BIO

Born on 27 July 1958 in Mysłowice; son of Józef Szymutko and Maria, née Otkowicz. He attended the T. Kościuszko Grammar School (No. I) in Mysłowice. After completing advanced secondary education in 1977, he studied Polish philology at the University of Silesia (UŚ). In 1980, he received the silver Nicolaus Copernicus Primus Inter Pares award. He made his debut in 1981 with a review of S. Piskor's novel Ruchomy kraj (Mobile Country). The review appeared in the bi-weekly "Poglądy" (no. 8). That year he was awarded a master's degree with the distinction of the Special Prize of the Scientific Secretary of the Polish Academy of Sciences. He then took up a post at the Department of the History of Post-Romantic Literature at the Institute of Polish Literature and Culture (which in 1991 became the Institute of the Study of Polish Literature and in 2005 was named after Ireneusz Opacki) at UŚ. His research focused on twentieth-century Polish literature, in particular the works of Teodor Parnicki. He was a visiting researcher at the Institute of Polish Philology at the Jagiellonian University (UJ) in Krakow from 1 October 1984 to 15 February 1985 and at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN) in Warsaw from 16 February to 30 June 1994. He published articles and essays in periodicals including "Pamiętnik Literacki" (1990, 1994, 1997, and 2010), "Ruch Literacki" (1991, 1994, and 1997), "FA-art" (intermittently 1995–2005), "Opcje" (1996, 2002–2004, 2008, and 2009), "Res Publica Nowa" (1995–1999), "Śląsk" (1996, 1999, 2000, 2003, and 2008; in 1999/2000 he was editor of the Criticism and Essay Section). He was awarded a doctoral degree from UŚ in 1991 for his dissertation Wielość i wielkość. O <> Parnickiego (Multiplicity and Greatness: On Parnicki's Koniec "Zgody Narodów" [The End of the "Concord of Nations"]), which was supervised by Prof. Tadeusz Bujnicki. He was subsequently appointed lecturer at UŚ. In 1997, he co-founded the Teodor Parnicki Literary Society, of which he was chair until 2001. He spent many years preparing a critical edition of Parnicki's novel Słowa i ciała (Words and Bodies), which he never completed. He received a habilitation degree from UŚ in 1999 for his study Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i literaturoznawstwie (Reality as Doubt in Literature and Literary Studies). In 2002, he was made associate professor at UŚ and then state-appointed professor in 2007. He received the UŚ Rector's Prize on four occasions: third class in 1986, second class in 2000 and 2001, and first class in 2007. He married the bookkeeper Alicja Płachta. He died on 18 February 2009 in Mysłowice, where he is buried.

Twórczość

1. Zrozumieć Parnickiego. Katowice: Gnome ­Books 1992, 231 s.

2. Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i w literaturoznawstwie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1998, 193 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach., 1758.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Wstęp: Niewyrażalna i niedostępna rzeczywistość. — Cz. 1. Powieść historyczna i spór o byt. (Krytycznoliteracka recepcja powieści historycznej w latach 1945–1960). — Cz. 2. Rzeczywistość w poezji: Lechoń: niezgoda na literackość; Broniewski: niezgoda na rzeczywistość. — Cz. 3. Literatura popularna wobec rzeczywistości: Meta(?)fizyka baronowej [K.] Blixen; Nadzieja nazywa się [W.] Wharton. — Cz. 4. Rzeczywistość w wielkiej literaturze: Wielkość Gombrowicza: śmierć w „Zbrodni z premedytacją”; Rzeczywistość Joyce’a; Parnicki: między historią i literaturą. — Cz. 5. Rzeczywistość w literaturoznawstwie: Ciało profesora Sławińskiego; Poststrukturalizm — poststrukturalizmem, ale ….

3. Nagrobek ciotki Cili. [Eseje]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2001, 97 s. Bibliotheca Alia Universa, t.1.

