BIO

Urodzona 1 kwietnia 1896 w Warszawie; córka Jana Koźniewskiego, stolarza, i Anastazji z Krawczyków. Wydalona w 1905 ze szkoły podstawowej za udział w strajku szkolnym, kontynuowała naukę w domu, na kompletach, przez rok na prywatnej pensji, a potem jakiś czas na kursach dla ochroniarek. W czasie I wojny światowej po wyjeździe rodziny do Rosji pozostała sama w Warszawie i zarabiała na życie, pracując m.in. w ochronkach, bibliotekach, teatrzykach amatorskich i różnych urzędach. Uczestniczyła w pracy niepodległościowej w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Debiutowała w 1916 na łamach „Echa Pragi” wierszem pt. Dzień smutku (nr 36) oraz nagrodzoną w konkursie tygodnika nowelą Dwa fragmenty (nr 46-48). W 1919 wyszła za mąż za Stanisława Gojawiczyńskiego. W poszukiwaniu pracy opuściła w 1920 Warszawę i do 1924 pracowała jako urzędniczka w sejmiku powiatowym w Bielsku Podlaskim. W tym czasie działała w Kole Polek, m.in. współorganizowała bibliotekę i teatr amatorski. W następnych latach mieszkała przez pewien czas w Wilnie, a potem w Warszawie; podjęła tu współpracę z „Kurierem Warszawskim” (1925-29). W 1931 wyjechała na Śląsk, gdzie pracował jej mąż, najpierw do Proszki, a później do Szarleja. W tymże roku dzięki staraniom Zofii Nałkowskiej otrzymała stypendium Funduszu Kultury Narodowej. Prozę i felietony drukowała m.in. w „Bluszczu” (1931-33) i „Kurierze Porannym” (1931-32, 1937-38). W styczniu 1933 powróciła do Warszawy i podjęła stałą współpracę z redakcją „Gazety Polskiej” (1933-34). Należała do Związku Zawodowego Literatów Polskich; od 1936 była we władzach Oddziału Warszawskiego Związku. Odbyła w 1936 podróż do Czechosłowacji i na Śląsk Cieszyński. Po wybuchu II wojny światowej opuściła Warszawę pociągiem ewakuacyjnym i do października 1939 mieszkała w okolicach Łukowa, po czym wróciła do stolicy. W czasie okupacji niemieckiej utrzymywała się m.in. z zaliczek od Zbigniewa Mitznera, reprezentanta mającego powstać po wojnie wydawnictwa Wisła, na wydanie wznowień jej przedwojennych powieści, a także przekładów dwu popularnych powieści angielskich (maszynopisy zaginęły). Działała wówczas w konspiracji; współpracowała z referatem radiowym Podwydziału Propagandy Mobilizacyjnej Rój Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Od sierpnia do maja 1943 była więziona na Pawiaku. Później ukrywała się, mieszkając m.in u Marii Morozowicz-Szczepkowskiej w Milanówku, Jarosława Iwaszkiewicza w Stawisku, u córki, Wandy Nadzinowej, w Podkowie Leśnej. W lutym 1945 przeniosła się do Łodzi, w maju 1949 powróciła do Warszawy. Kontynuowała pracę literacką. Za całokształt twórczości otrzymała w 1949 nagrodę literacką miasta stołecznego Warszawy. W 1950-55 była członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1949), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1950), Krzyżem Oficerskim (1955) i Krzyżem Komandorskim (1956) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 29 marca 1963 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. Joanna. [Opowiadanie]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Bluszcz [ok. 1930], 16 s. Przedruk zob. poz. .

2. Powszedni dzień. [Opowiadania]. Przedmowa: I. Matuszewski. Warszawa: Rój 1930, 212 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1936, wyd. 3 1939; wyd. 3 [!] Poznań: Wielkopolska Księgarnia Wydawnicza 1949. Przedruk zob. poz. [t. 4].

Zawartość

Powszedni dzień; Górnoślązaczka; Po tamtej stronie; Granica; Ordensowie; Powszechny niepokój; Maryjka; Karuzela; Zaciąg na Saksy; Pożegnanie.

