BIO

Urodzony 22 grudnia 1903 w Krakowie; syn Tadeusza Grabowskiego, historyka literatury, profesora Uniwersytetu Poznańskiego, i Marii z Walterów. Do szkoły średniej uczęszczał początkowo w Krakowie, a potem w Poznaniu, gdzie w Gimnazjum Marii Magdaleny zdał w 1923 maturę. Następnie studiował anglistykę kolejno na uniwersytetach krakowskim, poznańskim i warszawskim. Debiutował w 1925 szkicem pt. Robert Louis Stevenson. (1850-1894) na łamach „Przeglądu Warszawskiego” (nr 45). W 1927-28 był sekretarzem Young Men's Christian Association w Krakowie. W 1928 doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy o Józefie Conradzie (promotor prof. Roman Dyboski). W 1929-30 kontynuował studia w Paryżu, Oxfordzie i Londynie na stypendium Funduszu Kultury Narodowej. Współpracował jako prozaik, recenzent literacki i teatralny, publicysta polityczny oraz tłumacz z „Tygodnikiem Ilustrowanym” (1926-29, 1933-35; tu m.in Kronika literacka, przegląd Z literatury angielskiej, podpisany Z.Gr.), „Ilustrowanym Kurierem Codziennym” (1929-39, do 1934 członek redakcji; podpisany też: Dr. Z.G., Dr. Z.Gr., (gr.)), „Kurierem Literacko-Naukowym” (1929-38; tu m.in rubryka Wśród nowych książek, podpisany m.in.: Z. Grab., (Z.G.), w 1936/37 cykl artykułów Kultura Niemiec Hitlerowskich), „Światowidem” (1931-38), „Wiadomościami Literackimi” (1933-38). W 1932-33 redagował „Przegląd Turystyczny”, a w 1934 miesięcznik „Sport i Wychowanie Fizyczne”. Uprawiał czynnie narciarstwo. W 1935-37 przebywał jako korespondent „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w Berlinie, a następnie w Londynie. Po wybuchu II wojny światowej pracował jako tłumacz i spiker (do 1941), a także redaktor (1942-43) w sekcji polskiej Radia BBC w Londynie. Prowadził nadto w Londynie i innych miastach wykłady dotyczące polityki międzynarodowej, m.in. dla armii brytyjskiej (cykl Rozmowy przez ocean zorganizowany przez BBC), British Council, University of Bristol, Ministry of Information. Od 1943 był pracownikiem Ministerstwa Informacji przy Rządzie Polskim w Londynie (do 1944), pełnił funkcję attaché prasowego przy prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej Władysławie Raczkiewiczu (do 1945), pracował w kwaterze głównej Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego (do 1944), w 1944-46 redagował dział polski w Office of War Information przy Ambasadzie Stanów Zjednoczonych w Londynie. W okresie wojny publikował w języku polskim i angielskim artykuły polityczne, felietony, reportaże i recenzje w prasie polskiej wychodzącej poza krajem i zagranicznej m.in.: „Free Europe” (1939-42; podpisany Jawnuta), „Fortnightly Review”, „Polska Walcząca” (Paryż, Londyn od 1940; tu m.in. w 1940 artykuły podpisany Politicus, rubryka Speaker londyński pisze, cykl felietonów Anglia i Anglicy podpisany Anna Grey, w 1941 cykl O Anglii i Anglikach podpisany Antoni Jawnuta, 1941-44 cykl Szkic sytuacyjny), „Wiadomości Polskie” (Paryż, Londyn 1940-44; podpisywał m.in. Politicus), „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” (1944; podpisywał Politicus). Po wojnie pozostał w Londynie. Do 1947 był publicystą i korespondentem prasy brytyjskiej, następnie do przejścia na emeryturę w 1968 pracował w sekcji polskiej Radia BBC, przygotowując m.in cotygodniowy komentarz Co słychać w świecie? (pod pseudonimem Politicus), miesięczny Przegląd kulturalny, reportaże, brał także udział w programie satyryczno-politycznym Co to za miesiąc był. Jednocześnie ogłaszał liczne artykuły, fragmenty prozy, recenzje, felietony w prasie emigracyjnej: „Wiadomości” (Londyn, 1946-70; tu m.in. w 1967-68 rubryki Ostatni łan, Dwa ostatnie łany podpisane Jawnuta), „Kultura” (Paryż, 1953-66), „Kontynenty-Nowy Merkuriusz” (Londyn, 1961-66; przez pewien okres redaktor naczelny), „Orzeł Biały” (Londyn, 1965-72), „Tydzień Polski”, dodatek „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” (Londyn, 1970-74). Publikował też (pod pseudonimem Axel Heyst) artykuły na temat polityki międzynarodowej w prasie zagranicznej, głównie angielskiej, m.in.: „Contemporary Review”, „Time and Tide”, „The Scotesman”. Zawarł związek małżeński z Zofią Iwanowską, dziennikarką sekcji polskiej Radia BBC (w prasie używała pseudonimu Klara Evans). W 1969 przeniósł się na stałe do Toronto w Kanadzie. Nawiązał współpracę z tamtejszym tygodnikiem „Związkowiec” (1969-72; tu m.in cykl artykułów Co słychać w świecie). Zmarł 6 marca 1974 w Toronto.

