BIO

Urodzony 25 kwietnia 1918 w Warszawie. Tam też uczęszczał do gimnazjum, a następnie podjął studia w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (PIST), na Wydziale Reżyserii. W 1938 rozpoczął pracę w zespole teatralnym Reduta prowadzonym przez Juliusza Osterwę. W czasie okupacji niemieckiej nadal mieszkał w Warszawie. Był żołnierzem Armii Krajowej (AK), ukończył konspiracyjną Szkołę Dziennikarską i pracował w prasie podziemnej. Aresztowany przez Niemców w 1942, przebywał przez pewien czas w więzieniu. Brał udział w powstaniu warszawskim, pełniąc funkcję prasowego sprawozdawcy wojennego (PSW) w Biurze Prasowym Wydziału Propagandy Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej AK. Po upadku powstania warszawskiego dostał się do obozu przejściowego w Ożarowie, a następnie został wywieziony przez Kostrzyń do obozu w Sandbostel (Szlezwik-Holsztyn) i do Hamburga, gdzie pracował przy odgruzowywaniu miasta. Uwolniony przez wojska alianckie zgłosił się do obozu polskiego na wyspie Sylt na Morzu Północnym i otrzymał tam stanowisko oficera oświatowego W tym czasie zaczął pisać wiersze, które ogłosił drukiem w 1945, po zakończeniu wojny. Ożenił się z Wandą z Piątkowskich. W 1946, nie chcąc się repatriować, przyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie wstąpił do Brygady Świętokrzyskiej przeformowanej wkrótce w oddziały wartownicze przy amerykańskiej 3. Armii. Skierowany następnie do Mannheim-Kefertal, w 1947 został członkiem redakcji wydawanej tam gazety — organu Polskich Oddziałów Wartowniczych — „Ostatnie Wiadomości” (tu m.in. cykl felietonów pt. Na marginesie, przedrukowywany przez chicagowski „Dziennik Związkowy”). Rozwijał twórczość literacką; opowiadania, wiersze, artykuły i felietony ogłaszał m.in. w „Ostatnich Wiadomościach”, „Kronice” (Frankfurt nad Menem), „Kulturze” (Paryż), „Lechu” (Monachium), „Słowie Katolickim” (Monachium), „Głosie Polskim” (Buenos Aires). Pisał sztuki teatralne, wystawiane na scenach polskich w Niemczech. Był współzałożycielem Polskiego Klubu Literackiego w Niemczech. W 1949 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, zamieszkał w Chicago i podjął pracę w firmie Lyons produkującej automaty do gry. Po trzech miesiącach, w 1950 został zatrudniony w „Dzienniku Związkowym”, początkowo w administracji, potem w dziale druków zleconych i w dziale ogłoszeń; równocześnie zaczął drukować swoje utwory w tym piśmie. Kontynuował działalność literacką, współpracował z radiem prowadząc przez rok audycje literackie Echa i sygnały, a następnie pisząc stałe felietony do programu Wesoła chicagowska fala, emitowanego przez radiostację WOPA. Był współzałożycielem, a potem członkiem redakcji „Żywego Dziennika”, pisma powstałego przy Stowarzyszeniu Samopomocy Nowej Emigracji Polskiej w Chicago, należał do zespołu założycielskiego „Zaścianka Literacko-Artystycznego”. Publikował nadto m.in. w „Dzienniku Chicagowskim”, „Dzienniku Polskim” (Detroit), „Nowym Świecie” (Nowy Jork), „Gwieździe Polarnej” (Stevens Point, 1977-83). Od około 1983 współpracował z chicagowskim tygodnikiem „Relax”, na którego łamach ogłaszał nowelinki — niewielkie utwory prozą. Należał do Międzynarodowego PEN Clubu. Zmarł 4 września 1990 w Chicago.

Twórczość

1. Cudzy chleb. [Wiersze]. Rantum, Sylt 1945, 16 s., powielone.

Autor podpisany: Marek Gordon „Teofil”.

2. Wielka gra. Komedia harcerska w 3 aktach. [Współautor:] W. Gordon. Bad Münder: Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech 1948, 54 s.