3. Ucieczka. [Opowiadanie]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Bluszcz [ok. 1930], 21 s. Wyd. nast. Warszawa: Bluszcz [1930], 64 s.

4. Współczesne. Sztuka w 6 odsłonach. Powst. ok. 1933. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kameralny 1937.

Informacje o dacie powstania w wywiadzie: Z Nowolipek na Piwną. Rozm. M. Warneńska. „Nowiny Literackie i Wydawnicze1957 nr 1 s. 3.

5. Dziewczęta z Nowolipek. Powieść. Gazeta Polska 1934 nr 303-335, 1935 nr 1-39. Wyd. osobne T. 1. Pieśń. T. 2. Młodość. Warszawa: Rój 1935, 241 + 233 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1936, wyd. 4 [!] 1939; Rzym: La Rondine 1947; Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Wydawnicze 1947; wyd. 4 [!] Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1952, tamże wyd. 5-14 1954-1972; wyd. 16 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1986, wyd. 17 tamże 1987; [wyd. 19] Warszawa: Prószyński i S-ka 1999; Kraków: Zielona Sowa 2005. Przedruk zob. poz. [t. 1].

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. .

Nagrody

Nagroda Literacka miasta stołecznego Warszawy w 1935.

Przekłady

czeski

Dǎvčata z Novolipek. [Przeł.] H. Teigová. Třebechovice 1946, wyd. nast. Praha 1951.

rosyjski

łącznie z poz. pt. Devočki s Novolipok; Rajskaâ âblonâ. [Przeł.] Ju. Mirskaâ. Moskva 1961.

serbsko-chorwacki

Devojke sa Novolipaka. [Przeł.:] J. Novakowski i S. Subotin. Cetinije 1958.

słowacki

Dievčatá z Novolipiek. [Przeł.] J. Sedlák. Bratislava 1962.

ukraiński

łącznie z poz. pt. Divčata z Novolipok; Rajs'ka âblunja. [Przeł.] V. Strutinskij. Kiïv 1988.

włoski

La ragazze della Novolipki. [Przeł.]. E. Bocca-Radomska. Roma 1947.

Adaptacje

filmowe

Scenariusz: J. Lejtes, S. Urbanowicz. Reżyseria: J. Lejtes. Ekranizacja 1937.
Scenariusz łącznie z Rajska jabłoń [poz. ] pt. Dziewczęta z Nowolipek: Scenariusz i reżyseria: B. Sass. Ekranizacja 1985.

telewizyjne

Cz. 1-4. Scenariusz: I. Bołtuć. Reżyseria: S. Wohl. Telewizja Polska 1970. Druk „Teatr Polskiej Telewizji” 1972 nr 1 s. 5-97.

6. Ziemia Elżbiety. Powieść. Warszawa: Rój 1934 [antydatowane 1933], 297 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1937; wyd. 3 Warszawa: Wiedza 1947, wyd. 3 [!] tamże 1948; wyd. 4 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1949, wyd. 5 tamże 1952; wyd. 6 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954; wyd. 7 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1957; wyd. 8 Katowice: Wydawnictwo „Śląsk" 1964, wyd. 10 [!] tamże [1986]. Przedruk zob. poz. .

7. Rajska jabłoń. [Powieść]. Gazeta Polska 1936 nr 243-329, 358 – 1937 nr 111. Wyd. osobne T. 1-2. Warszawa: Rój 1937 [t. 1 antydat. 1936], 268 + 329 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 t. 1 1937, t. 2 1938, wyd. 3 t. 1 1939; wyd. 4 t. 1-2 Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1947, tamże: wyd. 5-15 1948-1973. Przedruk zob. poz. [t. 2].

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. .

Przekłady

czeski

Rajská jabloň. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1948.

rosyjski

Rajskaâ âblonâ. Wyd. łącznie przekł. poz. pt. Devočki s Novolipok; Rajskaâ âblonâ. [Przeł.] Û. Mirskaâ. Moskva 1961.

słowacki

Rajská jabloń. [Przeł.:] M. Dittrich, J. Mrázik. Bratislava 1951.

ukraiński

Rajs'ka jablunja. Wyd. łącznie z przekł. poz. pt. Divčata z Novolopok; Rajs'ka jablunja. [Przeł.] V. Strutinskij. Kiïv 1988.