Twórczość

1. Ze studiów nad Josephem Conradem. Poznań: Gebethner i Wolff 1927, 139 s.

Zawartość

I. Romantyzm Conrada; II. Dlaczego Conrad pisał po angielsku; III. Conrad i Polska; IV. Związek Conrada z literaturą angielską; V. Conrad i morze; VI. Conrad pisarzem; VII. Postacie powieści Conrada; VIII. Religia Conrada; IX. Uwagi o stylu Conrada i zakończenie.

2. Walter Pater. Życie — dzieło — styl. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1929, 302 s.

3. Ciszy lasu i twojej ciszy Z. Grabowski. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literacko-Naukowe 1931, 247 s.

4. After Hitler. [Szkic polityczny]. London: Minerva [1940], 228 s.

Autor podpisany: Axel Heyst.

5. Anglia — wyspa nieznana. London: Kolin [1940], 149 s. Wyd. nowe London: Orbis 1946. Por. poz. .

Zawartość

Zawiera felietony częściowo drukowane w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” w 1937-1939.

6. Wanted a new vision. [Szkic polityczny]. London: Minerva [1941], 163 s.

Autor podpisany: Axel Heyst.

7. Europe expects England. [Szkic polityczny]. London: Kolin 1943, 48 s.

8. Creative peace. Integration of Europe a necessity. A political essay. Glasgow: MacLellan 1944, 67 s.

9. Kamienie i kwiaty. Przewodnik sentymentalny po W[ielkiej] Brytanii. [Szkice]. Glasgow: Książnica Polska 1944, 127 s. Por. poz. .

Szkice częściowo drukowane w londyńskich „Wiadomościach Polskich” w 1942.

Zawartość

Słowo od autora. — Dom i ogród; Dzień nad wodą; Pokłon Oxfordowi; Drzewa w oknie; Zamek i rzeka; Lato Somersetu; W cieniu strzelistej katedry; Morze pachnie; Devon; Góry dymią; Park wśród jezior; Kornwalia; Rododendrony i mgły; Londyn w ogniu; Kres podróży.

10. Przyszłość Polski. [Szkic polityczny]. Londyn: British Continental Sindicate 1944, 40 s.

11. Twenty years of Polish independence. [Szkic polityczny]. Glagow: Polish Library 1944, 24 s. Wyd. nast. Swatantrapur [Indie]: M. Frydman for the Aundh Publishing Trust 1945, 32 s.

12. Fear or security? [Szkic polityczny]. London: Maxwell 1945, 79 s.

13. Anna. Opowieść. Newtown: Montgomeryshire Printing and Stationery Co 1946, 146 s.Wyd. nast.: Katowice: AWIR 1946; wyd. przejrzane i poprawione przez autora. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1957.

14. Gawędy o Wielkiej Brytanii. Londyn: Nakład Biblioteki Polskiej w Wielkiej Brytanii 1946, 172 s.

Utwory drukowane w „Polsce Walczącej” w 1946.

Zawartość

Przedmowa; Klimat; Przyroda; Człowiek; Język; Obyczaje; Dom; Zwierzęta; Sport; Wychowanie; Pożywienie; Miłość i przyjaźń; Instrukcje; Religia; Miasta; Centra kultury; Przemysł; Prasa; Polityka brytyjska; Siły zbrojne; Demokracja brytyjska; Literatura i sztuka; British Empire; W[ielka] Brytania po wojnie 1932-45.

