BIO

Born on 12 October 1952 in Łomża; son of the irrigation engineer Zenon Zaleski and the landscape designer and engineer Maria, née Gędzielewska. He moved to Warsaw as child and was a pupil at the city's Tadeusz Reytan Grammar School No. 6 from 1967, completing his advanced secondary education there in 1971. That year, he began a degree in Polish philology at the University of Warsaw (UW), graduating with a master's degree in 1976. He was awarded a distinction for his thesis on Czesław Miłosz's "treatise" poems. His study appeared in print in the journal "Pamiętnik Literacki" (1977, vol. 3) and marked his debut as a literary scholar. He made his debut as a literary critic in 1974 with a review titled Nowe książki poetyckie (New Works of Poetry) that that appeared in "Nowy Wyraz" (no. 10). The review was divided into three parts: Rekolekcje poetyckie (Poetic Recollections) examined F. Kamecki's Parabola Syzyfa (Sisyphus' Parabola); Wyobraźnia ocalająca (Saving Imagination) H. Hartenberg's Stromy jest czas (Time is steep); and Gigantomania(Megalomania) S. Skoneczny's Żywioły (Elements). He continued to publish numerous texts on contemporary literature in the same periodical to 1977. In 1976, he joined the Doctoral Programme at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN), where he was appointed senior research assistant in 1980 at the Department of Literary Culture. He also published articles and reviews on contemporary literature in periodicals including "Teksty" (1979 and 1981) and "Twórczość" (intermittently between 1979 and 1986). From 1979 to 1983, he was a member of the Young Circle (Koło Młodych) of the Warsaw Branch of the Polish Writers' Union (ZLP). He was awarded a doctoral degree from IBL PAN in 1983 for his dissertation Przygoda drugiej awangardy (The Adventures of the Second Avant-Garde), which was supervised by Prof. Stefan Żółkiewski. He was subsequently appointed lecturer. He literary essays and articles appeared in periodicals published outside the reach of state censorship, including "Arka" (1984-85), "Kultura Niezależna" (1985-86; here using the pseudonym Florian Hryniewiecki), "Zeszyty Literackie" (1985 and 1987), and "Almanach Humanistyczny" (1989). From 1984, he was involved in the activities of the Main Committee of the Olympiad in Polish Literature and Language, an event organized by IBL PAN and the Ministry of National Education. From 1984 to 1989, he participated in the research meetings of the literary criticism section of the Adam Mickiewicz Literary Society. In 1985, he left the Department of Literary Culture for the Department of Contemporary Literature (which was later renamed the Department of Twentieth Century Literature and then in 2005 the Department of Twentieth and Twenty-First Century Literature) at IBL PAN. He was in Paris in 1986 on a fellowship awarded by the Foundation for Supporting Independent Polish Literature and Scholarship, returning the following year as a fellow of the S. Lam Literary History Society. He joined the editorial board of the monthly "Res Publica" (from 1992 "Res Publica Nowa"; quarterly from 2005) in 1986, where he became head of the culture section in 1989. Between 2000 and 2007, he served as deputy editor in chief. His contributions to the periodical between 1992 and 1995 included the cycle Dziennik lektur (Diary of Reading Material), using the cryptonyms M.Z. and MZ for some entries. He visited the USA in 1989 on a US Information Agency fellowship as a member of the "Res Publica" editorial board. During the trip, he gave several lectures, including talks at Amherst College (Massachusetts) and Wesleyan University in Middletown (Connecticut). He joined the Polish Writers' Association (SPP) in 1990 and the Polish PEN Club in 1993. In 1991, together with Andrzej Titkow, he co-created and co-presented the literary television series Świat przedstawiony (The World Depicted), which was broadcast on Polish Television's TVP 2 station. That year, he was a fellow of the Beinecke Library at Yale University. During his stay in the US, he gave several lectures at Emory University in Atlanta (Georgia) and Duke University in Durham (North Carolina). From 1995 to 1997, he was a member of the TVP assessment council at the editorial office of Education Television. He was awarded a habilitation degree from IBL PAN in 1996 for his study Formy pamięci. O przedstawieniu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej (Forms of Memory: On representations of the past in contemporary Polish literature). The following year, he was appointed senior lecturer. He received fellowships from the British Academy in London on three occasions (1996, 2004 and 2006). He published articles and reviews in periodicals and newspapers including "Teksty Drugie" (1996 and again intermittently from 2001), "Tygodnik Powszechny" (intermittently from 1997), "Polityka" (1997, 2003, and 2005-08), and "Gazeta Wyborcza" (intermittently from 1998 to 2009). Between 1997 and 2000, he was a member of the jury of the Ludwik Fryde prize, which was awarded by the International Association of Literary Criticism. From 1998 to 2000, he served on the jury of the J. Stwora Fellowship Competition for radio reportage, which was organized by Polish Radio. From 1998 to 2006, he was an expert adviser to the Literary Group of the Villa Decius Association as part of the Cultural Dialogue Forum (which in 2000 was incorporated into the Adam Mickiewicz Institute and then in 2003 into the Polish Book Institute). In 1998, he was appointed to the Scientific Council of IBL PAN, serving as its deputy chair between 2007 and 2010. In 1999, he became a founder member of the Open Republic Association against Antisemitism and Xenophobia. In 2001, he was a fellow of the International Writing Program at Iowa University in the US. In 2005, he started teaching on the Doctoral Programme at IBL PAN. That year, he joined Amnesty International. From 2005 to 2007, and again from 2017 to 2018, he served on the jury of the Nike Literary Prize. Between 2007 and 2013, he held a part-time post at the Institute of Applied Social Sciences at UW and also joined its Scientific Council. In 2008, he again collaborated as a literary expert with the Polish Book Institute in Krakow. Between 2008 and 2010, he was a member of the Jan Józef Lipski Competition, organized by the Democratic-Social Association and then by the Open Republic Association. In 2009, following the death of Prof. Jan Błoński, he was appointed to the Scientific Council of the team working on Czesław Miłosz's collected works (Dzieła zebrane). He was appointed professor at IBL PAN in 2010. As part of the Miłosz Year in 2011, he organized an international symposium on "Miłosz's Warsaw" and also gave talks and lectures in the US at Cornell (Ithaca) and Yale (New Haven), as well as at the University of British Columbia in Vancouver and the University of Toronto in Canada. He also gave lectures at Sapienza University of Rome, at the Centre Universitaire Malesherbes at the Sorbonne in Paris, at Circulos de Bellas Artel in Madrid, and at the University of Kyiv. He was a member of the Committee for the Evaluation of Scientific Institutions at the Ministry of Science and Higher Education between 2011 and 2014. In 2012, following the reorganization of the Department of Twentieth and Twenty-First Century Literature, he was appointed head of the Research Group for the Literature and Culture of Late Modernity at IBL PAN. He was made state-appointed professor in 2013. That year, he was appointed to the jury and Chapter of the Inka Brodzka-Wald Competition, organized by the Academy for the Development of Philanthropy in Poland. Between 2012 and 2015, he was leader of the research project "Zwrot afektywny po roku 1989. Strategie i style reprezentacji w interdyscyplinarnej perspektywie badawczej" (The Affective Turn after 1989: Interdisciplinary research perspectives on strategies and styles of representation), which was funded by the National Science Centre (NCN). He remains a member of the Open Republic Association against Antisemitism and Racism. He is a ministerial advisor at the Ministry of Science and Higher Education, serving on the Ministerial Advisory Body, the Committee for the Evaluation of Scientific Institutions, and the Commission for Humanities and Social Sciences at the ministry. In 1977, he married the translator of Spanish Ewa Szewczyk. He is father to Zofia (b. 1981) and Stanisław (b. 1986). He lives in Warsaw.

