BIO

Urodzony 15 maja 1890 w Suchej Beskidzkiej; syn Walerego Goetla, pracownika kolejowego, i Julii z Koehlerów. Uczył się w gimnazjach krakowskich, a także w Szkole Kadetów we Lwowie. Ukończywszy w 1908 gimnazjum realne w Krakowie, studiował do 1912 architekturę na politechnice w Wiedniu. Uczestniczył w działalności organizacji młodzieży akademickiej Spójnia, Promień, Filarecja, należał także do Związku Strzeleckiego. Debiutował w 1911 opowiadaniem W Buczynowej Turni, opublikowanym w „Taterniku” (nr 1); w piśmie tym ogłaszał także w latach następnych. W 1912 zamieszkał w Warszawie. Po wybuchu wojny w 1914 jako poddany austriacki został internowany, a następnie deportowany do Taszkentu, gdzie przez kilka lat był na robotach przymusowych i pracował jako nadzorca przy budowie dróg i mostów. Zwolniony dzięki interwencji Komitetu Obywatelskiego, pozostawał pod nadzorem policji. Po wybuchu rewolucji 1917 został zmobilizowany do oddziałów technicznych Armii Czerwonej. Zorganizował w Taszkencie komórkę Polskiej Partii Socjalistycznej (Frakcji Rewolucyjnej) i jako jej przewodniczący wszedł w skład Taszkenckiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W 1920 został wysłany do prowadzenia robót w pobliżu granicy perskiej, skąd wraz z żoną i córką uciekł w 1921 przez Persję i Indie do kraju. W 1921-25 pracował w Akademii Górniczej w Krakowie, pełniąc funkcję sekretarza. W 1922-26 redagował krakowski „Przegląd Sportowy”. W 1925 zamieszkał na stałe w Warszawie i objął redakcję miesięcznika „Naokoło świata” (1925-26). Publikował m.in. w czasopismach: „Kurier Warszawski” (1925-29), „Wiadomości Literackie” (1928-36), „Gazeta Polska” (1932-39), „Kurier Poranny” (1934-37). W 1927-33 był prezesem Polskiego PEN Clubu. Odbył podróże zagraniczne do Egiptu (1926), Islandii (1927), Indii (1931-32). W 1932, a następnie w 1939 został wybrany na prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1935 otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury (PAL), a w 1936 został członkiem PAL. W 1937 redagował przez dwa miesiące pismo „Kurier Poranny”. Po wybuchu II wojny światowej był we wrześniu 1939 kierownikiem sekcji propagandy Obywatelskiego Komitetu Pomocy Ludności Warszawy. Podczas okupacji niemieckiej pracował w Zarządzie Stołówki Rady Głównej Opiekuńczej, zwanej Kuchnią Literacką. Był jednym z nielicznych pisarzy polskich, którzy poddali się rejestracji w hitlerowskim Propagandaamt w Warszawie. Brał czynny udział w konspiracyjnym życiu kulturalnym; pisywał do czasopism Obozu Polski Walczącej, a w 1943-44 redagował przy współudziale Wilama Horzycy konspiracyjny miesięcznik „Nurt”, poświęcony sprawom piśmiennictwa i kultury narodowej. Kontynuował pracę literacką, pracując m.in. nad dramatem Na tle września 1939 i zakończeniem powieści Anakonda. W 1943, w porozumieniu z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj uczestniczył w delegacji, która z inicjatywy władz niemieckich wyjechała do Katynia po odkryciu grobów polskich oficerów. Po upadku powstania warszawskiego udał się do Krakowa. Po wojnie, w związku z oskarżeniem go o kolaborację z okupantem, poszukiwany był listami gończymi. W grudniu 1945, posługując się holenderskim paszportem wyjechał nielegalnie przez Czechosłowację i Niemcy do Włoch, gdzie został oficerem oświatowym 2. Korpusu Armii Polskiej. Od 1946 mieszkał w Londynie i kontynuował twórczość literacką, m.in. współpracując blisko z tygodnikiem „Wiadomości” (tu m.in. w 1958-59 cykl pt. Notatki literackie) oraz z pismem „Orzeł Biały”. W 1959 otrzymał nagrodę im. H. Naglerowej Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Zmarł 24 listopada 1960 w Londynie; w 2003 jego prochy zostały złożone na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.

