrze i reżyserii (publikowanych i niepublikowanych) przygotowany z okazji 100-lecia urodzin artysty.

7. Polsko-niemieckie ćwiczenia pamięci = Polnisch-deutsche Gedächtnisübungen. Wybór: E. Baniewicz, A. Rabińska. Tłum.: A. Ritter-Jasinska, H. Rosenau, A. Volk. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego 2017, 305 s.

Wybór 45 felietonów z Ćwiczenia pamięci [poz. ]. Tekst w języku polskim i niemieckim; oprawne w kierunku przeciwstawnym.

Listy

1. Listy 1965-1996. [Autorzy:] E. Axer, S. Mrożek. Wstęp: T. Nyczek. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2011, 274 s.

Adaptacje

B. Prus: Omyłka. Opowieść z czasów powstania 1863 roku. W 3 aktach 8 odsłonach. W adaptacji scenicznej E. Axera. Katowice: Odrodzenie 1948, 96 s. Teatr dla Wszystkich, 17. Wystawienie: Reżyseria: L. Zamkow. Scenariusz (dramatyzacja): E. Axer. Łódź, Teatr Powszechny Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego 1948.
E. Pietrow: Wyspa pokoju. Przeł. M. Wisłowska. Scenariusz (oprac. dramaturgiczne): E. Axer. Wystawienie: Reżyseria: S. Daczyński. Łódź, Teatr Kameralny Domu Żołnierza 1949.
W. Shakespeare: Wieczór trzech króli albo co chcecie. Przeł. S. Dygat. Inscenizacja: E. Axer. Wystawienie pt. Wieczór trzech króli. Reżyseria: T. Kozłowski. Białystok, Teatr im. A. Węgierki 1951.
E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Dramat w 3 aktach. Inscenizacja i reżyseria: E. Axer. Wystawienie: Warszawa, Teatr Współczesny 1953. Wyd. według Inscenizacji E. Axera w Państwowym Teatrze Współczesnym w Warszawie. [Uwagi inscenizacyjne oprac.: J. Cichocka, J. Kulczyński]. Warszawa: Czytelnik 1954, 97 s. Por. poz. .

Nagrody

Nagroda państwowa II stopnia za inscenizację i reżyserię.
A. Maliszewski: Droga do Czarnolasu. Sztuka w 3 aktach. Oprac. dla zespołów świetlicowych: E. Axer, O. Axer, J. Kreczmar. Pogadanka przed kurtyną i uwagi dla reżysera A. Birkenmajerowej. Warszawa: Sztuka 1954, 187 s.
E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Scenariusz telewizyjny: E. Axer, S. Wohl. Wystawienie: Reżyseria: E. Axer. Telewizja Polska 1954.
Scenariusz oparty na inscenizacji w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Por. poz. .
T. Dorst: Zakręt. Przeł. D. Żmij. Oprac. tekstu: E. Axer. Wystawienie: Reżyseria: E. Axer. Telewizja Polska 1961.
J. Broszkiewicz: Przychodzę opowiedzieć. Inscenizacja: E. Axer. Wystawienie: Reżyseria: H. Konieczka. Szczecin, Teatr Dramatyczny (Teatr Polski) 1965.

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

Autobiografia . Maszynopis niepublikowany, był przechowywany w archiwum Jerzego Timoszewicza.