Twórczość

1. Przygoda drugiej awangardy. [Studium]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 307 s. Problemy Kultury Literackiej, t. 2. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 2000.

Rozprawa doktorska.

2. Mądremu biada? Szkice literackie. Paryż: Libella 1990, 146 s.

Nagrody

Nagroda Fundacji im. Kościelskich w Genewie w 1990.

Zawartość

Żyjące cmentarze Rzeczpospolitej; Głosy z domu umarłych; Pomiędzy żywymi i umarłymi. O prozie Henryka Grynberga; O twórczości Juliana Stryjkowskiego; Pisane dla przyszłości. O esejach Stanisława Vincenza; Z otwartymi oczami. O pisarstwie Józefa Czapskiego; Aleksander Wat i zło; Dlaczego Konwicki; O „Miesiącach” Kazimierza Brandysa; JMR [J.M. Rymkiewicz] w brzuchu wieloryba; Comme il faut? O prozie Andrzeja Kuśniewicza; Gustaw Herling-Grudziński jako krytyk literatury polskiej; Być przygotowanym na najgorsze, spodziewać się najlepszego. Eseistyka Tomasza Łubieńskiego; Mądremu biada? O Adamie Zagajewskim.

Przekłady

angielski

artykułu Głosy z domu umarłych: The voices from the house of the dead. [Przeł.] Z. Lesińska. Literary Studies in Poland, Wrocław T. 19: 1988.

3. Formy pamięci. O przedstawianiu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej. [Szkice literackie]. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich 1996, 237 s. Instytut Badań Literackich PAN. Wyd. nast. zmienione: Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2004.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Od autora. − Świat powtórzony: 1. Nostalgia, siostra melancholii. 2. Zdeponowane w pamięci. 3. Jak na fotografii; Nie kończąca się opowieść − Spowiedź dziecięcia wieku w literaturze lat ostatnich: 1. Pakt do wypowiedzenia. 2. Opowiedziane, czyli przeżyte. 3. Gra bez końca; Czarna dziura: 1. Metafora ginąca w tunelu znaczeń. 2. Świat niewinności i świat doświadczenia. 3. Fiasko „metafizyki obecności”. 4. W świecie „mylnych lektur”; Piosenki niewinności i doświadczenia [dot. Cz. Miłosza]; Zagubiona szansa; Różnica; Naprzód w przeszłość. − W wyd. [2] pominięto: Piosenki niewinności i doświadczenia, − dodano: Ludzie ludziom…? Ludzie Żydom…?; Nuda powtórzeń?

Przekłady

angielski

artykułu Piosenki niewinności i doświadczenia: Miłosz: songs of innocence and experience. W: Czesław Miłosz. A Stockholm Conference, September 9-11, 1991. Stockholm 1992 s. 99-108. Konferenser – Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien, 26, przedruk w: „Miłosz like a world”. Poet in the eyes of Polish literary critics. Franfurt am Main 2015 s. 229-242.

4. Zamiast. O twórczości Czesława Miłosza. [Szkice literackie]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2005, 275 s. Wyd. 2 zmienione tamże 2011.

Nagrody

Nagroda Literacka Gdynia w kategorii eseju w 2006.

Zawartość

Zamiast wstępu. – Powrót Miłosza; Chłopiec imieniem Tomasz; Z ukosa; Principia poetica Czesława Miłosza, czyli o „Ziemi Ulro”; Coś ty uczynił ludziom, Czesławie Miłoszu?; Diabeł i duszyczka; Abecadło Miłosza; Hymn [dot.: Trzy zimy]; Piosenki niewinności i doświadczenia [poz. ]; Poezja jako wstawiennictwo; Wobec tego; Miłosz, poeta powtórzenia; Zamiast [dot.: Orfeusz i Eurydyka]; Arcywzór biografii poety. – W wyd. 2 dodano: Książka z ruin; Redaktor i Poeta [dot. relacji Cz. Miłosza z J. Giedroyciem]; Oni dwaj i ona [dot. relacji z Z. Herbertem].

5. Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i późnej nowoczesności. [Szkice literackie]. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2007, 345 s.

Nagrody

Nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii eseju w 2008, Nagroda im. K. Wyki w 2009, przyznawana przez marszałka województwa małopolskiego i prezydenta miasta Krakowa.