Twórczość

1. Przez płonący Wschód. Wrażenia z podróży [z 80 ilustracjami]. Powst. 1921. Wyd. Warszawa: Biblioteka Polska [1923], 261 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 [1925], wyd. 3 1939.

Opis właściwy wyd. 1 według: S. Rogoż. Przegląd Współczesny 1923 t. 7 s. 478.

2. Kar-Chat. Powieść. Czas 1922 nr 141-192. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff [1922], 196 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 [1927], wyd. 3 [1936], wyd. 4 1937; wyd. 4 [!] Buenos Aires: Składnica Książki Polskiej 1956; Warszawa: WEMA 1990.

Przekłady

angielski

1930.

czeski

Kar-Chat. [Przeł.] F. Bicek. Praha 1926.

francuski

Kar-Chat ou la première neige. [Przeł.] M. Hélys. Paris 1928, wyd. nast. tamże 1932.

włoski

Kar Chat. [Przeł.] E. Bocca [-Radomska]. Milano 1945, wyd. nast. tamże 1948.

3. Pątnik Karapeta; Kos na Pamirze; Komisja; Samson i Dalila. [Opowiadania]. Warszawa: Gebethner i Wolff [1923], 221 s. Wyd. 2 tamże 1930.

Przekłady

francuski

opowiadania Kos na Pamirze: L'aspirant Kos. [Przeł.] A.M. Bohomolec. Paris 1930.

niemiecki

Der Flüchting von Taschkent. [Przeł.] J.M. Schubert. Berlin 1927.

włoski

Da Kos in prigonia. [Przeł.] E. Damiani. W: Narratori della Polonia doggi. Roma 1928.
Il signor Kos wel Pamir. [Przeł.] E. Chludzińska-Paolucci. W: Novellieri Polacchi. Milano 1929.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Samson i Dalila: Adaptacja: [...] E. Elaar. Polskie Radio (Wilno) 1929.

Wyd. osobne opowiadania Samson i Dalila. Warszawa: Rekontra* 1986, 68 s.

Wyd. nast. opowiadania Pątnik Karapeta zob. poz. .

4. Z dnia na dzień. [Powieść]. Tygodnik Ilustrowany 1924 nr 1-26. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1926, 320 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1927, wyd. 3 1931; wyd. [4] Londyn: Orbis 1957. Por. poz. .

Przekłady

angielski

From day to day. [Przeł.] W. Cooper. London 1931, wyd. nast.: New York 1931, [London] 1932.

czeski

Rozpoltǎné srdce. [Przeł.] F. Vondráček. Praha 1933.

estoński

Tallinn 1934.

francuski

Au jour le jour. [Przeł.] A.M. Bohomolec. Paris [1934].

niderlandzki

Mijn dubbel leven. [Przeł.] S. van Praag. Amsterdam 1932.

niemiecki

Von Tag zu Tag. [Przeł.] M. Schumert. Berlin 1931.

norweski

Fra dag til dag. [Przeł.] T. Berge. Oslo 1932.

rosyjski

Izo dnja v den. [Przeł.] M. Tropovskaja. Moskva, Leningrad 1928, wyd. nast. tamże 1930.

szwedzki

Från dag till dag. [Przeł.] E. Riwkin-Söderberg. Stockholm 1932.

węgierski

Napról-napra. [Przeł.] E. Erdélyi. Budapest 1933.

włoski

L' uomo fra due anime. [Przeł.:] M. Rakowska, E. Fabietti. Milano 1934.
Di giorno in giorno. [Przeł.] E. Bocca [-Radomska], M. Crispi. Milano 1947.

5. Ludzkość. Dwa opowiadania. Warszawa: Klamkowski i Rajski; Kraków: Gebethner i Wolff [1925], 173 s. Wyd. 2 pomnożone pt. Ludzkość. (Trzy opowiadania). Warszawa: Gebethner i Wolff 1930, 236 s.

