BIO

Urodzony 29 czerwca 1925 w Dąbrowie Tarnowskiej; syn Daniela Gruszczyńskiego, prawnika, i Loli z domu Feischer Gruszow. W czasie II wojny światowej przebywał w Związku Radzieckim, gdzie ukończył szkołę średnią. Debiutował w 1943 wierszem Ta świadomość, że czeka... (incipit), opublikowanym w tygodniku „Wolna Polska” (Moskwa, nr 29). Należał do Związku Patriotów Polskich. W 1944 wstąpił do 1. Armii Wojska Polskiego; w gazecie 4. Dywizji Piechoty „Do boju” oraz w „Zwyciężymy” ogłaszał wiersze, felietony i reportaże (też pod pseudonimem Krzyś). W listopadzie tego roku rozpoczął pracę w redakcji „Życia Warszawy” (tu również liczne felietony, recenzje teatralne, fragmenty prozy i wiersze). W 1945-49 studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1948 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (potem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Kontynuując twórczość literacką i publicystyczną publikował m.in. w „Walce Młodych” (1945-48), „Kuźnicy” (1946-49), „Odrodzeniu” (1946-49). Pracował w redakcjach czasopism: „Poradnik Oświatowy” (1946-49), „Pokolenie” (1947), „Po prostu” (1947-53). W 1948 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich; skreślony w 1958, przyjęty ponownie w 1967, do 1968). Wielokrotnie wyjeżdżał za granicę, do Jugosławii, Albanii, na Węgry, do Czechosłowacji, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i Austrii. Ożenił się z Zofią Kamieniecką. W 1949-51 studiował na wydziale dramaturgicznym w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W następnych latach współpracował z „Nową Kulturą” (1950-55) i „Trybuną Ludu” (1954-55). Był członkiem redakcji „Po prostu” (1956). Zmuszony do emigracji w 1968 wyjechał z Polski i zamieszkał w Kopenhadze. Współpracował z paryską „Kulturą” i „Zeszytami Historycznymi”. W 1991 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Zmarł 10 stycznia 1992 w Kopenhadze.

Twórczość

1. Płomień czerwonych krawatów. Poemat. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Książka 1948, 21 s.

2. Linia wysokiego napięcia. [Jednoaktówka]. Warszawa: Zarząd Głowny Związku Młodzieży Polskiej 1949, 30 s.

Wyd. razem z E. Pietrow: Wyspa pokoju.

3. Dobry człowiek. Sztuka w 3 aktach, 6-ciu odsłonach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kameralny 1950. Wyd. [Warszawa: b.w. ok. 1951], 57 s. Wyd. nast.: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 95 s.; Dobry człowiek. Sztuka w 3 aktach. Adaptacja dla świetlic. Warszawa: Centralna Rada Związków Zawodowych 1951, 79 s.

Nagrody

Nagroda Państwowa II stopnia w 1950.

4. Jedyna droga. Widowisko w 4 obrazach. [Współautor:] K. Korcelli. Prapremiera: Warszawa, Objazdowy Teatr Dramatyczny Domu Wojska Polskiego 1951.Wyd. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 57 s.

5. Pociąg do Marsylii. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ateneum 1951. Druk „Twórczość” 1951 nr 9 s. 72-101, nr 10 s. 110-122. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1952, 88 s. Wyd. nast.: Uwagi inscenizacyjno-reżyserskie oprac. K. Berwińska tamże 1953.

Przekłady

niemiecki

Der Zug nach Marseille. [Przeł.] A. Lorenz. Berlin 1952.

słowacki

Vlak do Marseille. [Przeł.] A. Bolek. Bratislava 1953.

6. Szkliperia, kraj orłów. [Reportaż]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1951, 77 s.

7. Klucz od przepaści. Dramat w 2 aktach. Prapremiera: teatralna: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1955; telewizyjna: Telewizja Polska 1957. Wyd. [B.m. 1956], 58 s., powielone Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1956, 75 s.

Wersja nowa dla scen amatorskich, z podtytułem: Tragedia w 2 aktach. „Teatr Ludowy 1962 nr 7 s. 51-78.

8. Stare Miasto. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, [16] s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1959, wyd. 3 1961, wyd. 4 1965.

9. Dziewiąte ramię ośmiornicy. [Powieść kryminalna; współautor: K.T. Toeplitz]. Express Wieczorny 1957 nr 265-309; 1958 nr 1/2-16. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 207 s.

Autor podpisany wspólnym z K.T. Toeplitzem pseudonimem: Krzysztof Deuter.

10. Julia. (Opowieść filmowa). Dialog 1958 nr 11 s. 5-32. Ekranizacja [współautor:] J. Rutkiewicz 1962.

Cz. 2 filmu pt. „Weekendy”; cz. 1 filmu: J. Hen: Autobusy jak żółwie.