3. Wyspa Zielonego Diabła. [Utwór dramatyczny dla młodzieży]. Prapremiera: Toronto, [harcerski teatr amatorski] 1951.

Informacja: „Kultura”, Paryż 1953 nr 1 s. 2.

4. Zabawki z majoliki. [Wiersze]. Chicago: Polski Klub Literacki 1951, 24 s.

5. Radiowe igraszki. Felietony, opowiadania i szkice. Chicago: Polski Klub Literacki 1955, 283 s.

Zawartość

Zawiera utwory zebrane w cykle: Komentarze i korekty; Piórkiem i toporkiem; Dialogi... podsłuchane; Kalendarz serdeczny.

6. Muza miasta. Poezje. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1957, 63 s.

Zawartość

Zawiera cykle: Muza miasta; Droga mazowiecka; Pasje; Balet snu; Krzyk światłocieni.

7. Katedra. Eseje. Londyn: Oficicyna Poetów i Malarzy 1964, 119 s.

Esej „Portret pana Juliusza” został wyróżniony I nagrodą w konkursie literackim „Głosu Polskiego” w Argentynie w 1962.

Zawartość

Człowiek, z którego brano miarę; Sierpniowe Aleje; Autograf Marii Rodziewicz; Kuzyn Waldy; Niezłomny książę [nt. J. Osterwy]; Poeta — radca miejski. (Na marginesach listów Wyspiańskiego); Teatr jest przedsiębiorstwem; Mickiewicz – człowiek na tle korespondencji poety; Publicysta — księgarzem. (Rozmowa z Dr Wojciechem Zaleskim); Portret pana Juliusza [Słowackiego]; Sztuka w życiu (Art in Life); Klucze do „Cudzoziemki” [nt. M. Kuncewiczowej]; Szpada nieśmiertelnym [nt. W. Tatarkiewicza]; Thank you, Charlie!; Oda do Mariana [Hemara; wiersz]; Miasto w mieście. (The Merchandise Mart — Giełda Towarowa); Katedra.

8. Raz tylko... Nowele, opowiadania, szkice. London: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1977, 161, [5], VII s.

Zawartość

Raz tylko...; Jubileusz; Nasz złoty Dawid; Poranek barona; Goście; Wieczór zimowy; Jawnogrzesznica; Wenus żywa; Lili Palmer; Przygoda na Sylcie; Na wierzbowych strunach — melodia młodości; Powidła; Cyrk w Howald-Werke; Mój patrol; Atutowy król. (Wspomnienie o Wańkowiczu); Listopad i dwaj panowie z bródką [nt. W. Reymonta i H. Sienkiewicza]; Pomnik; Betina. Pastisz na powieść historyczną; Konie Elżuni; Fotografie ludzi dobrej woli; Kocham jezioro ...; Przypowieść o pszenicy; List do Patrona.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Tułacze losy Marka Gordona. Rozm. W.A. Wierzewski. Powst. 1984. Druk w: W.A. Wierzewski: Pegaz za oceanem. Toruń 2002.

Ogólne

Artykuły

[Nota biograficzna]. Kultura”, Paryż 1953 nr 1.
T. Wincenciak: Marek Gordon człowiek i pisarz. (Tekst wygłoszony na jubileuszu 35-lecia pracy twórczej Marka Gordona). Gwiazda Polarna”, Stevens Point 1979 nr 48.
A. Azarjew: Zmarł Marek Gordon. Poeta, felietonista, AK-owiec, człowiek teatru. Dziennik Związkowy”, Chicago 1990 nr 175.

Zabawki z majoliki

M. Czuchnowski: Pozdrowienia Chicagowskie. Orzeł Biały”, Londyn 1951 nr 50.

Katedra

Z. Kozarynowa: W Stanach i w Argentynie. Szkice Gordona. Wiadomości”, Londyn 1965 nr 2.

Raz tylko

Z. Kozarynowa: Opowiastki Marka Gordona. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn dod. Tydzień Polski 1978 nr 24.