Zawartość

Wyd. 1 zawiera: Schmerzenreich, syn Genowefy; Ludzkość, — w wyd. 2 ponadto: Cyprian Czyż. Wyd. nast. tegoż opowiadania por. poz. .

Przekłady

niemiecki

opowiadania Ludzkość: Menschheit. [Przeł.] A. von Guttry. Berlin – Grunewald 1928.
opowiadania Cyprian Czyż: [Przeł.] H. Koitz. Breslau 1935.

Wyd. osobne opowiadania Ludzkość. Warszawa: Gebethner i Wolff 1930, 43 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 [ok. 1930], wyd. 3 1937, wyd. 4 1938; Hanower: Polski Ośrodek Kulturalno-Artystyczny 1946, 15 s.

6. Egipt. [Reportaże i wspomnienia z podróży]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum [1927], 234 s. Wyd. 2 Warszawa: Gebethner i Wolff 1930.

7. Humoreski. Warszawa: Gebethner i Wolff 1927, 249 s. Wyd. 2 Warszawa 1927.

Zawartość

Ostatni bój; Dziecko, które zabili; Z teki redaktora sportowego; Ciężka przeprawa z ciężkim atletą; Korespondencja z korespondentem; Wyprawa na Bim-babuja; Mój mąż umiera.

Adaptacje

radiowe

humoreski Ciężka przeprawa z ciężkim atletą: Radio (Wilno) 1930.

8. Wyspa na chmurnej Północy. [Reportaże z Indii]. Tęcza 1927 nr 1-6, 1928 nr 2-10. Wyd. osobne Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff 1928, 198 s.

9. O prawa społeczne literatury. (Mowa wygłoszona dnia 2 XI 1928 na Zjeździe Literatów w Wilnie). Wiadomości Literackie 1928 nr 46. Wyd. osobne Warszawa: Polski Klub Literacki (PEN Club), Sekcja Literatury Polskiej Klubu Artystycznego; Wł. Łazarski 1929, 27 s.

10. Samuel Zborowski. Sztuka w 6 odsłonach z prologiem i epilogiem. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1929. Wyd. osobne pt. Samuel Zborowski. (Rycerz na Podolu). Sztuka historyczna w 6 odsłonach z prologiem i epilogiem. Warszawa: Gebethner i Wolff 1929, 180 s.

Fragment wcześniejszej redakcji pt. Rycerz na Podolu. (Kronika historyczna w 8 odsłonach). Droga 1927 nr 11 s. 27-39.

Adaptacje

radiowe

Radio (Kraków) 1929.

11. Serce lodów. [Powieść]. Tygodnik Ilustrowany 1929 nr 1-47. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1930. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1930, wyd. 3 1930.

Nagrody

Państwowa Nagroda Literacka w 1929.

Przekłady

angielski

The Messenger of the snow. [Przeł.:] M.C. Słomczanka, G. Murray. [London] 1931.

12. Z dnia na dzień. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Lejtes. Ekranizacja 1929. Por. poz. .

13. Król Nikodem. Groteska fantastyczna w 3 aktach. [Współautor:] R. Malczewski. Prapremiera: Lwów, Teatr Rozmaitości 1930. Druk „Dialog” 1991 nr 5/6.

Fragment pt. Król Nikodem. Wiadomości Literackie 1930 nr 41.

14. Ułani, ułani, chłopcy malowani. Scenariusz filmowy. [Współautor:] B. Wieniawa-Długoszowski. Ekranizacja 1932.

Film wprowadzony powtórnie na ekrany w 1938, został zdjęty przez cenzurę pod zarzutem ośmieszania armii polskiej.

15. Podróż do Indii. [Reportaże]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1933, 230 s.

Przekłady

francuski

Voyage aux Indes. [Przeł.] A.M. Bohomolec. Paris 1937.

16. Posąg wolności. [Utwór dramatyczny]. Druk fragmentu Wiadomości Literackie 1933 nr 55 s. 16-17.

17. Dzień wielkiej przygody. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1935.

Film zdobył Puchar Federacji Przemysłu Faszystowskiego na festiwalu filmowym w Wenecji.