Adaptacje

radiowe

pt. Bogactwo Kwiryny: Scenariusz: Z. Zawadzka. Polskie Radio 1978.

filmowe

Scenariusz łącznie z poz. pt. Dziewczęta z Nowolipek: Scenariusz i reżyseria: B. Sass. Ekranizacja 1985.

8. Rozmowy z milczeniem. [Opowiadania]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936 [antydatowane 1935], 169 s. Wyd. nast. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1957.

Zawartość

W starej dzielnicy; Gwiazda zaranna; Obietnica; Powroty; Głosy z podwórza; Ziela; Siostry; Na rogu Pięknej i Nadobnej; Podzwonne; Rozmowy z milczeniem; Gość; Piękne róże; Jedna chwila; Kalendarzyk; Talizmany i fetysze; Na wiosnę; Strach; Smutek; Dziedzictwo; Na Nowolipkach; Requiem; Wizyta; Listy; Z ubocza; Łańcuchy; Za okiennicami; Obietnice niedotrzymane; Ciało dźwięków; Mój pająk; Narodziny miłości; Drogi.

9. Dom na skarpie. [Powieść]. Płomyk 1937/38 nr 5-10, 1939/40 nr 1, 2. Wyd. osobne [Warszawa:] Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1947, 159 s. Wyd. 2 tamże 1949.

10. Górnoślązaczka. [Opowiadania]. Warszawa: Rój 1937 [antydatowane 1936], 58 s. Wyd. 2 tamże 1938.

Zawartość

Zawiera utwory z poz. : Górnoślązaczka; Powszedni dzień.

11. Słupy ogniste. Powieść. Kurier Polski 1937 nr 284-331, 333-361, 1938 nr 1-50, 58-154, 159-216 [z przerwami]. Wyd. osobne T. 1-2. Warszawa: J. Mortkowicz 1938, 431 + 475 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1957.

12. Dwoje ludzi. [Opowiadania] Warszawa: Rój 1938 [antydatowane 1937], 275 s. Wyd. nast. pt. Dwoje ludzi oraz inne opowiadania. Warszawa: Książka 1948, 121 s. Przedruk poz. [t. 4].

Zawartość

Dwoje ludzi; Bidny szczeniak; Lipa; Pod ziemią; Przed nocą; Mania córka niemego; Rey i Joanna; Zjazd; W raju; Michalina; Powroty; Sitarek. — W wyd. nast. pominięto: Rey i Joanna; Zjazd.

13. Święta rzeka. [Powieść]. Kurier Polski 1939 nr 118-243. Wyd. osobne Warszawa: Prószyński i S-ka 2001, 282 s.

14. Targowisko. [Powieść]. Powst. ok. 1942. Fragment „Polska Zbrojna” 1945 nr 97 s. 2; pt. Dzieje rodziny. „Tydzień” 1946 nr 1 s. 6. Przedruk zob. poz. .

Rękopis i maszynopis całości zaginęły w czasie wojny.

15. Krata. Powieść. Rzeczpospolita 1945 nr 59-147. Wyd. osobne [Warszawa:] Czytelnik 1945, 207 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1946, wyd. 3 1947, wyd. 4 1948; Warszawa: Iskry 1956; wyd. 5 [!] Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1957, tamże: wyd. 6 1962, wyd. 7 1967, wyd. 8 1974.

Przekłady

czeski

Mříže. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1948, wyd. 2 tamże 1949.

hiszpański

La reja. [Przeł.] N. Rodriguez. Habana 1982.

Adaptacje

telewizyjne

Adaptacja: B. Witek-Swinarska. Telewizja Polska 1964.

16. Stolica. (Powieść o dzisiejszej Warszawie). Głos Ludu 1945 nr 224-348, 1946 nr 2-40. Wyd. osobne Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Wydawnicze 1946, 300 s. Wyd. nast.: Cz. 1-2. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1948, tamże: wyd. 3 [!] 1949, wyd. 3 1958, wyd. 4 1964.