15. Words and darkness. London: Sylvan Press [1946], 111 s.

Autor podpisany: Axel Heyst. Szkice dot. erotyzmu.

16. There shall be no victory. Diary of a European. London: V. Gollanez 1947, 336 s.

Autor podpisany: Axel Heyst.

17. Your undiscovered Island. London: Johnson 1950, 230 s.

Zawartość

Zawiera wybór w wersji angielskiej z poz. , .

18. Białe szaleństwo. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1959, 292 s.

Zawartość

Zawiera szkice wspomnieniowe związane z narciarstwem: Od autora; Jak się to wszystko zaczęło; Instruktor jednodniowy; W Beskidach; Dolina Chochołowska; Na Zawracie; Ostatni zjazd w Tatrach; Słońce nad Słowacczyzną; W Karkonoszach; Zamarznięty wodospad; Davos, Parsenn i Gotschnogratbahn; Idy marcowe; Breche de Roland; Powrót do śniegu; Villors; Diavolezza; Arosa la Superba; Na norweskiej granicy; Zgubiona rękawiczka; Spotkanie z lawinami; Górskie przedwiośnie; Krokusy; Grand Palais d'Hiver; Val d'Anniviers; Zermatt; Stary człowiek i góra; Dolina Lechu; St. Anton; Seefeld; Na wielkim szlaku.

Wersja angielska: The white frenzy. All about ski-ing. London: Sidgwick and Jackson [1967], 177 s.

Autor podpisany: Axel Heyst.

19. Czarny anioł. [Opowiadania]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1960, 69 s.

Zawartość

Przypowieści; Dialog pod Monte Rosą; Czarny anioł; Kartki z notatnika; Noc Bożego Narodzenia.

20. Nagrobek. Nowele. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1964, 160 s.

Zawartość

Głosy; Dwie siostry; Pocałunek na dobranoc; Obiad z poetą; Popołudnie; Wieczór rybaków; Dom w górach; Nagrobek; Hrabia Misza; Odmienny obraz; Śmierć Muzyka.

21. Śpiew dziewcząt. Opowieść o dzieciństwie. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1964, 158 s.

22. Rosa mystica. Szkice, essaye, opowiadania. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1966, 189 s.

Zawartość

Trzy essaye: Wzgórza historii; Rosa mystica [dot. poezji św. Jana od Krzyża]; Spotkanie z Grecją. — Z księgi imion: Mama; Piotr; Michał; Françoise; Marie-Ange; Alfa; Zagraj. — Kartki z notatnika: 1961, 1962, 1964, 1965. — Nocą na wyspie. — Szkice: Nieprzystojność; Na pokładzie; Zgon kwiatów; Fantomy; Jeszcze o morzu; Pory dnia; Nowy wymiar śmierci; Zakład masek; Młodość; Albo w życie się wierzy. — Roztrącam cienie. — Spotkania z legendą: Niebo; Drzewo Iskarioty; Noc don Kichota; Spotkanie z don Juanem.

23. Ojczyzna Europa. [Eseje]. T. 1-2. Londyn: Gryf 1967, 484 s.

Zawartość

T. 1: Anglia; Francja; Włochy; Niemcy. — T. 2: Hiszpania; Austria; Dania; Grecja; Holandia; Irlandia; Norwegia; Szwecja; Szwajcaria; Turcja.

24. The English psycho-analysed. [Przedmowa:] G. Mikes. London: Sidgwick and Jackson 1967, XVI, 307 s.

25. Rozmowy z tobą. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1974, 310 s.

Refleksje eseistyczne na tematy ogólne, powstałe w czasie rozmów z żoną.

