BIO

Urodzony 25 lutego 1907 w Wilnie; syn Mikołaja Gołubiewa, urzędnika, i Antoniny z Wiszniewskich. Uczęszczał do Gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Wilnie. Był członkiem redakcji szkolnych pisemek „Hejnał” (1925; tu też humoreska pod pseudonimem Sztubak) i „Ogniwa” (1925/26; tu też proza pod pseudonimem Kazimierz Łubi). Po zdaniu matury w 1925 studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego początkowo fizykę i astronomię, później filologię polską i historię; w 1933 uzyskał magisterium w zakresie historii. W okresie studiów brał czynny udział w studenckim życiu naukowym i literackim. Działał w Kole Filozoficznym i Kole Naukowym Historyków, należał do Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej Odrodzenie. Współpracował z redakcją „Wolnej Trybuny Akademickiej” (ok. 1931), należał do założycieli grupy Żagary i do redakcji jej czasopisma „Żagary” (1931-32), redagował dodatek do „Słowa” pt. „Wilcze Zęby”. Od 1932 pracował kolejno jako nauczyciel historii początkowo w Gimnazjum oo. Marianów w Drui nad Dźwiną, potem w Wilnie w Gimnazjum oo. Jezuitów i w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta, jako dziennikarz w redakcji „Kuriera Wileńskiego” (tu też teksty pod pseudonimem W. Toll), sekretarz adwokacki, referent prasowy i oświatowy w Izbie Przemysłowo-Handlowej. Równocześnie kontynuował twórczość literacką i publicystyczną. W 1932-36 był redaktorem miesięcznika Porozumienia Katolickich Stowarzyszeń (później miesięcznika Młodych Katolików) „Pax”. Współpracował z Rozgłośnią Wileńską Polskiego Radia jako autor felietonów literackich, reportaży, komentarzy politycznych, społecznych, kulturalnych i obyczajowych pt. Lornetujemy świat. Rozpoczął pracę nad powieścią Bolesław Chrobry. Po wybuchu II wojny światowej podjął nieudaną próbę przedostania się przez Łotwę na Zachód; od jesieni 1939 przebywał w Rydze. Powróciwszy w lecie 1940, mieszkał w okresie Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w Kunach, a od zimy 1940/41 w Kolonii Wileńskiej (4 km od Wilna). Utrzymywał się z pracy fizycznej zatrudniony jako wozak, a potem stróż nocny w składzie drewna. Równocześnie kontynuował pracę nad powieścią Bolesław Chrobry. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Ukropiszkach pod Oszmianą (w folwarku żony) i zajmował się gospodarstwem oraz wyrobem zabawek na sprzedaż. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej. Po zakończeniu wojny przyjechał do Łodzi. W styczniu 1946 zamieszkał w Krakowie w związku z podjęciem pracy w redakcji „Tygodnika Powszechnego”, której członkiem był do końca życia (z wyjątkiem okresu 1953-56, gdy pismo zostało zawieszone, a następnie przekazane Stowarzyszeniu Pax). W piśmie tym publikował (zwłaszcza w latach pięćdziesiątych) liczne artykuły, recenzje i felietony, m.in. cykle: Spotkania literackie (1949-52, 1958 też pod pseudonimem Goa), Spotkania teatralne, Kartki z nad jezior (1958, 1960-61), Listy z Gorców (1960), 1000 lat między Wschodem i Zachodem (1960). Współpracował także z miesięcznikiem „Znak” (w 1949-52 członek zespołu redakcyjnego). W styczniu 1976 zaprotestował, we wspólnym z Hanną Malewską liście, przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W tymże roku otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, a w 1977 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1955) i Krzyżem Komandorskim (1975) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 27 czerwca 1979 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Salwatorskim.

Twórczość

1. Mędrcy na arenie. [Powieść]. Pax 1935 nr 2-10, 13-18. Wyd. osobne Wilno: Towarzystwo Wydawnicze Pogoń 1935 [właśc. 1936], 121 s.

