BIO

Urodzona 4 maja 1898 w Warszawie; córka Zygmunta Endelmana, lekarza ginekologa, i Czesławy z domu Braude, literatki (pseudonim Czesław Halicz). Po rozwodzie rodziców i wyjeździe matki do Belgii w 1905, wychowywała się przy ojcu. Pierwsze nauki pobierała na tajnych kompletach pod kierunkiem Stefanii Sempołowskiej, a następnie uczęszczała do gimnazjum przyrodniczo-matematycznego Anieli Wereckiej w Warszawie, które ukończyła w 1918. Już jako uczennica pracowała w świetlicach dla młodzieży robotniczej na Powiślu oraz w Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1921 wyjechała do matki do Brukseli, gdzie ukończyła socjologię na Université Nouvelle. W 1923 wyszła za mąż za Mariana Górskiego, byłego działacza socjaldemokratycznego. Po powrocie w 1924 do kraju zamieszkała we Lwowie i rozpoczęła pracę literacką. Debiutowała w 1925 utworem Mam mieszkanie, opublikowanym w „Kurierze Lwowskim” (nr 283). Od 1930 pracowała w Rozgłośni Lwowskiej Polskiego Radia, prowadząc m.in. stałe audycje na tematy społeczne i etyczne dla młodzieży pt. Skrzynka Błękitnych Rycerzy, które doprowadziły do utworzenia się przy radiu, mającego cele charytatywne, Związku Błękitnych. Zorganizowała akcję pomocy społecznej Radio — Dzieciom. Publikowała m.in. w „Przeglądzie Społecznym” (1932-36). Wespół z Tadeuszem Hollendrem i Karolem Kurylukiem założyła w 1933 miesięcznik „Sygnały” i była jego współredaktorką (1933-34, 1936-39). Od 1933 należała do oddziału lwowskiego grupy literackiej Przedmieście. Była aktywnym członkiem Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Uczestniczyła w akcjach Frontu Ludowego i w 1936 brała udział w zorganizowaniu Zjazdu Pracowników Kultury we Lwowie. W 1937 jej artykuł o S. Sempołowskiej pt. Nauczyciel życia spowodował konfiskatę „Sygnałów”, a następnie proces polityczno-prasowy. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich pracowała jako kierowniczka sierocińca. W 1940 została członkiem Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Była delegatką Zgromadzenia Ludowego do spraw plebiscytu. Kontynuowała twórczość literacką i publicystyczną, współpracując z „Czerwonym Sztandarem” i „Nowymi Widnokręgami”. Rozpoczęła pisanie powieści W państwie Groedlów, przełożyła z rosyjskiego Matkę M. Gorkiego. Po wkroczeniu wojsk niemieckich w czerwcu 1941 do Lwowa ukrywała się przez parę tygodni, ale z powodu nieuleczalnej choroby męża wróciła do domu. 19 września 1941 została aresztowana przez gestapo w związku żydowskim pochodzeniem oraz działalnością polityczno-społeczną i osadzona w więzieniu na Łąckiego. Zginęła 4 czerwca 1942 rozstrzelana na Piaskach Łyczakowskich pod Lwowem.

Twórczość

1. O księciu Gotfrydzie, rycerzu gwiazdy wigilijnej. Dwanaście cudownych opowieści przez mistrza Johannesa Sarabandusa, astrologa króla jegomości spisanych. Lwów: Książnica-Atlas 1930, 172 s. Wyd. nast.: Warszawa: Wiedza 1948 [właśc. 1947]; wyd. 2 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1958, tamże: wyd. 3 1971, wyd. 4 1978.

Przekłady

angielski

Prince Godfrey. [Przeł.] R. Braun. New York 1946.

rosyjski

O prince Gotfride, rycare Roždestvenskoj zvezdy. [Przeł.:] G. Âzykova. Odessa 1994.

Adaptacje

teatralne

Kwiat ametystu. Adaptacja: I. Skowronkówna. Wystawienie: Poznań, Teatr Aktora i Lalki 1948.
Baśń o szlachetnym Gotfrydzie. Oprac. sceniczne: I. Słońska. Muzyka: S. Pruszyński. Uwagi inscenizacyjne: K. Krymkowa. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1958, 82 s.
Baśń o rycerzu Gotfrydzie. Adaptacja: K. Wojtasik. Wystawienie: Łódź, Teatr Lalek Arlekin 1964.

radiowe

Polskie Radio 1967.

telewizyjne

O księciu Gotfrydzie, rycerzu gwiazdy wigilijnej. Adaptacja: A. Chodorowska. Telewizja Polska 1972.