Przekłady

1. E. Hemingway: Pożegnanie z bronią. Powieść. Warszawa: Rój 1931, 389 s.
2. [I.] Trebitsch-Lincoln: Największy awanturnik XX wieku. Poznań: R. Wegner [1932], 256 s.
3. S. Undset: Jenny. [Powieść]. Warszawa: Rój 1932, 370 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1937; Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1957, wyd. 2 [!] tamże 1977.
4. R. Kellerman: Wielkie miasto Anatol. Powieść. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski [1934], 534 s.
5. P. de Kruif: Walka nauki ze śmiercią. Przeł.: Prolog, księgę 1 i 2: P. Lamewa, księgę 3,4 oraz epilog: Z. Grabowski. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1934, VIII, 386 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Biblioteka Wiedzy [1938]; wyd. 3 Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski [19]48; Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1959.
6. N. Petersen: Ulica sandalników. Opowieść rzymska z czasów Marka Aureliusza. Warszawa: J. Przeworski 1935, 564 s.
7. S. Lewis: Dr Arrowsmith. [T. 1-2]. [Warszawa, Poznań, Kraków i Lwów:] Renaissance 1937, 224 + 225 s.
8. H. Martin: Winston Churchil. Studium geniuszu. Londyn: M.I. Kolin 1941, 169 s.
9. E.M. Remarque: Trzej towarzysze. [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1959, 553 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1990, wyd. 4 1997; wyd. 2 [!] Warszawa: Rebis 2002.

Prace redakcyjne

1. English and Polish comments on the partitions of Poland. [Zebrał] Z. Grabowski. Glasgow: Polish Library 1944, 24 s.

Zawartość

Zawiera fragmenty wypowiedzi dot. rozbiorów Polski.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951, 1957, 1966.

Wywiady

U Zbigniewa Grabowskiego. Kultura 1932 nr 13.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• „Rocznik Literacki 1974” wyd. 1977 (J. Chudek).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (E. Rydlewska).

Ogólne

Artykuły

S. Wóycicki: Moja i twoja Europa. Orzeł Biały”, Londyn 1967 nr 39.
l. Grabowska: Wieczór wspomnień. Oficyna Poetów i Malarzy”, Londyn 1974 nr 2.
K. Grocholski: I połamane są żebra mej odwagi; W. Leitgeber: Zbigniew Grabowski jako radiowiec. Wiadomości”, Londyn 1974 nr 22.
M.E. Cybulska: Motywy twórczości Zbigniewa Grabowskiego w świetle powieściowego debiutu. Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”, Londyn 1980/81, przedruk w tejże: Tematy i pisarze. Londyn 1982.
B. Czaykowski: Polish writing in Canada. [Ottawa] 1988 [tu m.in. o Z. Grabowskim].
J. Tomkowski: Pokolenie Gombrowicza. Warszawa 2001, passim.

Ze studiów nad Josephem Conradem

S. Kołaczkowski. Wiadomości Literackie 1927 nr 50.
W. Tarnawski. Słowo Polskie 1927 nr 296.

Walter Pater

J. Parandowski. Pamiętnik Warszawski 1929 z. 4.
S. Helsztyński. Wiadomości Literackie 1930 nr 30.

Ciszy lasu i twojej ciszy

Z. Starowieyska-Morstinowa. Przegląd Powszechny 1931 t. 190.
T. Terlecki: Przezwyciężanie egotyzmu. Słowo Polskie 1931 nr 273.
S. Adamczewski: Niezwykły debiut powieściowy. Kultura 1932 nr 7.
[S. Flukowski] S.F. Droga 1932 nr 5.
P. Hulka-Laskowski: Ferment młodości. Przegląd Literacki 1932 nr 3.
S. Napierski: Powieść o młodości. Wiadomości Literackie 1932 nr 3.
E. Płomieński: Ciszy lasu i twojej ciszy. W tegoż: Szukanie współczesności. Warszawa 1934.

Anglia — wyspa nieznana

[W.A. Zbyszewski] K. Nienaski: O Anglii. Wiadomości Polskie”, Londyn 1941 nr 19.
J. Dąbrowski: Anglia — wyspa nieznana. W tegoż: Polacy w Anglii i o Anglii. Kraków 1962.

Anna

Z. Starowieyska-Morstinowa: W trzech słowach. Tygodnik Powszechny 1947 nr 42.
[W. Żukrowski] W.Ż.: Soczysta” książka. Odra 1947 nr 23.

Śpiew dziewcząt

J. Rostworowski: Dziwna historia. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1964 nr 43 dod. „Tydzień Polski”.

Ojczyzna Europa

Cz. Dobek: Europa od A do Z. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1968 nr 16 dod. „Tydzień Polski”.

The English psycho-analysed

M. Axel: Tylko dla dorosłych. Wiadomości”, Londyn 1968 nr 18.
M. Czajkowska: Sex dla kolekcjonerów. Kultura”, Paryż 1968 nr 4.