18. Dziewczyna szuka miłości. Scenariusz filmowy. [Współautor:] A. Cwojdziński, W. Sieroszewski, T. Królikiewicz. Ekranizacja 1937.

19. Pątnik Karapeta; Cyprian Czyż. [Opowiadania]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1937, 101 s. Zob. poz. , .

20. Pod znakiem faszyzmu. [Eseje]. Pion 1938 nr 19-28. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1939 [właśc. 1938], 213 s.

Zawartość

Słowo wstępne. — Do czego nadają się Polacy?; Obronność; Obce wzory; Między Rosją a Niemcami; Wolność i lud; Komuniści; Żydzi; Narodowcy; Słowo o przymusie; Świat pracy; Mit; Co to jest faszyzm?; Dokąd idziemy?

21. Anakonda. Powieść. Kronika Polski i Świata 1939 nr 1-35 [nie dokończona]. Przedruk pt. Anakonda. (Powieść o Weiglu). „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1959 nr 260-309 [nie dokończona]. Wyd. osobne z podtytułem: Powieść. Londyn: B. Świderski 1964, 220 s.

Druk w 1939 przerwany przez wybuch wojny; powieść ukończona w czasie okupacji.

Adaptacje

radiowe

pt. Anakonda S.A.: Radio (Warszawa) 1938.

22. Bogurodzica. Scenariusz filmowy. [Współautor:] E. Puchalski. Ekranizacja 1939.

Film nie był wyświetlany.

23. Cyklon. [Powieść]. Gazeta Polska 1939 nr 39-93. Wyd. osobne Warszawa: Rój [1939], 328 s. Wyd. nast. Warszawa: WEMA 1991.

24. Kapitan Łuna. [Opowiadania]. Londyn, Rzym: Gryf 1947, 62 s.

Zawartość

Szopen; Contre coeur; Exodus; Bohater; Kapitan Łuna.

25. Tatry. [Eseje]. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1953, 85 s. [Wyd. 2] Gdańsk: Graf 1991.

Zawartość

Góry; Zakopane; Powstanie mitu; Rok 1905; Zdobycie gór; Powrót; Nowa era; Stryjeński i Szymanowski; Spór o Jaworzynę; Ochrona Tatr; Dziwaczni wielbiciele Tatr; Góralszczyzna.

26. Czasy wojny. [Wspomnienia]. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1955, 276 s. Wyd. nast.: Gdańsk: Graf 1990; Kraków: Arcana 2005.

27. Odmłodzony Mr Gill. Sztuka w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Londyn, Teatr Ognisko 1956. Druk „Dialog” 1996 nr 3 s. 5-32.

28. Nie warto być małym. Powieść. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1959, 234 s.

29. Patrząc wstecz. Pamiętnik. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1966, 159 s. Wyd. z podtytułem: Wspomnienia. Wstęp: I. Sadowska. Oprac. tekstu: M. Urbański. [Wyd. 2] Kraków: Arcana [1998].

Wspomnienia z lat 1890-1915.

30. Dzieła wybrane. Pod red. K. Polechońskiego, I. Sadowskiej, M. Urbanowskiego. Kraków: Arcana 2004-2006.

T. 1. Pisma podróżnicze. Wybór, wstęp i oprac.: I. Sadowska. 2004, 215 s.

Zawartość

Przez płonący Wschód [poz. ]; Egipt [poz. ]; Wyspa na chmurnej Północy [poz. ]; Podróż do Indii [poz. ].

T. 2. Opowiadania. Wybór, wstęp i oprac.: K. Polechoński. 2005, 429 s.

T. 3. Czasy wojny. Wstęp: W. Bartoszewski. Oprac. przypisy, posłowie: M. Gałęzowski. 2005, 390 s. Zob. poz. .

T. 4. Z dnia na dzień. 2005, 239 s. Zob. poz. .

T. 5. Pisma polityczne „Pod znakiem faszyzmu” oraz szkice rozproszone 1921-1955. Wybór, wstęp i oprac.: M. Urbanowski. 2006, 405 s. Por. poz. .