Przekłady

czeski

Hlavni mǎsto. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1950.

niderlandzki

[radio holenderskie 1946; inf. Radio i Świat 1946 nr 17].

17. Miłość Gertrudy. [Opowiadania]. Posłowie: Z. Woźnicka. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1956, 169 s.

Zawartość

z poz. 3: Górnoślązaczka; Maryjka; Zaciąg na Saksy, — Sitarek [poz. ], — Miłość Gertrudy.

18. Opowiadania. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1956, 289 s. Wyd. 2 tamże 1958.

Zawartość

Zawiera opowiadania z tomów: poz. z dodaniem noweli Miłość Gertrudy [poz. ], poz. , — nadto Opowiadania powojenne: Za pokój świata; Kapelusz; Koty.

19. Z serca do serca. Utwory z lat 1916-1938 drukowane w czasopismach. Wybór, oprac. i przypisy: W. Nadzinowa. Wstęp: R. Matuszewski. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1971, 358 s.

Zawartość

Dwa fragmenty; Joanna [poz. ]; Ucieczka [poz. ]; Hiacynty; Bezrobocie; Żywa reklama; Miłość; Matka; Pokusa; Nina i Świat; Dzieciństwo; Anioł; On; Ich troje; Wróżba; Oddam dziecko; Spadkobierczyni; Dwie kobiety; W żłobku, dziecińcu i na ulicy; Ogień na granicy; Czysty zysk; Nowa wędrówka; Ćmy; Dziwolągi; Pewnego niedzielnego wieczoru; Praca; Z serca do serca; Sygnały; Nagrody literackie; Zespół; Kwiatki; Odejmowanie; List pierwszy; Dom, w Julinie, w Gładyszynie ...; Sąsiedztwo; Pół czarnej z Jaraczem; „Krysia” Jerzego Szaniawskiego; Moje finanse; Święty Apostoł robi wiec; Daj mi człowieka; Dwie wystawy; Kwiaty w mieście; Spotkanie; Żal; Moje wakacje; Pełnia; Wracam; Wiosenne porządki; Zwiedzam laski; Czarne koty; Prosperity; Niedziela; Z innej gliny; Z góry; Zaproszenie; Na czwartku; Poza mną i we mnie; Kobiety ze święta dziękczynienia; Mój tydzień; List ze wsi; Panowie Gabbitas, Thring i CO; Na progu; Kto sprzeda „Pensylwanię”?

20. Szybko zapomniane. Utwory z lat 1945-1963 drukowane w czasopismach. Wybór, oprac. i przypisy: W. Nadzinowa. Wstęp: R. Matuszewski. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1974, 241 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania, fragmenty prozy, wspomnienia: Targowisko [poz. ]; Wielkie zobowiązania; Letni dzień; Powroty; Ostatnie święta; Dzieje rodziny; [Incipit:] Kiedyśmy już opłakali stratę najbliższych ...; Nie niżej, ale bliżej; Szybko zapomniane; Miłość, sztuka, „Odeon”; Pierwszy śnieg; Jeden wieczór dziewczyny; Zmiany w życiu; Niedzielny spacer; [Incipit:] W czterdziestym piątym roku pewien mieszkaniec Warszawy ...; Prawo do nauki; Pożegnanie z ciężarówką; Matka; Stara piosenka; Wspomnienie; Na wrzesień; Gdy skończę powieść; Od strony człowieka, od strony domu; Jaracz; Mickiewicz mojej młodości; Po strajku; Zapolska; O Stefanie Starzyńskim, Prezydencie Miasta Warszawy; Wrzesień; Wspomnienia wielkanocne; A Pawiak?; Moje Nowolipki; „Dziewczęta z Nowolipek”; Wspomnienie o Zofii Nałkowskiej; [Incipit:] Ta pani? ... — Tak...; Odcinek codziennego pisma.

21. Dzieła zebrane. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik 1976-1978.

[T. 1]. Dziewczęta z Nowolipek. 1976, 295 s. Zob. poz. .

[T. 2]. Rajska jabłoń. 1977, 454 s. Zob. poz. .

[T. 3]. Ziemia Elżbiety. 1977, 273 s. Zob. poz. .