2. Nad czarną wodą. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Rój 1931, 213 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 1936, wyd. 4 1937, wyd. 5 1939; [Łódź:] Książka 1945, wyd. 3 [!] tamże 1946; wyd. 4 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza 1949; wyd. 5 z posłowiem D. Bieńkowskiej Warszawa: Nasza Księgarnia 1985.

Przekłady

hebrajski

Abirej hatchelat. [Przeł.] A. Mazia. Tel Aviv 1956.

Adaptacje

teatralne

fragmentu: Sąd nad Pawełkiem. Inscenizacja: R. Sykała. Teatr Ludowy 1948 nr 9.

radiowe

pt. Miedziane klamki. Adaptacja: A. Wolfowa. Polskie Radio 1967.
pt. Sztandar. Adaptacja: H. Krzyżanowska. Polskie Radio 1969.

3. Chłopcy z ulic miasta. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 88 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1936, wyd. 3 1936, wyd. 4 1937, wyd. 5 1938; Warszawa: Książka [1947], tamże 1948; wyd. 2 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, tamże: wyd. 3 1958, wyd. 4 1960, wyd. 5 1965, wyd. 7 1969, wyd. 8 1970, wyd. 9 1973, wyd. 10 ze wstępem K. Kuryluka 1975, toż wyd. 11 1978, [wyd. 12] 1985, [wyd. 13] 1986.

Przekłady

jidysz

Yinglekh fun shtotishe gasn.. [Przeł.] M. Taykhman. Warszawa 1935, wyd. 2 Warszawa 1938.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: A. Rosel-Kicińska. Polskie Radio 1979.

4. Druga brama. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Rój 1935, 245 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1936, wyd. 3 1939; Warszawa: Książka 1946, wyd. 2 tamże 1948; wyd. 3 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza 1949, wyd. 4 tamże 1951; wyd. 5 ze wstępem H. Boguszewskiej Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1955, toż wyd. tamże: 1961, wyd. 3 1964; wyd. 4 z posłowiem A. Kamieńskiej Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, toż [wyd. 5] tamże 1988; ze wstępem M. Ziółkowskiej-Sobeckiej Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1989; [wyd. 14] Wrocław: Siedmioróg 1995.

Przekłady

niemiecki

Hinter dem zweiten Tor. [Przeł.] C. Poralla. Berlin 1950.

Adaptacje

radiowe

fragmentu pt.: Krysia i Adela. Adaptacja: M. Serkowska. Polskie Radio 1968.

5. Barak płonie. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Rój 1937-1939.

Cz. 1. Ślepe tory. Powieść. 1937, 247 s. Wyd. nast. ze wstępem J.Z. Białka. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza1958.

Cz. 2. Ucieczki. [Powieść]. 1939, 297 s.

6. My samotni, zbłąkani ludzie... Opowiadania, artykuły, fragmenty. Oprac. i wstęp: J. Rurawski. Warszawa: Czytelnik 1967, 251 s.

Zawartość

I. Opowiadania i fragmenty literackie: Mam mieszkanie! ...; Niezwykła przygoda stryja; Z doświadczeń Akcji [wspomnienia z działalności w akcji Radio — Dzieciom; Z materiałów powieściowych [fragmenty i materiały do napisanych lub planowanych powieści]: Opowieść o św. Krystynie Dziwnej; Opowieść o błogosławionym pacholęciu Joanie; Państwo Groedlów. — II. Artykuły, recenzje, wspomnienia: Młodzież, wódz i przewodnik; Pisarz i masy [o Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie w 1936]; W robotniczym uniwersytecie; Kilka słów o literaturze dla najmłodszych; Nic się nie dzieje na Nowolipkach [na marginesie „Dziewcząt z Nowolipek” P. Gojawiczyńskiej]; Powieść o chłopach [dot.: W. Kowalski: W Grzmiącej]; Powieść tendencyjna [H. Krahelska: Polski strajk]; Nauczyciel życia [o S. Sempołowskiej]; Człowiek samotny [wspomnienie o A. Strugu].

Przekłady

1. M. Gorki: Matka. [Powieść]. Do druku przygot. A. Ważyk. Kijów: Państwowe Wydawnictwo Mniejszości Narodowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 1941, 375 s. Wyd. nast.: Łódź: Książka 1946, wyd. 2 cz. 1-2 tamże 1948; wyd. 4 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1951, wyd. 7 tamże 1952; Vilnius: Państwowe Wydawnictwo Literatury Pięknej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 1952; z posłowiem E. Dębnickiej Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, tamże: wyd. 2 1956, ze wstępem A. Drawicza 1967, 1969, 1971, wyd. 12 [!] z posłowiem A. Drawicza 1973, wyd. 14 1973, wyd. 15 z posłowiem A. Drawicza 1975, wyd. 16 z posłowiem J. Szymak-Reiferowej 1978; wyd. 17 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1985.