Wywiady

Współczesność i tradycja. Rozm. L. Jabłonkówna. Teatr 1966 nr 8.
Entretiens avec les gens de théâtre = Interviewing Men of the Theatre. Erwin Axer. Rozm. A. Hausbrandt. Le Théâtre en Pologne =The Theatre in Poland 1970 nr 2, wersja pol. pt.: Rozmowa siódma. Erwin Axer. W: A. Hausbrandt: Rozmowy z ludźmi teatru. Kraków 1973.
Racjonalistyczna rozprawka. Rozm. Z. Taranienko. Argumenty 1972 nr 29.
Rozwijać własny temat. Rozm. A. Schiller. Kultura 1975 nr 43.
Pomimo pełnych widowni. Rozm. M. Jarocka. Argumenty 1978 nr 28.
Budowanie mostów. Rozm. R. Szydłowski. Życie Literackie 1980 nr 14.
Tylko pesymistów czekają przyjemne niespodzianki. Rozm. K. Nastulanka. Polityka 1981 nr 49.
Układanie biografii. Rozm. E. Wysińska. Pamiętnik Teatralny 1991 z. 3/4.
Goście Starego Teatru. Rozm. J. Jarocki. Oprac.: M. Zielińska, T. Konina. Teatr 1993 nr 1.
W kółko. Rozm. B.N. Łopieńska. Res Publica Nowa 1996 nr 11 [dot. biblioteki E. Axera].
Socrealizm codzienny. Rozm. E. Wysińska. Dialog 1997 nr 7.
Nie stawia się powozu przed konia. Rozm. O. Błażewicz. Arkusz 1999 nr 11.
Zapiski na mankietach pamięci. Rozm. M. Zielińska. Gazeta Wyborcza 1999 nr 72 [dot. m.in.: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia].
Dyktat pamięci. Rozm. M. Zielińska. Nowe Książki 2003 nr 11.
My staralis’ pol’zovat’sâ (takže) i razumom. [Rozm.] S. Frolov. Novaâ Pol’ša 2003 nr 9.
Leningrad. Rozm. K. Osińska. Notatnik Teatralny 2005 nr 36/37.
Przestrzeń wolności. Rozm. K. Mieszkowski. Notatnik Teatralny 2005 nr 36/37.
Teatr na basenie. Rozm. J. Kowalski. Powst. 2007. Druk: „Rzeczpospolita” 2012 nr 187. Dostępny w Internecie pt. Pełnia niczym niezmąconego szczęścia: Zob. link [dostęp: 9 września 2013].
Trudno o polskiego Tomasza Manna. Rozm. M. Smolis. „Dziennik2007 nr 138 dod. „Kultura”.
Co zostało z naszego teatru?... Rozm. A. Żurowski. Migotania, Przejaśnienia 2008 nr 3.
Rozmowy z Erwinem Axerem. Wybór i red.: P. Płoski, M. Smolis. Warszawa: Teatr Narodowy 2017, 289 s.

Słowniki i bibliografie

M. Semil, E. Wysińska: Axer Erwin. W tychże: Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Warszawa 1980, wyd. nast. 1990.
Axer Erwin (1917-83). [W:] The Concise Oxford Companion to the Theatre. [Red.:] Ph. Hartnoll, P. Found. Oxford 1996.
Erwin Axer 1917-2012 [on-line] Powst. 2017. Dostępny w Internecie: Zob. link [wirtualna wystawa przygotowana przez Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w trzech językach (polskim, angielskim i niemieckim) na platformie Google Arts & Culture] [dostęp: 28 lutego 2018].
E. Axer [on-line] Powst. 2019. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 10 stycznia 2019].

Ogólne

Książki

E. BANIEWICZ: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2010, 520 s.
M. SMOLIS: Kordian Erwina Axera. Warszawa: Teatr Narodowy 2011, 64 s. Teatr Narodowy Historia.
Kto to był Erwin Axer? Red: P. Płoski, M. Smolis. Warszawa: Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego 2019, 461 s.
Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Akademię Teatralną i Instytut Teatralny w Warszawie w dniach 20-21 X 2017.