Adaptacje

Pan Tadeusz. Scenariusz na podstawie poematu A. Mickiewicza. [Współautor:] A. Strug. Ekranizacja 1928 [film niemy].
Janko Muzykant. Scenariusz na tle noweli H. Sienkiewicza. Ekranizacja 1930 [film niemy].
Dziesięciu z Pawiaka. Scenariusz w oparciu o wspomnienia J. Jura-Gorzechowskiego. Ekranizacja 1931.

Prace redakcyjne

1. Polska twórcza. Dzieło zbiorowe pod red. F. Goetela. T. 1-5 współoprawne. Warszawa: Świat przez Radio [1932-1933], 328 s.
2. Polska. [Album]. Słowo wstępne napisał i zdjęcia wybrał F. Goetel. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1938, 179 s. Wyd. nast.: Słowo wstępne, zdjęcia ze zbiorów Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji wybrał F. Goetel. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1938, [17], 174 + [11], 83 + 40 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
A. Niewiadowski: Ferdynand Goetel. Fantastyka 1984 nr 2, przedruk w: A. Niewiadomski, A. Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań 1990.
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

I. Sadowska: Egzotyzm i swojszczyzna w prozie Ferdynanda Goetla. Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 2000, 279 s.

Artykuły

• M. Gałęzowski: Ferdynand Goetel. W tegoż: Wierni Polsce. Warszawa 2005, passim.
S. Kołaczkowski: Wrażenia z lektury Goetela. Droga 1927 nr 1/3, przedruk w: Pisma wybrane. T. 2. Warszawa 1968.
Z. Dębicki: Ferdynand Goetel. W tegoż: Portrety. Seria II. Warszawa 1928.
S. Kolbuszewski: Główne rysy twórczości Ferdynanda Goetela. Myśl Narodowa 1928 nr 20.
L. Pomirowski: Doktryna a twórczość. Warszawa 1928, passim.
K. Czachowski: Ferdynand Goetel. Kurier Literacko-Naukowy 1929 nr 35.
K. Troczyński: Dramat rehabilitacji. Dziennik Poznański 1929 nr 194 [recenzja: Samuel Zborowski]; Ferdynand Goetel laureat Państwowej Nagrody Literackiej r. 1929. „Dziennik Poznański” 1929 nr 295, przedruk w tegoż: Zoil. Kraków 2003.
Z. Falkowski: Ferdynand Goetel. Przegląd Powszechny 1930 t. 185.
H. Dembiński: Ferdynand Goetel — Stinnes polskich literatów. Poprostu 1935 nr 10, przedruk w tegoż: Wybór pism. Warszawa 1962.
K. Irzykowski: Pochwała twórczości Ferdynanda Goetela. Tygodnik Ilustrowany 1936 nr 14 [mowa wygłoszona na posiedzeniu Polskiej Akademii Literatury 25 III 1936].
J.E. Skiwski: Poeta zdrowego rozsądku. Pion 1936 nr 8.
K. Troczyński: Ferdynand Goetel. Nowy członek Polskiej Akademii Literatury. Dziennik Poznański 1936 nr 29, przedruk w tegoż: Zoil. Kraków 2003.
S. Piasecki: Faszystowskie credo Goetela. Posto z Mostu 1939 nr 4, przedruk w tegoż: Prosto z mostu. Kraków 2003.
W. Grubiński: W służbie bez służby. Wiadomości”, Londyn 1957 nr 46.
R. Piestrzyński: Wspomnienie o Ferdynandzie Goetelu. Syrena-Orzeł Biały”, Paryż, Londyn 1960 nr 48.
J. Łobodowski: Wspomnienie o Ferdynandzie Goetelu. Syrena-Orzeł Biały”, Paryż, Londyn 1961 nr 6.
W. Wohnout: Goetel po dziesięciu latach. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza, Londyn 1972 nr 268.