Nagrody

Literacka Nagroda „Solidarności” w 2002, nominacje do nagrody Śląski Wawrzyn Literacki w 2001 i do Nagrody Literackiej Nike w 2002, nagroda honorowa Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych w 2001, nagroda w dziedzinie eseju w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek w 2002.

Zawartość

T. Sławek: Widok z okna. (Zamiast wstępu). — Nagrobek ciotki Cili; Moja babka, mój dziadek, nasza samotność; Chopcy z Cimoka. Opowieść nierozwojowa; Pożegnanie. — K. Uniłowski: Zamiast posłowia. — Kilka jednak jeszcze słów od autora.

Przekłady

niemiecki

eseju Moja babka, mój dziadek, nasza samotność: Meine Grossmutter, mein Grossvater, unsere Einsamkeit. „FA-art”. Vierteljahreszeitschrift für Literatur. Sondernummer zur Frankfurter Buchmesse 1998.

4. Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2006, 174 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2416.

Zawartość

Od autora. — Semantyka wypowiedzi narracyjnych — problemów ciąg dalszy; Trud pokrzepiania serc albo samotność pozytywisty [dot. H. Sienkiewicza]; Historia i ciało. „Srebrne orły” Teodora Parnickiego; Poza pociechą logosu. (W stronę interpretacji „Słowa i ciała” Teodora Parnickiego); Ten nudzący się Chozroes, ta nudna Markia… [dot.: T. Parnicki: Słowo i ciało]; Opowiadanie, życie i śmierć (według Austera i Parnickiego); Starożytny wiek dziewiętnasty. „Ostatnia powieść” Teodora Parnickiego; Naturalna tolerancja Teodora Parnickiego; Zjawisko i istota w historii (według „Ostatniej powieści” Teodora Parnickiego); Marzenia Schulza; Peryfraza, zaimek i rzeczywistość. Nie tylko o narracji Gombrowicza.

5. Po co literatura jeszcze jest? Pisma rozproszone. Wybór, oprac. i posłowie: G. Olszański i M. Jochemczyk. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2013, 277 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3101.