Zawartość

W mateczniku poezji; Tropami tropów idyllicznych: Mit arkadyjski jako mit prometejski? Rozmowa żywych i umarłych [dot. Cz. Miłosza i T. Różewicza]; „Rozśpiewanemu jutru”, czyli idylla skorumpowana [dot. poezji socrealistycznej]; Pochwała communitas, czyli idylla demokratyczna [dot. T. Sułkowskiego]; „Luiza” [A. Bursy], czyli anty-idylla; Idylla kobyłecka i idylla własnego pokoju [dot. S. Swena Czachorowskiego i M. Białoszewskiego]; „Śpiewając w twoim języku moją melodię” [dot. P. Sommera]; Nowoczesnej idylli wersja romantyczna; Śmierci nie ma! [dot. L. Szenwalda]; Obory, czyli o nowej pastoralności; Masochista na Cyterze [dot. B. Schulza]; Ocean zrozumienia i współczucia [dot. T. Konwickiego]; Jedyna instancja [dot. M. Bieńczyka]. – Zakończenie.

6. Intensywność i rzeczy pokrewne. [Szkice]. Warszawa: Wydawnictwo IBL 2021, 44 s.

Zawartość

Zawartość: Wstęp. – I. Historyczne, więc teraźniejsze: Świadectwo versus wydarzenie. „W czerwonej Hiszpanii” Ksawerego Pruszyńskiego; Historyczna teraźniejszość, czyli przestrzeń afektu; Natręctwo niepamięci o Zagładzie; Czarny sekret. – II. Nienormalne, czyli normalne: Linoskoczek nad otchłanią normalnej nienormalności [dot. W. Gombrowicz: Ferdydurke]; Niczym mydło w grze w scrabble [dot. M. Tulli]; Ekstazy Jana Błońskiego; Herbert trickster; Estetyka zmąconych emocji, czyli estetyka zwykłości – o Dorocie Masłowskiej dwukrotnie; A jednak [dot. piłki nożnej]; Podróżny media-światów. – III. Anachroniczne, więc żywe: Alaryk ante portas, czyli korzyści z anachronizmu; Katastrofa jako metafora, czyli historia afektywna; W zniewoleniu szczęśliwi. Raz jeszcze o „Zniewolonym umyśle” Miłosza; Wstyd jako katastrofa Innego; Kłaniając się okolicznościom; Słowo zapomniane? [dot. piękna jako kategorii estetycznej].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