2. Bolesław Chrobry. [Cykl powieściowy; cz. 1-4]. 1940-1974.

Posłowie autora (nie zamieszczone w wydaniu książkowym) pt. Pożegnanie z powieścią. „Twórczość” 1974 nr 3 s. 11-20.

Nagrody

Nagroda literacka tygodnika „Odra” w 1948 i nagroda im. W. Pietrzaka w 1951.

Adaptacje

radiowe

fragmentu: A. Lisowska-Niepokólczycka: Koniec i początek. Polskie Radio 1966.
fragmentu pt. Bolko: Polskie Radio 1967.
fragmentu pt. Zdobycie Jomsborga: Polskie Radio 1967.
fragmentu pt. Spór o Dzikową głowę: Polskie Radio 1974.
fragmentu pt. Książę i księżyc: Polskie Radio 1977.

[Cz. 1]. Puszcza. Powst. 1940-1944.

[Cz. 2]. Szło nowe. Powst. 1940-1944.

Wyd. łączne [cz. 1-2] Warszawa: Czytelnik 1947, 425 + 597 s. Wyd. 2 tamże 1948.

Wyd. osobne fragmentów [cz. 1] pt. Zdobycie Jomsborga. Warszawa: Czytelnik 1951, 128 s.

[Cz. 3]. Złe dni. T. 1-2. [Warszawa:] Czytelnik 1950, 449 + 501 s.

Wyd. osobne fragmentów pt. Poselstwo Taginona. Warszawa: Wydawnictwo MON 1951, 173 s.

Wyd. łączne [cz. 1-3]: wyd. 3 przejrzane [cz. 3 t. 1-2 jako wyd. 2 przejrzane] Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1952; wyd. 4 [cz. 3 t. 1-2 jako wyd. 3] tamże 1954.

[cz. 4]. Rozdroża. T. 1-2. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1954, 1955, 423 + 520 s.

Wyd. łączne [cz. 1-4]: wyd. 4 poprawione przez autora [cz. 4 t. 1-2 jako wyd. 2] Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1956; wyd. 5 [cz. 4 t. 1-2 jako wyd. 3] tamże 1970-1971; Warszawa: Świat Książki 1999.

[Cz. 5]. Wnuk. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1974, 149 s.

Wyd. łączne [cz. 1-5]: wyd. 6 tamże [cz. 1-2] 1974, [cz. 3-5] 1981; tamże [cz. 1-2] 1980, [cz. 3-5] 1986; tamże [z diapozytywów cz. 1-2] 1986.

3. Listy do przyjaciela. Gdy chcemy się modlić. Powst. 1952. Wyd. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1955, 330 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1956; wyd. 3 Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1959, tamże 1987.

Zawartość

O książce i przyjaźni; Dedykacja [wiersz]; Pytanie. — Patrząc na falujące wzgórza; Bóg i my – ludzie dwudziestego stulecia. — I. Wezwanie: Ojciec nasz i Przyjaciel; Jedność ludzkości; Ból świata; Zło świata; Piękno świata; Wielkość człowieka; Ten, który Jest; Niebo; Rządy Opatrzności; Ubóstwo naszych słów. — II. Świętość: Tylko Bóg jest dobry; Imię Boga; Chwała i hańba; Świadectwo świętości; Metafora królestwa; Królestwo prawdy; Królestwo miłości; Jak siebie samego; Samotność naszych serc; Królestwo pokoju; Kościół Chrystusowy. — III. Droga: Deklaracja i prośba; Tajemnica stworzenia; Aktywizm kontemplacji; Powołanie; Mądrość; Twórczość; Dzieło naszego życia; Społeczne dzieło ludzkości; Sens dziejów; Wielkość pracy i godność zabawy; Radość; Ubodzy duchem; Sztuka rezygnacji; Konieczność ascezy; Krzyż; Wolność człowieka; Uświęcenie. — Katedra [wiersz]; Przesłanie.

Przekłady

niemiecki

Briefe an Freud Jan. Wenn man beten will. [Przeł.] E. Eckert, O. Karrer. München 1963.