Zawartość

Zawiera m.in.: M. Kuraś: Erwin Axer. PIST. Tymon Terlecki [o studiach E. Axera w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej oraz o przyjaźni z wykładowcą PIST Tymonem Terleckim]; R. Węgrzyniak: Wojna i Zagłada. Odbicie doświadczeń z lat 1939-1945 w przedstawieniach i pisarstwie Erwina Axera [m.in. udział E. Axera w Powstaniu Warszawskim pod pseud. "Gomólski", wpływ wojennych przeżyć na sztukę reżysera]; B. Osterloff: "Teatr to całość". O scenografii Ewy Starowieyskiej [sylwetka warszawskiej scenografki, jej współpraca z E. Axerem]; E. Baniewicz: Przyjaźń, dla której warto się było urodzić. Erwin Axer i Jerzy Kreczmar; M. Piekutowa: O korespondencji Erwina Axera i Sławomira Mrożka; M. Raszewska: Erwin Axer – poprzednicy i następcy [o E. Axerze jako dyrektorze teatru, także o Macieju Englercie jako jego następcy]; B. Guczalska: Aktorstwo według Axera – wstępne rozpoznanie; M. Dworakowska: Aktorka w teatrze Axera – Zofia Mrozowska; M. Napiontkowa: Mentor i wybraniec-buntownik [o współpracy E. Axera z Tadeuszem Łomnickim]; A. Wittchen-Berełkowska: Bernhard Axera [m.in. o warszawskich przedstawieniach sztuk Thomasa Bernharda w reżyserii E. Axera]; K. Braun: Wspomnienia asystenta Erwina Axera; E. Wojtaszek: Nauczyciel w oczach jego ucznia – po latach; : J. Kłossowicz"Arbiter elegantiarum". Wspomnienia o Erwinie Axerze; M. Napiontkowa: Erwina Axera gra z władzą; Z. Smolarska: Teatr oświecony. Erwina Axera "Listy ze sceny" [o feilietonach teatralnych E. Axera]; P. Płoski: Gdyby nie salka na Mokotowskiej. Erwin Axer wobec publiczności [działalność Teatru Współczesnego pod dyrekcją E. Axera]; M. Zielińska: Biblioteka Erwina Axera / Maryla [o lekturach reżysera]; J. Hernik Spalińska: Światopogląd Erwina Axera; Z. Andrzejewski: Rodzina Axerów. – Biogramy. – Bibliografia przy pracy na stronach 446-449. Indeks.

Artykuły

A. GRODZICKI: Erwin Axer. Perspectives Polonaises = „Polnische Perspektiven” = „Polish Perspectives” 1974 nr 7/8.
J. GRUDA: Rozprawka o Teatrze Współczesnym. Teatr 1958 nr 16.
Z. OSIŃSKI: Teatr Erwina Axera. Proscenium 1966/67 [nr 18].
M. AUGUSTYNIAK: Erwin Axer. Tygodnik Kulturalny 1967 nr 41.
W. FILLER: Teatr Erwina Axera. Kultura 1970 nr 2.
K. NASTULANKA: Słowo jak gwiazda. Polityka 1970 nr 43.
E. MATYNIA: Poetyka sformułowana Erwina Axera. Dialog 1974 nr 5.
J. KOENIG: Kto to jest Erwin Axer. Odra 1975 nr 3, przedr. w tegoż: Rekolekcje teatralne . Warszawa 1979.
B. DANOWICZ: O Erwinie Axerze. Tydzień 1977 nr 6.
M. FIK: O ograniczeniach „wierności sobie. W tejże: Sezony teatralne. Warszawawa 1977.
A. GRODZICKI: Axer. W tegoż: Reżyserzy polskiego teatru. Warszawa 1979.
Z. GREŃ: Axer. W tegoż: Teatr zamknięty. Kraków; Wrocław 1984.
J. BOŃCZA-SZABLOWSKI: Europejczyk. Rzeczpospolita 2000 nr 70.
E. BERBERYUSZ: W czepku urodzony. Między życiem a teatrem. Rzeczpospolita 2003 nr 132.
Notatnik Teatralny 2005 nr 36/37 [nr poświęcony E. Axerowi].