O poezji „traktatowej” [Czesława Miłosza]. „Pamiętnik Literacki1977 z. 3 s. 167-190.
Awangarda w kulturze literackiej międzywojnia. „Teksty1979 nr 2 s. 116-131.
Miłosz, Premio Nobel. „Revista de Occidente”, Barcelona 1981 no 4 s. 129-137.
O bezsilności języków krytycznego opisu. „Twórczość1981 nr 11 s. 82-91, przedruk w: Czesław Miłosz. Materiały z sesji naukowej. Warszawa, Kraków 1987 s. 139-149.
O „grzechu anielstwa”, czyli historia pewnego nieporozumienia. „Teksty1981 nr 4/5 s. 77-92 [dot. przedwojennej twórczości Cz. Miłosza].
Poezija na dostoinstveni zborovi. [Przeł.] M. Karanfilovski. „Sovremenost”, Skopje 1981 nr 4 s. 186-196 [dot. Cz. Miłosza].
The place of Czesław Miłosz in Polish poetry. [Przeł.] L. Vallee. „Ironwood”, Tucson, AZ 1981 vol. 18 s. 172-178.
O publiczności awangardowej w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Publiczność literacka. Wrocław 1982 s. 153-165.
Poeci i czytelnicy. (O strategiach pisarskich i stylach recepcji). W: Problemy awangardy. Katowice 1983 s. 41-66.
O „Miesiącach” Kazimierza Brandysa. W: Literatura źle obecna. Londyn 1984 s. 221-231.
Na nieludzkiej ziemi. „Kultura Niezależna1985 nr 8 s. 3-20 [podpisany pseudonimem: Florian Hryniewiecki].
O „Traktacie poetyckim” Czesława Miłosza. W: Poznawanie Miłosza. Kraków, Wrocław 1985 s. 339-359.
O kłopotach, które biorą się z nadmiaru czytelników. W: Problemy wiedzy o kulturze. Wrocław 1986 s. 371-382.
Les confins dans la littèrature polonaise contemporaine. (Mis en garde, promesse ou dèfi?). W: Les confins de l'ancienne Pologne. Lille 1988 s. 223-229.
Born in history. The generation of Czesław Miłosz. W: Poland between teh wars 1918-1939. Bloomington, Indiana 1989 s. 221-231.
Historia po wiedeńsku: Schulz – Schiele − Hitler. „Res Publica1989 nr 1 s. 37-43, przekł. francuski: Une historie à la viennoise. „Lettre Internationale”, Paris 1991 nr 29 s. 56-59, przekł. włoski: Una storia viennese. „Lettera Internazionale”, Roma 1991 nr 31 s. 30-35.
Bez ostatniego argumentu. O „Zeszytach Literackich”. „Res Publica1990 nr 9 s. 15-25.
Literatura i wyobcowanie: casus Tadeusza Konwickiego. W: Literatura a wyobcowanie. Lublin 1990 s. 265-274.
Awangarda Druga. W: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław, Warszawa, Kraków 1992 s. 71-77.
Stanisław Baliński. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX w. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 3. Kraków 1993 s. 449-472.
Nieortodoksyjna religijność Vincenza. W: Studia o Stanisławie Vincenzie. Rzym, Lublin 1994 s. 37-47.
Der Unterschied. Zur Beschreibung des Holocaust. W: Enttabuisierung. Bern, Berlin, Frankfurt am Main, New York, Paris, Wien 1996 s. 179-187.
Jak możliwa jest dziś historia literatury? W: Z perspektywy końca wieku. Poznań 1997 s. 47-60.
Przygody myśli krytycznoliterackiej. W: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej. Warszawa 1998 s. 209-241.
September 1939: die ungenutze Chance einer literarischen Verarbeitung. W: Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und Deutsche Erfahrungen. Wiesbaden 1998 s. 210-226.
Between utopia and parody. The home for creative work. W: Framing the Polish home. Athens, Georgia 2002 s. 265-274.
Co się zdarzyło Sarah Kane?Dialog2002 nr 4 s. 116-125.
O krytyce literackiej Kazimierza Wyki. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy. Warszawa 2003 s. 65-95.