4. Poszukiwania. [Szkice]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1960, 356 s.

Zawartość

Przekazując książkę czytelnikowi. — Cz. 1. Życie i słowo: Wielkie wtajemniczenie; Pasja i dyscyplina: Z za kulis pisarskiego warsztatu; Twórczość pisarza i twórczość czytelnika; Poznanie naukowe i poznanie artystyczne; Czy istnieje literatura katolicka; O słowie sprawiedliwym. — Cz. 2. Szukając siebie: Sentymentalizm w życiu i sztuce; Twórcza rola konfliktu; Co znaczy, że się podoba; Wola życia. — Cz. 3. W stronę uniwersalizmu: Katolicyzm i katolickość; Katolickość Conrada. — Cz. 4. Tradycja i nowoczesność: Nasz stosunek do średniowiecza; Pan Kmicic na Jasnej Górze; Gdzież są artyści?; Wyprawa w krainę ontologii; Święto stworzenia świata. — Cz. 5. Dlaczego jestem katolikiem: Wiara dzieciństwa; W orbicie nauk przyrodniczych; W gąszczu historii; Gmach filozofii wiecznej; Dlaczego katolicyzm. — Do tych co przeczytali tę książkę.

5. Na drodze. Opowiadania. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1966, 321 s.

Zawartość

Od autora; Bocian; Paragwaj; Gufrowane bibułki; Joanna i fotel. (Urywki); Jelonka; Zielony kapelusik; Żurawie; Dzień na rzece; Szofer z PKSu; Głosy z jeziora; W restauracji; Łowca zmiennych typu alfa Centauri; W tym miejscu; Plastikowy notes; Album ze znaczkami; Młyn wodny; Przy moście; W niedzielę.

6. Unoszeni historią. [Szkice]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1971, 378 s.

Zawartość

Od autora. — I. Na krawędzi dziejów: Wyprawa na dno wieków; Rok wielkiego przełomu; Pierwszy męczennik słowiański; Sprawa św. Stanisława; Polska wchodzi w czasy nowożytne; Wielka federacja narodów. — II. Ze wspomnień: Chwila refleksji; Wychowawca; Zaraz po wojnie.

7. Największa przygoda mego życia. Lata nad „Bolesławem Chrobrym”. Powst. ok. 1974. Wyd. z posłowiem A. Doroszewskiej. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1981, 455 s.

Por. też : Zawiła droga Latorosłki. (O kłopotach pisarskich, niektórych tajemnicach autorskiego warsztatu, o problemach wielkiej przemiany i słusznych pretensjach wielu czytelników). „Znak1971 nr 5 s. 620-659.

Zawartość

Słowo wstępne. — Cz. 1. Początki: Korzenie; Temat; Terminatorstwo i wyzwoliny. — Cz. 2. Warsztat: Książki; Współrzędne; Model; Źródła; Język. — Cz. 3. Antynomie i polemiki: Dzieje rodu i księstwa; Społeczeństwo czy wybitna jednostka; Chrześcijaństwo; Czyżby panbiologizm?. — Cz. 4. Powieść: Fabuła, narrator, konstrukcja; Ludzie; W wirze Wielkiej Przemiany; Zwykły dzień pisarski; Wydawcy; Pożegnanie z powieścią. — Dodatek: Szkic projektowanego epilogu po zakończonej „Koronie”.

8. Świadkowie przemian. [Szkice]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1974, 315 s.

Zawartość

Od autora. — Dziedzictwo w literaturze; „Srebrne orły” [T. Parnickiego]; Jasienicy – myśli o Polsce; Dwa spojrzenia na wiek XVII [„Trylogia” H. Sienkiewicza i „Panowie Leszczyńscy” H. Malewskiej]; Póki my żyjemy [„Jeszcze Polska nie zginęła” J. Wybickiego]; Dorobek jednego pokolenia; O Marii Morstin-Górskiej; Literacki portret Zofii Morstinowej; Pisarska droga Hanny Malewskiej; Utopia XIX wieku [twórczość J. Verne'a]; Stojąc w obliczu świata.