Zawartość

Zawiera m.in. artykuły: R. Wegrzyniak: Kompleks Schillera, J. Niedziela: Rondo; Reżyseria jako zmysł możliwości, A. Milanowski: Wiedeńczyk, W. Kapłan: U Towstonogowa, P. Rudzki: Psychologiczny Witkacy, E. Baniewicz: Pasma życia, pasma pamięci, – szkice wspomnieniowe J. Koeniga, A. Schiller, J. Kulmowej, K. Kowalewskiego, K. Meissner, J. Szczepkowskiej, H. Haidera, – wybór korespondencji Erwina Axera z J. Iwaszkiewiczem, J. Timoszewiczem, H. Weigel, B. Brechtem, T. Bernhardtem, S. Mrożkiem, – kronikę życia i twórczości oprac. przez E. Baniewicz.
J. DERKACZEW: Erwin Axer skończył 90 lat. Gazeta Wyborcza 2007 nr 1.
K. MASŁOŃ: Dwa teatry. Rzeczpospolita 2011 nr 134.
E. BANIEWICZ: Erwin Axer – pan z niegdysiejszej bajki. Twórczość 2012 nr 11.
J. CIEŚLAK: Europejczyk w teatrze. Rzeczpospolita 2012 nr 183.
J. DERKACZEW: Axer – lwowiak na zawsze. „Gazeta Wyborcza” [online] 2012 nr z 7 VIII Zob. link [dostęp 28 sierpnia 2013].
J. MAJCHEREK: Notatki o Erwinie Axerze. „dwutygodnik.com” [online] 2012 nr 90. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 4 września 2013]. Druk w wersji rozszerzonej: „Zeszyty Literackie” 2012 nr 4.
K. MIESZKOWSKI: Axer; A. SCHILLER: Erwin Axer – sztuka życia, sztuka umierania. Notatnik Teatralny 2012/2013 nr 68/69.
V. OZMINKOWSKI: Testament Europejczyka. Newsweek Polska 2012 nr 33.
R. PAWŁOWSKI: Zbuntowany Erwin Axer. Gazeta Wyborcza 2012 nr 183.
I. KRUK: www.listyzesceny.pl.; J. MAJCHEREK: Wiedeńczyk. Nietak-t 2014 nr 16/17.
J. MAJCHEREK: Kto to był Erwin Axer? Erwin Axer: w stulecie urodzin. Tygodnik Powszechny 2017 nr 48.
M. NAPIONTKOWA: Mentor i buntownik. Teatr 2017 nr 12.
M. RADZIWON: Pożenić Stanisławskiego z Brechtem, albo wycofać się z tej historii. Teatr 2017 nr 12.
P. ZAREMBA: Reżyser słowa i sensu. wSieci 2017 nr 5.
M. ZIELIŃSKA: Biblioteka Erwina Axera. Didaskalia 2018 nr 143.

Listy ze sceny

J. KYDRYŃSKI: Dwie książki o teatrze. Życie Literackie 1955 nr 52 [dot. też: W. Natanson: Szkice teatralne].
E. ŻYTOMIRSKI: Po obu stronach rampy. Twórczość 1956 nr 6.
J. JACKL: Listy filozoficzne o teatrze. Nowe Książki 1958 nr 3.
J. KOENIG: Kłopoty współżycia. Dialog 1958 nr 2 [dot. też: T. Kudliński: Pod teatralną szminką].

Sprawy teatralne

A. GRODZICKI: O teatrze – felietonowo. Nowe Książki 1966 nr 10.
J.A. SZCZEPAŃSKI: Portret felietonisty. Dialog 1966 nr 12.
W. NATANSON. „Przegląd Humanistyczny1967 nr 5.