Zawartość

Zamiast wstępu… notatka o centrum. — Parnicki for ever: Czytanie Parnickiego (na przykładzie „Słowa i ciała”); Parnicki — ostatni pisarz bytu; Teodor Parnicki w Mysłowicach i Katowicach; Teodor Parnicki for ever; O dziennikach Teodora Parnickiego; Mistyka Teodora Parnickiego; Na czym utknąłem? Pokaz bezradnej lektury „Słowa i ciała”. — Przestrzenie teorii: Po co literatura jeszcze jest? Na motywach książek Janusza Sławińskiego „Przypadki poezji” i „Miejsce interpretacji”; Bycie humanistą. O artykułach Janusza Sławińskiego w „Tekstach” (1972–1981); Wokół „Tekstów i tekstów” Janusza Sławińskiego. — Przestrzenie poezji: Lechoń o pogrzebie Słowackiego; Symbolizm, egocentryzm, historia. („Lustro” Wacława Iwaniuka); Poezja i nic. — Post scriptum do napisanej kiedyś książki: Zaczyn; Gdzie się podział Karol? Między jednostkowym a społecznym. — Wywiady: W poszukiwaniu (straconej tożsamości?). Ze Stefanem Szymutko rozmawiał M. Kubik; Ciotka Cila idzie do Europy. Ze Stefanem Szymutko rozmowę przeprowadziła W. Konopelska; „Nie wynokwiać”. Ze Stefanem Szymutko rozmawiali A. Musialik i H. Grzonka. — Zawsze fragmenty [wyimki z różnych tekstów]. — M. Jachemczyk, G. Olszański: Po co literatura jeszcze jest! [Posłowie].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Cienie i blaski Helikonu na Marszałkowskiej. W: W kręgu dwudziestowiecznego realizmu. Katowice 1983 s. 91108. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 612 [dot. M. Białoszewskiego].
Koniec porozumienia z odbiorcą. (O odmianie powieści historycznej stworzonej przez Teodora Parnickiego). W: Studia o przemianach gatunkowych w powieści polskiej XX wieku. Katowice 1987 s. 116138.
Publicystyka wobec powieściopisarstwa w twórczości Teodora Parnickiego. Ruch Literacki 1987 nr 4/5 s. 309322.
Poetyka powieści historycznych Teodora Jeske-Choińskiego. W: Między krytyką a prozą artystyczną pozytywizmu i modernizmu. Katowice 1988 s. 81101. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 911.
Pozorna nonszalancja. (O „Torpedzie czasu” Antoniego Słonimskiego). W: Skamander. T. 6. Studia o twórczości Antoniego Słonimskiego. Katowice 1988 s. 133143. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 880.
Historia w poezji Lechonia. W: Skamander. T. 8. Szkice i interpretacje. Katowicach 1991 s. 2746. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1170.
Od bytu do romansu. Krytycznoliteracka recepcja powieści historycznej w latach 1945–1956. W: Cezury i przełomy. Studia o literaturze polskiej XX wieku. Katowice 1994 s. 4883. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1371.
Źródło, czyli tekstu historii ciąg dalszy. Na przykładzie „Końca Zgody Narodów” Teodora Parnickiego. Pamiętnik Literacki 1994 z. 2 s. 6294.
Konwencjonalizacja i problemy lektury. O poezji Jana Lechonia. W: Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny…”. Topika polskiej współczesnej poezji emigracyjnej. Łódź 1995 s. 151179.
Poezja i kibel. W: Stare i nowe w literaturze najnowszej. Bydgoszcz 1996 s. 130139 [dot. W. Broniewski: Rozmowa z Historią].
Parnicki: między historią a literaturą. Od „Aecjusza ostatniego Rzymianina” do „Słowa i ciała”. Pamiętnik Literacki 1997 z. 1 s. 7994.
Poza pociechą logosu. W stronę interpretacji „Słowa i ciała”. W: Świat Parnickiego. Materiały z konferencji. Wrocław 1999 s. 4957.
Dzieło literackie jako wyzwanie dla teorii literatury. FA-art 2001 nr 3 s. 2435.

Omówienia i recenzje

Wywiady

zob. Twórczość poz. .
Zostawcie Śląsk w spokoju. Rozm. B.T. Wieliński. Gazeta Wyborcza 2004 nr 301 dod.Katowice”.

Ogólne

Książki

Ł. Żurek: Filologia lokalna – lokalność filologa. Praktyki literacko-naukowe Stefana Szymutki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2022, 290 s.

Artykuły

K. UNIŁOWSKI: Dzieje pewnego zawodu. FA-art 2000 nr 3.
U. GLENSK: W poszukiwaniu straconego czasu. Narracje sentymentalne Stefana Szymutki i Juliana Kornhausera. Śląsk 2006 nr 12.
T. BUJNICKI: Był moim „uczniem. Śląsk 2009 nr 5.
W. WÓJCIK: Profesor Stefan Szymutko: talent, praca, radość życia. Śląsk 2009 nr 4.
P. TOMCZOK: Stefan Szymutko – wspomnienie pożegnanie. Teksty Drugie 2010 nr 1/2.
M. KŁOSIŃSKI: Stefan Szymutko i symulakry; D. MATUSZEK: Stefan muzykant; F. MAZURKIEWICZ: Melancholia Stefana Szymutki. FA-art 2012 nr 1/2.
M. KISIEL: Marzenie i śmierć. O Stefanie Szymutko. W tegoż: Critica varia. Katowice 2013.
A. HELLICH: Papieros Profesora Szymutki. Powst. 2015 [on-line] Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 23 grudnia 2017].
A. HELLICH: Problem czasu i tożsamości w eseju autobiograficznym (Stefan Szymutko, Ryszard Przybylski). Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 2016 [nr] 4 [dot. też: R. Przybylski: Uśmiech Demokryta].
Ł. ŻUREK: Praktyki filologiczne Stefana Szymutki. Zagadnienia Rodzajów Literackich 2016 z. 4.
J. SOĆKO: Miłość do słów w czasach mowy nienawiści. Trzy opowieści. W: Filozofia filologii. Warszawa 2019 [dot.: S. Szymutki, R. Koziołka i T. Sławka].