9. W żółtej poczekalni dworcowej pod zegarem. Opowieść polemiczna. Powst. przed 1974. Wyd. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1985, 218 s.

Druga rozszerzona wersja utworu, nad którą autor pracował jeszcze w następnych latach.

10. Szaja Ajzensztok. Trzy świeczniki siedmioramienne. [Udramatyzowana kronika]. Powst. przed 1975. Wyd. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1984 [właśc. 1985], 277 s.

Zawartość

Świecznik pierwszy: Szlaban nowotarski; Świecznik drugi: Cesarska wojna; Świecznik trzeci: Kiosk z lemoniadą.

11. Spotkania na Świętokrzyskiej. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, 261 s.

Zawartość

Zawiera utwory z poz. [z wyjątkiem: Gufrowane bibułki; Jelonka; Dzień na rzece; Głosy z jeziora; Łowca zmiennych typu alfa Centauri; W tym miejscu; Plastikowy notes] oraz nowe opowiadania: Ruskie bliny; Spotkanie na Świętokrzyskiej.

Przekłady

niemiecki

opowiadania tytułowego: Begegnung auf der Heiligkreutzstrasse. [Przeł.] K. Staemmler. Witten 1971.

12. W dolinie dwu rzek. [1]. Kazimierzówka. Fragment Tygodnik Powszechny 1977 nr 19-24. Powst. całości 1977-1979. Wyd. osobne pt. Kazimierzówka. O inspiracji literackiej, zawiłościach drogi ludzkiej i o baśniowej Szklanej Górze. Posłowie: M. Łotyszowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981, 197 s.

Cz. 2 pt. „Tutejsi” nie została napisana.

Zawartość

Cz. 1 zawiera 18 „gadek” w 4 częściach: Galeria; Szklana Góra; Drogi przez świat; Chmura gradowa.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL 1956, 1966.

Autor o sobie

A. Gołubiew: Dlaczego jestem katolikiem? Znak 1951 nr 1.
A. Gołubiew: Autocytaty czyli nieobyczajna polemika z recenzentami. Więź 1972 nr 4 [dot.: Bolesław Chrobry].
A. Gołubiew: Pożegnanie z Conradem. (Wyznanie autorskie). Litery 1973 nr 6, 7.

Wywiady

O zawiłych drogach pisarstwa. Rozm. J. Golmont-Hennelowa. Tygodnik Powszechny 1957 nr 50.
Rozmówki z Gołubiewem. Rozm. S. Kisielewski. Tygodnik Powszechny 1975 nr 24.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• „Rocznik Literacki 1979” wyd. 1983 (A. Biernacki).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 1984 (W. Maciąg).
M. Karpińska: Antoni Gołubiew. W: Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce. Warszawa 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (J. Wielgut-Walczak).

Ogólne

Książki

A. Chomiuk: Antoniego Gołubiewa powieść o Bolesławie Chrobrym. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 1998, 201 s.