Ćwiczenia pamięci

Z. GREŃ: Partner. Życie Literackie 1984 nr 52/53 [dot. serii pierwszej].
E. BANIEWICZ: Postawa humanisty. Teatr 1985 nr 5 [dot. serii pierwszej].
A. HAUSBRANDT: Axer. Widnokręgi 1985 nr 2 [dot. serii pierwszej].
B. JASIŃSKI: Axer by Axer. Miesięcznik Literacki 1985 nr 2 [dot. serii pierwszej].
A. KUŚNIEWICZ: Moje wędrówki z Axerem. Dialog 1985 nr 2 [dot. serii pierwszej].
J. MAJCHEREK: Axer i sprawa korzeni. Dialog 1985 nr 2 [dot. serii pierwszej].
J. MARX: Fakty, plotki, anegdoty. Odrodzenie 1985 nr 20 [dot. serii pierwszej].
T. NYCZEK: Talent. Dialog 1985 nr 2 [dot. serii pierwszej].
L. SOKÓŁ: Erwina Axera poszukiwania minionego czasu. Nowe Książki 1985 nr 7/8, przekł. angielski pt.: Erwin Axer return to his past. [Przeł]. L. Wiewiórkowki. „Polish Art Studies” 1987 [t. 8] [dot. serii pierwszej].
E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. Twórczość 1992 nr 7/8 [dot. serii pierwszej i drugiej].
J. GODLEWSKA: Life and the theatre. Le Theatre en Pologne = The Theatre in Poland 1992 nr 3 [dot. serii drugiej].
M. KABATA: Sztuka pamięci według Axera. Nowa Europa 1992 nr 9 [dot. serii pierwszej].
A. SCHILLER: Życie to łąka tematów. „Gazeta Wyborcza1992 nr 98 [dot. serii drugiej].
J. SIERADZKI: Trzy teatry. Polityka 1992 nr 13 [dot. serii drugiej].
R. WĘGRZYNIAK: Axer – nobilitacja anegdoty. „Tygodnik Powszechny”. 1992 nr 15 [dot. serii drugiej].
M. ZAGAŃCZYK: Opowiadane z pamięci. Teatr 1992 nr 4/5 [dot. serii drugiej].
R. CIEMIŃSKI: Fenomen Axera. „Nowe Książki1993 nr 5 [dot. serii drugiej].
J. KISIELIŃSKI: Książka do przeglądania. Nowe Książki 1998 nr 7 [dot. serii trzeciej].
J. KOTT: Zwierciadło Erwina. Zeszyty Literackie 1998 nr 4 [dot. serii trzeciej].
J. WAKAR: Reżyser i jego świat. Życie Warszawy 1998 nr 82 [dot. serii trzeciej].
M. RADGOWSKI: Autor, autor!Dialog1999 nr 8 [dot. serii trzeciej].
R. WĘGRZYNIAK: Rozpamiętywanie przeszłości. Didaskalia 1999 nr 29 [dot. serii trzeciej].
E. BUŁHAK: Obiad w Klubie Pickwicka. Nowe Książki 2003 nr 11 [dot. serii czwartej].
• [T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Los i pani Hauser. Tygodnik Powszechny 2003 nr 45 [dot. serii czwartej].
M. MIKOS: Salonów już prawie nie ma. Gazeta Wyborcza 2003 nr 265 [dot. serii czwartej].
M. ZAGAŃCZYK: Uwagi o pamięci. Zeszyty Literackie 2004 nr 2 [dot. serii czwartej].

Zob. też Wywiady [dot. serii trzeciej].

Kłopoty młodości, kłopoty starości

E. BANIEWICZ: Felietony o rzeczach poważnych. Twórczość 2006 nr 8.
K. NADANA: Nie ma racji abstrakcyjnych. Axer o ciele i duszy Teatru. Res Publica Nowa 2006 nr 4.
R. PACZOCHA: Kłopoty z wiekiem. Dialog 2006 nr 10.
M. SMOLIS: Lekcja klasy Erwina Axera. „Dziennik2006 nr 38 dod. „Kultura” .

Z pamięci

[T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Na scenie świata. Tygodnik Powszechny 2007 nr 2.
J. KOENIG: Świat Erwina Axera. Teatr 2007 nr 5.
J.R. KOWALCZYK: Wspaniałe portrety scenicznych osobowości. Rzeczpospolita 2007 nr 37.
J. PILCH: Przenikliwa proza Axera. Dziennik 2007 nr 16.
M. RADZIWON: Erwina Axera sztuka opowiadania. Gazeta Wyborcza 2007 nr 18.

Listy 1965-1996. [Autorzy:] E. Axer, S. Mrożek

H. BALTYN: Pisał Mrożek do Axera... Nowe Książki 2011 nr 7.
P. BEM: Sens, ryzyko i radość teatru. Teatr 2011 nr 5.
J. TARGOŃ: Wydawnictwo Literackie: Axer, Axer i Mrożek. Rzeczpospolita 2011 nr 55 dod.Kraków” [dot. też.: E. Baniewicz: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli].
M. PIEKUTOWA: Historia pewnej korespondencji. Erwin Axer: w stulecie urodzin. Tygodnik Powszechny 2017 nr 48.
M. PIEKUTOWA: O korespondencji Erwina Axera i Sławomira Mrożka. Teatr 2017 nr 12.