Kipling i Conrad: spojrzenie z dwóch kątów imperium. „Res Publica Nowa2005 nr 4 s. 82-91, przekł. angielski: Kipling and Conrad. A Look From Different Angle of Empire. W: „Nineteenth Century Literature in English”. Seul 2005 vol.9-3 s. 363-385.
Białoszewski idylliczny. „Teksty Drugie2006 nr 5 s. 55-68.
Poeta kryterium estetycznego (o Adamie Zagajewskim). „Res Publica Nowa2006 nr 3 s. 56-62.
Idylliczny Konwicki. „Prace Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk2007 t. 48 s. 289-302.
Co dalej? W: Co dalej, literaturo? Warszawa 2008 s. 82-100.
Kłopoty z monografią. „Teksty Drugie2008 nr 6 s. 117-126.
Miłosz, uczestnik debaty. W: Inteligencja w Polsce. Warszawa 2008 s. 403-423.
Kondycja dyskursywna, czyli literatura jako „matrix” natury ludzkiej. W: Jaka antropologia literatury jest nam dzisiaj potrzebna. Poznań 2010 s. 31-37.
Szczęśliwy błąd. „Societas Communitas2010 [nr] 2 s. 87-98 [dot. „mowy nienawiści”].
Od „grzechu anielstwa” do „uważności”, czyli poezja jako instalowanie się w świecie. „Teksty Drugie2011 nr 5 s. 24-36 [dot. Cz. Miłosza].
Sobre Miłosz. W: Turia. Revista Ciltural, Logroño 2011 nr 99 s. 185-197.
Pamięć w wersji kamp, czyli „Co robi łączniczka” Foksa & Libery. „Poznańskie Stowarzyszenie Polonistyczne. Seria Literacka” 2006 t. 13 s. 83-91; wersja angielska: Liberation from memory: memory, postmemory, or subverted memory in „What does the messenger girl do” by Foks & Libera. W: Germany, Poland, and postmemorial relations. New York 2012 s. 147-169.
Pokolenie 1910 jako mroczny przedmiot pożądania historyka literatury. W: Pokolenie 1910. Świadkowie nowoczesności. Kraków 2012 s. 52-62.
Dlaczego Warszawa? W: Warszawa Miłosza. Warszawa 2013 s. 5-15.
Literatura bez zobowiązań? O ludyczności w literaturze na przełomie wieków. W: Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ‘ 89. Warszawa 2013 s. 337-367.
Ameryka Miłosza, czyli Porażka nieuleczalnego Europejczyka. W: Rodzinny świat Czesława Miłosza. Kraków 2014 s. 115-122.
Podróż w afekcie? W: Poeta i duch wolności. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka. Poznań 2014 s. 193-205.
Przywódca jako charyzmatyczny buntownik. W: Etyka przywództwa. Warszawa 2014 s. 103-112.
Historyczna teraźniejszość, czyli przestrzeń afektu. W: Ciała zdruzgotane, ciała oporne. Warszawa 2015 s. 308-366.
Songs of innocence and experience. W: Miłosz like the world. Poet in the eyes of Polish literary critics. Frankfurt am Main 2015 s. 229-242.
Konkretna uniwersalność. W: Projekt na daleką metę. Prace ofiarowane Ryszardowi Nyczowi. Warszawa 2016 s. 81-88.
Nie-poetyka, czyli W stronę paratopiczności. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka2017 t. 30 s. 19-27.
Tekst: paratopiczny i konkretnie uniwersalny. W: Literatura polska i perspektywy nowej humanistyki. Katowice 2018 s. 161-177.
Zeugnis versur Ereignis: Ksawery Pruszyński. Reportagen aus den Spanischen Burgerkrieg. W: Testimoniale Strategien. Berlin 2019 s. 127-141.
Nieco rzeczy mglistych. W: Miejsca sporu. Księga dedykowana profesorowi Pawłowi Śpiewakowi. Warszawa 2020 s. 333-341.
Dolina Issy” i „Smutek tropików. Powinowactwo choć nie z wyboru. „Teksty Drugie2021 nr 3 s. 218-238; przedruk w: Przed i po: Czesław Miłosz. Kraków 2021 s. 243-257 [dot. Cz. Miłosza i C. Lévi-Straussa].
Aktorzy spektaklu obsceniczności. „Konteksty Kultury2022 t. 16 z. 2 s. 196-204.
Chiazmatyczna teraźnejszość. „Teksty Drugie2023 nr 6 s. 100-111.