Artykuły

J. Kołątaj: Traktat moralny. (Powrót do Gołubiewa). Więź 1964 nr 4.
M. Kunowska-Porębna: Pismo Młodych Katolików — „Pax” (1933-1938). Sprawozdanie z Czynności Wydawniczej Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1965 nr 14.
M. Zieliński: Dlaczego Gołubiew. Tygodnik Powszechny 1975 nr 24, przedruk w tegoż: Kilka niewzruszonych przekonań. Kraków 1987.
M. Cioska: Obraz Niemca w powieściach piastowskich. (Z badań nad stereotypem etnicznym). Acta Universitatis Wratislaviensis 1978 nr 363.
G. Kubski: Antoni Gołubiew — Rozdroża i Ład. W Drodze 1979 nr 11.
Z. Lichniak: Mój” Gołubiew. (Wspominki osobiste). Wrocławski Tygodnik Katolicki 1979 nr 32-34.
J. Susuł: Szkic do życiorysu. Tygodnik Powszechny 1979 nr 27.
S. Zabierowski: Conradowskie fascynacje Antoniego Gołubiewa. The Conrad News”, Gdańsk 1980 nr 4.
Cz. Zgorzelski: ... Jedna jest droga człowiecza — prosta i niewątpliwa. Znak 1980 nr 7.
J. Gołubiewowa: W dziesiątą rocznicę śmierci Antoniego Gołubiewa. Rozm. J. Wielgut-Walczak. Tygodnik Powszechny 1989 nr 26.
S. Zabierowski: Antoni Gołubiew. W tegoż: Dziedzictwo Conrada w literaturze polskiej. Kraków 1992.
A. Chomiuk: Refleks wojny w prozie literackiej Antoniego Gołubiewa. W: Druga wojna światowa w literaturze polskiej i obcej. Lublin 1994.
S. Stomma: O Jance Gołubiewowej. Tygodnik Powszechny 1996 nr 14.
J. Gołubiewowa: Największa przygoda mojego życia. Rozm. K. Barańska. Tygodnik Powszechny 1997 nr 28.
M. Ołdakowska-Kuflowa: Zjazd gnieźnieński w literackiej wizji Antoniego Gołubiewa i Teodora Parnickiego. W: Prus i inni. Lublin 2003.

Bolesław Chrobry

K. Wyka: Powieść piastowska. W tegoż: Pogranicze powieści. Kraków 1948 i wyd. nast. Warszawa 1974, Warszawa 1989.
L. Flaszen: W stronę Piastów. Nowa Kultura 1951 nr 30, polemika: [S. Kisielewski] Kisiel: Recenzja recenzji. Tygodnik Powszechny 1951 nr 33.
Z. Lichniak: Powieść Gołubiewa. Dziś i Jutro 1951 nr 7, przedruk w tegoż: Obrachunki ze współczesnością. Warszawa 1955, Z mojego ćwierćwiecza. Warszawa 1972.
E. Paukszta: Początki państwa polskiego w powieści współczesnej. Życie i Myśl 1951 nr 5/6.
W. Doda: Uroki czasów Chrobrego. (O „Bolesławie Chrobrym” A. Gołubiewa). Przegląd Powszechny 1952 nr 5/6.
S. Kisielewski: O Gołubiewie i jego książce. Tygodnik Powszechny 1952 nr 41, przedruk w tegoż: Z literackiego lamusa. Kraków 1979.
S. Lichański: Rapsod o księciu i księstwie. Dziś i Jutro 1952 nr 43, przedruk w tegoż: Literatura i krytyka. Warszawa 1956.
Z. Starowieyska-Morstinowa: W poszukiwaniu sensu życia. W tejże: Kalejdoskop literacki. Warszawa 1955.
W. Maciąg: Metamorfozy Antoniego Gołubiewa. Życie Literackie 1958 nr 36.
J. Ziomek: Gołubiewa księgi rodzaju. Nowa Kultura 1960 nr 35, 36, przedruk nieco zmienione w tegoż: Wizerunki polskich pisarzy katolickich. Poznań 1963.
Z. Zielonka: Gołubiew. Więź 1961 nr 9.
J. Kołątaj: Powrót do Gołubiewa. Tygodnik Powszechny 1962 nr 2.
X. Gąsiorowska: Bolesław the Brave” by Antoni Gołubiew. A modern polish epic. California Slavic Studies”, Berkeley, Los Angeles 1967.
Cz. Zgorzelski: Księga życia. Tygodnik Powszechny 1975 nr 24.
S. Dróżdż: Czas w cyklu powieściowym Antoniego Gołubiewa. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Filologia Polska 1976 z. 30.
S. Dróżdż: Antoni Gołubiew. (Historiozofia a poetyka powieści „Bolesław Chrobry”). Biuletyn Polonistyczny 1982 nr 1/2 [streszczenie pracy doktorskiej].
Cz. Ryszka: Wierność Antoniego Gołubiewa. W tegoż: Milczący obecny i inne szkice o pisarzach katolickich. Katowice 1984.
B. Kozera: Personalizm w analizie historii (na podstawie „Bolesława Chrobrego” A. Gołubiewa). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Nauki Społeczno-Polityczne 1985 z. 1.
M. Zieliński: Dlaczego Gołubiew? Droga do historii. W tegoż: Kilka niewzruszonych przekonań. Warszawa 1987.
E. Szonert: Faraon” Bolesława Prusa i „Bolesław Chrobry” Antoniego Gołubiewa (próba analizy porównawczej). W: Polska powieść historyczna XX wieku. Lublin 1990.
A. Chomiuk: O kreacji przestrzeni w „Bolesławie Chrobrym” Antoniego Gołubiewa. Próba zarysowania problemu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF 1991/1992 vol. 9/10.
S. Dróżdż: Narracja w „Bolesławie Chrobrym” Antoniego Gołubiewa. Studia i Materiały Polonistyczne 1994 t. 1.
A. Chomiuk: Antoniego Gołubiewa droga do „Bolesława Chrobrego. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF 1998 vol. 16.