[T. 4]. Powszedni dzień. 1978, 230 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania z tomów poz. z dodaniem noweli Miłość Gertrudy [poz. ] oraz poz. 12.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Wywiady

Pola Gojawiczyńska o sobie. Rozm. H. Bormanowa. Wiadomości Literackie 1934 nr 37.
Z Nowolipek na Piwną. Rozm. M. Warneńska. Nowiny Literackie i Wydawnicze 1957 nr 1.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• „Rocznik Literacki 1963” wyd. 1965 (P. Grzegorczyk).
P. Grzegorczyk: Pola Gojawiczyńska. W tegoż: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967. Cz. 2. Warszawa 1986.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (D. Knysz-Tomaszewska).

Ogólne

Książki

D. Knysz-Rudzka: Pola Gojawiczyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976, 217 s.
A. Pryszczewska-Kozołub: Pisarstwo Poli Gojawiczyńskiej. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980, 197 s.

Artykuły

K. Błeszyński: Rozmowa o Poli Gojawiczyńskiej. Wiadomości Literackie 1935 nr 34.
S. Podhorska-Okołów: Pola Gojawiczyńska — laureatką. Bluszcz 1935 nr 50/51.
[T. Landy] Silvester: Twórczość Gojawiczyńskiej. Verbum 1936 nr 2.
Z. Hierowski: Powieściopisarki: Zofia Kossak-Szczucka — Pola Gojawiczyńska — Halina Krahelska. W tegoż: 25 lat literatury na Śląsku. 1920-1945. Katowice 1947.
R. Matuszewski: Wartości realizmu pesymistycznego. W tegoż: Literatura po wojnie. Warszawa 1948, wyd. 2 Warszawa 1950.
S. Kisielewski: Realizm bezinteresowny. W tegoż: Polityka i sztuka. Warszawa 1949.
E. Korzeniewska: Twórczość Poli Gojawiczyńskiej. Twórczość 1949 nr 1.
M. Głowiński: Szkic o Gojawiczyńskiej. Życie Literackie 1955 nr 52.
K. Tokarzówna: Dokument epoki. Śląsk Literacki 1955 nr 13.
Z. Hierowski: Powszedni dzień Śląska. W tegoż: Cztery szkice. Kraków 1957, przedruk w tegoż: Szkice krytyczne. Katowice 1975.
M. Sadzewicz: Pola Gojawiczyńska — autorka „Dziewcząt z Nowolipek. Poradnik Bibliograficzny 1957 nr 5.
H. Zaworska: Pisarka polskiej biedy. Nowe Książki 1958 nr 3.
R. Matuszewski: Pola Gojawiczyńska. W tegoż: Contemporary Polish writers. Warsaw 1959, toż w języku francuskim.
S. Mackiewicz: Rodowód zmarłej pisarki. Kierunki 1963 nr 14.
K. Meloch: Pola Gojawiczyńska. Tygodnik Kulturalny 1963 nr 13.
L.M. Bartelski: Człowiek piszący. W tegoż: W kręgu bliskich. Kraków 1967.
Z. Hierowski: Powieść współczesna: Pola Gojawiczyńska, Halina Krahelska. W tegoż: Życie literackie na Śląsku w latach 1922-1939. Katowice 1969.
J.Z. Białek: Epika dnia powszedniego — Pola Gojawiczyńska. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1972.
J.Z. Lichański: Pola Gojawiczyńska. Literatura 1973 nr 13.
L.M. Bartelski: Pola Gojawiczyńska. W tegoż: Sylwetki polskich pisarzy współczesnych. Warszawa 1975.
E. Czarnecka: Pola Gojawiczyńska człowiek i Świat. Literatura 1977 nr 36.
J. Detko: W dwudziestoleciu. W tegoż: Warszawa naturalistów. Warszawa 1980.
J.K. Wende: Artyzm Poli Gojawiczyńskiej. W tegoż: Literatura, historia, polityka. Warszawa 1982.
D. Knysz-Rudzka: W cieniu naturalizmu Zoli, czyli o twórczości Poli Gojawiczyńskiej. W: Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu. Seria 3. Wrocław 1984.
A. Pryszczewska-Kozołub: Elementy naturalistyczne w prozie Poli Gojawiczyńskiej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu 1984 nr 23.
M. Zieliński: Przeciw kobiecie. W tegoż: Kilka niewzruszonych przekonań. Kraków 1987.
A. Pryszczewska-Kozołub: Pola Gojawiczyńska a proza kobieca. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury 1995/96 z. 5.
A. Pryszczewska-Kozołub: Prozatorska tradycja czy nowatorstwo? O kompozycji powieści Poli Gojawiczyńskiej i Heleny Boguszewskiej. W: Duktem czasów. Opole 1996.
E. Kraskowska: Piórem niewieścim. Z problemów prozy kobiecej dwudziestolecia międzywojennego. Poznań 1999, passim.
I.E. Adelgejm: Polskaâ proza mežvoennogo dvadcatiletiâ. Meždu Zapadom i Rossiej. Fenomen psichologičeskogo âzyka. Moskva 2000, passim.
W. Wójcik: Gojawiczyńska i „dzień powszedni. W tegoż: Zagłębiowskie impresje. Katowice 2006.