Prace redakcyjne

1. Magdalena Tulli. [Wstęp:] M. Zaleski. [Przeł.:] R. Staff, E. Kinsky. Kraków: Villa Decius. Arbeitsgruppe Literatur [1999], 35 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2000, 2001.
Tekst w języku niemieckim.
Zawiera także fragmenty utworów M. Tulli.
2. Cz. Miłosz: Eseje. Wybór i posłowie: M. Zaleski. Warszawa: Świat Książki 2000, 445 s.
3. Maski współczesności. O literaturze i kulturze XX wieku. Profesor Alinie Brodzkiej w siedemdziesiąte urodziny pod red. L. Burskiej i M. Zaleskiego. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2001, 338 s. Instytut Badań Literackich PAN.
4. Cz. Miłosz: Dolina Issy. Lekcja literatury z Markiem Zaleskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2009, 275 s.
Tu tekst utworu oraz posłowie M. Zaleskiego: Chłopiec imieniem Tomasz, s. 262-276.
5. L. Burska: Cytaty z życia i literatury. Oprac. M. Zaleski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2012, VIII, 439 s.
6. Warszawa Miłosza. Pod red. M. Zaleskiego. Warszawa: Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN 2013, 396 s.
7. Ciała zdruzgotane, ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku. Pod red. A. Lipszyca i M. Zaleskiego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN 2015, s. 375 s.
8. Piesok v presýpacich hodinách. Antológia pol’skej literárnej eseje 20. storočia. [Wybór:] M. Zaleski. [Przeł.:] J. Marušiak, K. Chmel, M. Petrincová. Bratislava: Kalligram 2015, 841 s.
9. Czesław Miłosz. Bibliografia przedmiotowa 1932-2020. Wybór. Pod kierunkiem A. Fiuta. Oprac. E. Pasierski. Współpraca: S. Bill, X. Farré Vidal, N. Iwanow, B. Kuleba, M. Lubelska-Renouf, A. Małyszkiewicz, M. Zaczyński, M. Zaleski, M. Zemła. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2020, 817 s. Dzieła zebrane.
10. I. Gross: Miłosz i długi cień wojny. [Red. nauk. M. Zaleski]. Sejny: Fundacja „Pogranicze 2020, 198 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2008, 2010, 2011, 2013, 2022.