11. Singapore 67. Komedia tragiczna w 3 aktach. Prapremiera: Wrocław, Teatr Kameralny 1959.

12. Wielki Bobby. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Katowice Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1960. Druk „Dialog” 1960 nr 4 s. 5-30. Wyd. osobne: Oprac. dramaturgiczne i uwagi inscenizacyjne: J. Nowacki. Scenografia: S. Chorzemski. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1962, 43 s., powielone.

Przekłady

bułgarski

Velikiât Bobi. [Przeł.] D. Ikonomow. Sofiâ 1962.

czeski

Velký Bobby. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1961, wyd. nast. tamże 1962.

słowacki

Vel'ký Bobby. [Przeł.] J. Mrázik. Bratislava 1961.

13. Kwiat lotosu. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1961.

Autor podpisany: Jan Kos.

14. Morderca składa wizytę. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1961.

Autor podpisany: Jan Kos.

15. Portret. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1961.

Autor podpisany: Jan Kos.

16. Dymy nad wyspą. Sztuka w 3 aktach dla amatorskich zespołów teatralnych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1963, 52 s. Na zlecenie Związku Ochotnicych Straży Pożarnych.

17. Chata w śródmieściu. Sztuka w 3 aktach. Warszawa [ok. 1964], powielone.

18. Warszawianka 44. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1964 nr 7 s.5-17. Wystawienie: łącznie z: S. Wyspiański: Warszawianka. Kraków, Teatr Międzyszkolny 1965.

19. Małżeństwo z rozsądku. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1966.

20. Powrót na ziemię. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1966.

21. Quiz. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1966.

22. Exodus. [Wiersze]. Wstęp: M. Słomczyński. [Kraków:] Cassiopeia 1995, XXXVII, [2] s.

Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.

Miliony rąk. [Muzyka:] E.Olearczyk. [B.m.w.] 1950, [2] k. Wyd. nast: Warszawa: Związek Młodzieży Polskiej 1951, [4] s.; wyd. nowe Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1951.
Pierwszomajowa piosenka. [Muzyka:] Z. Turski. [Kraków:] Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1950, [2] k. Wyd. nast. pt. Piosenka pierwszomajowa: tamże 1951; Warszawa: Czytelnik 1959, tamże 1951; Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1978.
Pieśń o pokoju. [Muzyka:] Z. Nowacki. Kraków [b. w.] 1950, [2] k.
Dwaj artylerzyści. [Muzyka:] J.A. Maklakiewicz. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej 1951, [2] k. Przedruk w: Pieśni masowe. Warszawa 1953.
Piosenka o broni. [Muzyka:] J.A. Maklakiewicz. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej 1951, [2] k.
Stalin, inżynier naszych marzeń. [Muzyka:] T. Kiesewetter. [Kraków:] Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1951, 7 s.
Warkocz. [Muzyka:] E. Olearczyk. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1951, [2] k.

Przekłady i adaptacje

1. L. Szejnin: Tajemnica wojskowa; Rewizyta. Opowiadania. Przeł.: K. Gruszczyński, M. Royan. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 173 s.
2. L. Szejnin: W połowie stulecia. Sztuka w 4 aktach. Przeł.: K. Gruszczyński i S. Dygat. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 79 s.
3. A. Maurois: Człowiek, który ważył duszę. Adaptacja: K. Gruszczyński. Telewizja Polska 1964.

Inne przekłady

Wydania osobne przekładów pieśni i piosenek z nutami, m.in.

L. Oszanin: Pieśń pokoju. Hymn Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej. Przeł. K. Gruszczyński. [Muzyka:] A. Nowikow. Łódź: Płomienie ok. 1945, [2] k.
S. Ałymow: Pieśń o Stalinie. Przeł. K. Gruszczyński. [Muzyka:] A. Aleksandrow. Warszawa: Czytelnik 1949, 3 s. Wyd. 2 tamże 1950.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

Ogólne

Artykuły

J. Kott: Klucz od przepaści” czyli potępienie apokalipsy. Przegląd Kulturalny 1956 nr 11.
J. Kłossowicz: Krzysztof Gruszczyński. Tygodnik Kulturalny 1965 nr 49 s. 6.
P. Matywiecki: Exodus i mądrość. Twórczość 1996 nr 6.

Płomień czerwonych krawatów

R. Bratny: Chronologie poetyckie. Odrodzenie 1949 nr 2.

Dobry człowiek

[J.A. Szczepański] Jaszcz: Wartościowy debiut. Teatr 1950 nr 7.

Pociąg do Marsylii

J.A. Szczepański: Dramaturgia Gruszczyńskiego. Teatr 1952 nr 1.

Quiz

[W. Natanson] W.N.: Czy sam pomysł wystarczy. Teatr 1966 nr 6.