E. Szary-Matywiecka: Książka — powieść — autentyzm. (Od „Pałuby” do „Jedynego wyjścia”). Wrocław 1979, passim.
M. Bajer: Był pierwszym świadkiem. Tygodnik Powszechny 1989 nr 1 [dot. udziału w delegacji do Katynia w 1943].
M. Danilewicz Zielińska: Ferdynand Goetel w oczach Warszawy i Londynu. Kultura”, Paryż 1989 nr 11.
K. Koźniewski: Wydawać, ale nie rehabilitować. Sprawa Ferdynanda Goetela. Polityka 1989 nr 26.
J. Piechowski: Twarz Ferdynanda Goetela. Tygodnik „Solidarność 1989 nr 9.
Katyń: Ferdynand Goetel przed komisją Kongresu USA. Z angielskiego przeł. [W. Bolecki] J. Malewski . Posłowie: [W. Bolecki] J. Malewski. Kultura Niezależna 1990 nr 61/62.
S. Kisielewski: O Ferdynandzie Goetlu (1890-1969). Ład 1990 nr 1, 4/5.
K. Polechoński: Od dokumentu do autotematyzmu. (Ferdynand Goetel po 60 latach). Kresy 1991 nr 7.
R. Habielski: Na linii czasu. Więź 1994 nr 9.
W.P. Szymański: Początek i koniec. Arka 1994 nr 51, przedruk w tegoż: Cena prawdy. Kraków 1996.
M. Urbanowski: Faszystowskie credo Goetla. Arka 1994 nr 51, przedruk w tegoż: Oczyszczenie. Kraków 2002.
K. Polechoński: Pisarz na rozdrożach. Odra 1996 nr 12.
I. Sadowska: Ferdynand — zdobywca. Kresy 1996 nr 3.
R. Węgrzyniak: Ferdynand Goetel — ideolog i dramatopisarz. Dialog 1996 nr 3.
K. Kolińska: Bania bez winy. Rzeczpospolita 1997 nr 33 [fragment książki „Z Sopotem w tle”].
J. Pierzchała: Hańba zdrady i wolność zła. Opcje 1997 nr 4.
I. Sadowska: W cieniu Buczynowej Turni. (Młodzieńczy okres życia i twórczości Ferdynanda Goetela). Kieleckie Studia Filologiczne 1997 t. 11.
K. Woźniakowski: W kręgu jawnego piśmiennictwa Generalnego Gubernatorstwa 1939-1945. Kraków 1997, passim.
J. Prokop: Goetel pod znakiem faszyzmu. W tegoż: Lata niby-Polski. Kraków 1998.
A. Pryszczewska-Kozołub: Zapomniana proza Ferdynanda Goetla. Kwartalnik Opolski 2000 nr 2/4.
A. Wójtowicz: Tam, gdzie zawiodła demokracja. Ferdynanda Goetela droga do faszyzmu. Akcent 2002 nr 4.
M. Gałęzowski: O Ferdynandzie Goetelu — redaktorze pisma Obozu Polski Walczącej „Nurt”, świadku Katynia. Mars”, Warszawa-Londyn t. 14: 2003.
S.M. Jankowski, R. Kotarba: Literaci a sprawa katyńska. Kraków2003, passim.
J. Trznadel: Goetel i historia tragiczna; Nie ta sama wojna; Głęboko w sumieniu świata; „Pro publico bono. W tegoż: Spojrzeć na Eurydykę. Kraków 2003.
Arcana 2004 nr 1/2 [tu m.in. art.: W. Bartoszewski: Słowo o Ferdynandzie Goetlu; M. Urbanowski: „Wiersz kalwaryjski na urągowisku składam sprzedajnym poetom i czasom” — o powojennej poezji Ferdynanda Goetla; M. Ziljaeva: Biografia Ferdynanda Goetla z lat 1914-1917 w świetle dokumentów].
I. Sadowska: Po świecie między wojnami — o reportażach Ferdynanda Goetla; M. Worsowicz: Między literaturą a dziennikarstwem — reportaże podróżnicze Ferdynanda Goetla. W: Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Lublin 2004.
M. Klecel: Niezapomniany Goetel. „Nowy Dziennikdod. Przegląd Polski”, Nowy Jork 2005 nr z 15 VII.