Wartości „respublikańskie. Rozmowa z M. Zaleskim. W: P. Czapliński, P. Śliwiński: Kontrapunkt. Poznań 1999.

Ogólne

S. BURYŁA: Oblicza zagłady. „Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska2005 nr 4 [dot. też Z. Baumana i H. Grynberga].

Przygoda drugiej awangardy

J. DRZEWUCKI: Katastrofizm i druga awangarda. „Życie Literackie1986 nr 19 [dot. też: J. Kryszak: Katastrofizm ocalający].
A. BRODZKA. „Pamiętnik Literacki1988 z. 1.
R. MATUSZEWSKI: O „Przygodzie drugiej awangardy. „Odra1988 nr 11, przedruk w tegoż: Olśnienia i świadectwa. Warszawa 1995.

Mądremu biada?

L. BURSKA: Literatura polska i sprawa (też) polska. „Teksty1990 nr 4.
A. HORUBAŁA: Poadorować imponderabilia?Tygodnik Literacki1990 nr 3, przedrukowano w tegoż: Marzenie o chuliganie. Warszawa 1999.

Formy pamięci

A. CZAJKOWSKA: W poszukiwaniu Podmiotu. „Teksty Drugie1997 nr 3.
D. GAWIN: Wyprawy w przeszłość. „Tygodnik Powszechny1997 nr 13.
W. KRUPOWIES: Pamięć a literatura. „Przegląd Humanistyczny1997 nr 5.
T. MIZERKIEWICZ: Pamięć i literatura. „Polonistyka1997 nr 2.
A.W. PAWLUCZUK: Wehikuł pamięci. „Nowe Książki1997 nr 1.
M. PĄKCIŃSKI: Nieobecność. „Literatura1997 nr 11.
S. SZYMUTKO: Poststrukturalizm − poststrukturalizmem, ale… W tegoż: Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i literaturoznawstwie. Katowice 1998.
F. MAZURKIEWICZ: Psychoanaliza i literackość. (O „Formach pamięci” Marka Zaleskiego i „Czarnych sezonach” Michała Głowińskiego). „Teksty Drugie1999 nr 1/2.
D. WIECZORKOWSKA. „Studia Filologiczne1999 t. 1.
T. DĄBROWSKI: Człowiek ponad tekstem. „Tygodnik Powszechny2004 nr 43.
A. RZEPKOWSKA. „Lud2004 t. 88.

Zamiast

J. BECZEK: Miłosza ocalenie chwili. „Gazeta Wyborcza2005 nr 172.
[T. Fiałkowski] Lektor: Rok później. „Tygodnik Powszechny2005 nr 34.
M. BERNACKI: Eseje, gawędy, szkice – o krytycznoliterackich obchodach „góry Miłosz. „Świat i Słowo2006 nr 1 [dot. też: E. Bieńkowska: W ogrodzie ziemskim].
W. GRUCHAŁA: Świat powtórzony. „Pogranicza2007 nr 1.
D. OPACKA-WALASEK: Opowieść o poezji, która chce się przedrzeć do rzeczywistości. „Teksty Drugie2007 nr 1/2.

Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i późnej nowoczesności

S. BURYŁA: Z idyllą przez stulecia. „Nowe Książki2008 nr 6.
T. CIEŚLAK-SOKOŁOWSKI: Pastoral” jako tryb lektury polskiej literatury nowoczesnej. „Wieloglos2008 nr 1.
A. CZABANOWSKA-WRÓBEL: Takich ogrodów nie znajdziesz na świecie…. „Teksty Drugie2009 nr 3.

Intensywność i rzeczy pokrewne

A. JUCHNIEWICZ: We władzy artefaktów. „Nowe Książki2022 nr 12.
A. SKRENDO: Cyrkulacje intensywności. „Teksty Drugie2022 nr 3.