Powszedni dzień

A. Pryszczewska-Kozołub: Techniki narracyjne „Powszedniego dnia” Poli Gojawiczyńskiej. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1993 z. 33.

Dziewczęta z Nowolipek

K. Czachowski. Prosto z Mostu 1935 nr 16.
K. Kubacki. Droga 1935 nr 6, przedruk w tegoż: Lata terminowania. Kraków 1963.
Z. Brzuchowska: Źródła tragizmu w prozie Poli Gojawiczyńskiej. („Dziewczęta z Nowolipek”, „Rajska jabłoń”). W: W stronę dwudziestolecia 1918-1939. Rzeszów 1993.
A. Pryszczewska-Kozołub: W stronę mowy pozornie zależnej. O sposobach kształtowania narracji w dylogii warszawskiej Poli Gojawiczyńskiej. Zeszyty Naukowe.Filologia Polska. Uniwersytet Opolski 1997 z. 38 [dot. też: Rajska jabłoń].

Ziemia Elżbiety

L. Pomirowski. Pion 1934 nr 6.
J. Ziomek. Zeszyty Wrocławskie 1948 nr 1.
A. Smołka: Ziemia Elżbiety” — śląski głos w literackiej dyskusji o kondycji II Rzeczypospolitej. Annales Silesiae 1995 vol. 25.
A. Smołka: Śląskie „Przedwiośnie. O „Ziemi Elżbiety” Poli Gojawiczyńskiej. Śląsk 1997 nr 2.

Rajska jabłoń

E. Breiter: Powieść zbuntowanej kobiety. Wiadomości Literackie 1937 nr 28.
Z. Mianowska. Droga 1937 nr 7/8.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Powieść zbuntowana przeciwko autorce. Kultura 1937 nr 33.
K. Wyka. Gazeta Polska 1937 nr 199/200, przedruk w tegoż: Stara szuflada. Kraków 1967.
Z. Brzuchowska: Źródła tragizmu w prozie Poli Gojawiczyńskiej. („Dziewczęta z Nowolipek”, „Rajska jabłoń”). W: W stronę dwudziestolecia 1918-1939. Rzeszów 1993.
A. Pryszczewska-Kozołub: W stronę mowy pozornie zależnej. O sposobach kształtowania narracji w dylogii warszawskiej Poli Gojawiczyńskiej. Zeszyty Naukowe.Filologia Polska. Uniwersytet Opolski 1997 z. 38 [dot. też: Dziewczęta z Nowolipek].

Krata

K. Brandys: Okrutna książka. Kuźnica 1946 nr 3.
W. Mach: Ślad Syzyfa. Odrodzenie 1946 nr 1, przedruk w tegoż: Szkice literackie. T. 1. Warszawa 1971.
J. Pregerówna. Twórczość 1946 nr 1.
A. Pryszczewska-Kozołub: Sposoby konstruowania narracji w „Kracie” Poli Gojawiczyńskiej. Zeszyty Naukowe.Filologia Polska. Uniwersytet Opolski 1999 z. 39.