Adaptacje

teatralne

Matka. Adaptacja: R. Sykała. Wstęp: T. Wojeński. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza 1949, 93 s. Centralna Rada Związków Zawodowych w Polsce.

Wyd. osobne fragmentów:.

Matka. (Z powieści M. Gorkiego „Matka” w przekł. H. Górskiej wybrał i oprac. J. Rychlewski. Warszawa: Prasa Wojskowa 1949, 138 s.

W walce. Z powieści „Matka” w przekł. H. Górskiej wybrała i oprac. M. Jurgielewicz. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1950, 160 s. Wyd. 2 tamże 1950.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 8. Wrocław 1959 (H. Mortkowicz-Olczakowa).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. T. 2. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza 1987. (A. Tarasiuk).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (D. Knysz-Rudzka).

Ogólne

Książki

H. Boguszewska: Wspomnienie o Halinie Górskiej. [Warszawa:] Książka 1945, 16 s., przedruk w: H. Boguszewska, J. Kornacki: Ludzie wśród ludzi. Warszawa 1946.
J. Rurawski: Halina Górska. Warszawa: Wiedza Powszechna 1968, 220 s.

Artykuły

S. Przybylski: Chłopcy z ulic miasta. Sygnały 1934 nr 12.
M. Letki: Sylwetka literacka Haliny Górskiej. W: Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterdziestolecia pracy naukowej Juliusza Kleinera. Łódź 1949.
J.Z. Białek: Drogi życia i twórczości Haliny Górskiej. W: Rozprawy z historii literatury dla dzieci i młodzieży. Wrocław 1958.
J. Dziarnowska: O Halinie Górskiej. Trybuna Literacka 1958 nr 45.
K. Kuryluk: Halina Górska człowiek i pisarz. Życie Warszawy 1958 nr 239.
H. Mortkowicz-Olczakowa: Wspomnienie o Halinie Górskiej. W tejże: Bunt wspomnień. Warszawa 1959.
J. Kowalczykówna: O książkach Haliny Górskiej. Polonistyka 1960 nr 5.
J. Rurawski: Halina Górska — pisarka autentycznego humanitaryzmu. Polonistyka 1965 nr 3.
I. Łoziński: Ożywcze ciepło wielkiego serca. Literatura Radziecka 1978 nr 5.
M. Jaworska-Ziółkowska: Z problemów poetyki powieści społeczno-obyczajowej dla młodzieży okresu dwudziestolecia międzywojennego. (Na przykładzie powieści Heleny Boguszewskiej i Haliny Górskiej). Filologia Polska 1979 t. 1 z. 2.
K. Woźniakowski: Powiedzieć swoją prawdę do końca. (Tragedia KPP w oświetleniu lewicowej prozy lat trzydziestych). Zdanie 1981 nr 1 [m.in. obszerniej o tekstach H. Górskiej].

Nad czarną wodą

K. Czachowski: Szkoła serca. Czas 1931 nr 236.
M. Czapska. Kobieta Współczesna 1932 nr 2.
H. Sternbach: Zakon Błękitnych Rycerzy. Przegląd Społeczny 1933 nr 1/2.
A. Jesionowski: Dziecko ulicy. Kultura 1936 nr 22.

Druga brama

Z. Mianowska. Pion 1935 nr 15.
M. Graban-Pomirska: Dziewczynka bez właściwości. W tejże: Szkoła narzeczonych. Gdańsk 2006.

Barak płonie

A. Jesionowski: Śladami ludzkiej nędzy. Kultura 1937 nr 35 [dot. cz. 1. Ślepe tory].
K. Kuryluk. Sygnały 1937 nr 33 [dot. cz. 1. Ślepe tory].
J. Putrament: Ucieczki ze ślepych torów. Sygnały 1939 nr 64 [dot. cz. 2. Ucieczki].
Z. Starowieyska-Morstinowa: Rzucanie piaskiem w oczy. Kultura 1939 nr 17 [dot. cz. 2. Ucieczki].

My samotni, zbłąkani ludzie...

K. Kuliczkowska: Górska nieznana. Tygodnik Kulturalny 1967 nr 53.
H. Skrobiszewska. Wychowanie 1967 nr 20.