Przez płonący Wschód

S. Rogoż: Powieści Ferdynanda Goetela. Przegląd Współczesny 1923 nr 20 [dot. też: Kar-Chat; Pątnik Karapeta].
S. Napierski: O dwóch książkach Goetela. Wiadomości Literackie 1931 nr 3 [dot. też: Egipt].
K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2 [dot. też: Pątnik Karapeta; Ludzkość; Kar-Chat; Z dnia na dzień].

Kar-Chat

S. Rogoż: Powieści Ferdynanda Goetela. Przegląd Współczesny 1923 nr 20 [dot. też: Przez płonący Wschód; Pątnik Karapeta].
K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2 [dot. też: Przez płonący Wschód; Pątnik Karapeta; Ludzkość; Z dnia na dzień].
I. Sadowska: W pogoni za życiem, w ucieczce przed śmiercią. O powieści Ferdynanda Goetela „Kar-Chat”. Kieleckie Studia Filologiczne t. 12: 1998.
W. Grajewski: Sprostowanie: „Kar-Chat. W tegoż: Maszyny dialogowe. Kraków 2003.

Pątnik Karapeta; Kos na Pamirze; Komisja; Samson i Dalila

S. Rogoż: Powieści Ferdynanda Goetela. Przegląd Współczesny 1923 nr 20 [dot. też: Kar-Chat; Przez płonący Wschód].
K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2 [dot. też: Przez płonący Wschód; Ludzkość; Kar-Chat; Z dnia na dzień].

Z dnia na dzień

H. Drzewiecki: Ferdynanda Goetela „Z dnia na dzień. Wiadomości Literackie 1926 nr 45.
A. Stawar. Dźwignia 1927 nr 2/3.
J.E. Płomieński: Szukanie współczesności. Warszawa 1934.
K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2 [dot. też: Przez płonący Wschód; Pątnik Karapeta; Ludzkość; Kar-Chat].

Ludzkość

K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2 [dot. też: Przez płonący Wschód; Pątnik Karapeta; Kar-Chat; Z dnia na dzień].

Egipt

S. Napierski: O dwóch książkach Goetela. Wiadomości Literackie 1931 nr 3 [dot. też: Przez płonący Wschód].

Samuel Zborowski

J. Kleiner: Koncepcje literackie tragedii Samuela Zborowskiego. Teatr 1929 nr 7.
K. Troczyński: Dramat rehabilitacji. Dziennik Poznański 1929 nr 194, przedruk w tegoż: Zoil. Kraków 2003.

Serce lodów

E. Breiter. Wiadomości Literackie 1930 nr 20.
T. Sinko: Islandzka powieść Ferdynanda Goetela. Ilustrowany Kurier Codzienny 1930 nr 26.
[A. Stawar] A.S. Miesięcznik Literacki 1930.

Podróż do Indii

S. Piasecki: Goetel o Indiach. ABC Literacko-Artystyczne 1933 nr 114, przedruk w tegoż: Prosto z mostu. Warszawa 1934, wyd. nast. rozszerzone Kraków 2003.

Pod znakiem faszyzmu

K. Czapiński: Naiwna apologia faszyzmu. Ferdynand Goetel — „apostołem”. Naprzód 1938.
W. Malewski: Książka o faszyzmie. Kultura 1939 nr 14/15.
S. Piasecki: Faszystowskie credo Goetla. Prosto z mostu 1939 nr 4.
J.E. Skiwski: Książka wyjątkowa. Pion 1939 nr 4.

Czasy wojny

[J. Poray-Biernacki] J. Jasieńczyk: Świadectwo klęski. Kultura”, Paryż 1955 nr 7/8.
W. Gniatczyński: Tak było... tak było... Wiadomości”, Londyn 1956 nr 18.
J. Trznadel: Samodzielnie myśleć” — to myśleć godnie. Kultura Niezależna 1991 nr 70, przedruk w tegoż: Ocalenie tragizmu. Lublin 1993.
K. Tarka: Powrót Ferdynanda Goetela. Odra 1992 nr 6.

Patrząc wstecz

K. Polechoński: Autoportret na tle epoki. Nowe Książki 1998 nr 12.
L. Dzięgiel: (Ferdynanda Goetla) Przygody coraz mniej wesołe. Arcana 2000 nr 2.