Zrozumieć Parnickiego

K. UNIŁOWSKI: Parnicki przez Stefana Szymutkę odczytany?Postscriptum1992 nr 3, toż „Opcje” 1993 nr 1.

Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i w literaturoznawstwie

K. UNIŁOWSKI: Poszukiwacze zaginionej rzeczywistości. (Stefan Szymutko, Ryszard Koziołek). FA-art 1999 nr 4, przedr. w tegoż: Koloniści i koczownicy. Kraków 2002 [dot. też: R. Koziołek: Zdobyć historię].
A. BRODZKA-WALD. „Pogranicza2000 nr 3.
A. JUSZCZYK. „Pamiętnik Literacki2000 z. 1.

Nagrobek ciotki Cili

P. CZAPLIŃSKI: Stefan Szymutko: Nagrobek ciotki Cili. W: Śląski Wawrzyn Literacki 2001. Katowice 2002.
W. FORAJTER. „Tygiel Kultury2001 nr 7/9.
Ciotka a sprawa śląska. Dyskusja redakcyjna: K. Karwat, K. Łęcki, M. Kisiel, K. Uniłowski. Oprac.: D. Nowacki. Opcje 2001 nr 6.
W. KONOPELSKA: Papierowy cień. Śląsk 2001 nr 7.
M. ZALESKI: Jakie monumentum?Res Publica Nowa2001 nr 8.
M. KOZIOŁ. „Fraza2002 nr 1/2.
J. MOMRO: Dyktatura języka. Dekada Literacka 2002 nr 7/8.
L. NEUGER. „Zeszyty Literackie2002 nr 2.
I. GIELATA, R. KOZIOŁEK: Odlany z próżni kształt. Twórczość 2003 nr 4.
P. CZAPLIŃSKI: Ja i on – to ja. Kresy 2004 nr 3.
K. ĆWIKLAK: Tożsamość człowieka Uniwersytetu. Nagrobek ciotki Cili. „Studia Pedagogiczno-Artystyczne2006 t. 6.
E. DUTKA: Śląsk jako doświadczenie. Opcje 2011 nr 3 [dot. też: A. Nawarecki: Lajerman].
E. SŁAWKOWA: Styl indywidualny a tożsamość. Twórczość literacka śląskich polonistów. W: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność. Białystok 2017 [dot. też: Z. Kadłubek: Listy z Rzymu; A. Nawarecki: Lajerman].
Ł. ŻUREK: Filologiczne interpretacje przestrzeni Śląska: „Nagrobek ciotki Cili” Stefana Szymutki oraz „Wokół [!] tradycji. Śląskie szkice oikologiczne” Mariusza Jochemczyka. Białostockie Studia Literaturoznawcze 2017 [t.] 11.
P. Ćwikła, M. Gnieciak, K. Wódz: Class and cultural narratives. The Upper Silesia case. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2019, 119 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3803, wyd. jako dokument elektroniczny: Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2019, plik w formacie PDF [dot. też: K. Kutz: Piąta strona świata].

Zob. też Wywiady.

Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy

T. PAWLUS: Byt, fantazja i moment lektury. Teksty Drugie 2007 nr 6.

Po co literatura jeszcze jest?

W. RUSINEK: Nagrobek Stefana Szymutki. FA-art 2014 nr 4.
K. ZYCH: Po co lektura jeszcze jest?Nowe Książki2014 nr 6.