Zob. też Autor o sobie.

Poszukiwania

Z. Kubiak: Wyznania Gołubiewa. Tygodnik Powszechny 1961 nr 12.
M. Morstin-Górska: Poszukiwania” Antoniego Gołubiewa. Znak 1961 nr 9.
A. Rogalski: O „Poszukiwaniach” Antoniego Gołubiewa. Kierunki 1961 nr 25, przedruk nieco zmienione pt. Zadziwiający kult literatury w tegoż: Twórcy. Dzieła. Postawy. Warszawa 1974.
J. Turnau: Pisarstwo budzące zaufanie. Więź 1961 nr 10.

Na drodze

M. Skwarnicki: Opowiadania Gołubiewa. Znak 1967 nr 1.

Unoszeni historią

Z. Szpakowski. Więź 1971 nr 12.
K. Czachowska: Czasy wielkiego przełomu. Znak 1972 nr 4.

Największa przygoda mego życia

J. Pieszczachowicz: Przygody w czasie. Literatura 1982 nr 3, przedruk pt. Największa przygoda. W tegoż: Na widnokręgu historii. Kraków 1988 [dot. też: Kazimierzówka].

Świadkowie przemian

H. Krzeczkowski: Pisarz rozważny. Twórczość 1975 nr 6.

W żółtej poczekalni dworcowej pod zegarem

J. Wielgut-Walczak: Zmaganie się Gołubiewa ze złem. Tygodnik Powszechny 1986 nr 11.
A. Błaszkiewicz: Klęska manichejczyka. Twórczość 1987 nr 5.
S. Melkowski: Nasz diabeł współczesny. Miesięcznik Literacki 1987 nr 9.

Szaja Ajzensztok

A. Błaszkiewicz: Kiosk z lemoniadą. Twórczość 1986 nr 6.
J. Godlewska: Szaja Ajzensztok”: steroetyp zacny. Dialog 1986 nr 7.
E. Rogalewska: Szaja Ajzensztok” Antoniego Gołubiewa — Żydzi w poszukiwaniu tożsamości. Znak 1987 nr 10.
M. Brzezina: Środki językowe ewokujące kulturę żydowską w sztuce „Szaja Ajzensztok. Trzy świeczniki siedmioramienne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczno-Literackie 1996 z. 91.

Spotkania na Świętokrzyskiej

M. Jasińska-Wojtkowska: Komentarz do „Spotkania na Świętokrzyskiej. Więź 1976 nr 11.

W dolinie dwu rzek

J. Pieszczachowicz: Przygody w czasie. Literatura 1982 nr 3, przedruk pt. Największa przygoda. W tegoż: Na widnokręgu historii. Kraków 1988 [dot. wyd. pt. Kazimierzówka; dot. też: Największa przygoda mego życia].
M. Wyka: Na początku była baśń .... W tejże: Głosy różnych pokoleń. Kraków 1989 [dot. wyd. pt. Kazimierzówka].