BIO
Born on 4 November 1934 in Pruszków; son of the administrator Henryk Głowiński and Felicja, née Rozenowicz. During the German occupation, he and his family were initially held in the Pruszków ghetto and then, following its liquidation, in the Warsaw ghetto. In June 1943, following his escape from the ghetto (which was assisted by Irena Sendler), he hid together with his mother in Radziwiłłów near Skierniewice. He was subsequently housed in the Convent of the Felician Sisters in Otwock. He also spent a short period in a convent home in Czersk, near Góra Kalwaria, and in the Father Boduen Children's Home in Warsaw, from where he was taken to an orphanage in Turkowice, near Hrubieszów, which was run by the Sister Servants of Mary Immaculate. He returned to Pruszków in 1945, where he completed his advanced secondary education at the Henryk Sienkiewicz Secondary and Grammar School. He studied Polish philology at the University of Warsaw (UW) from 1951, graduating with a master's degree in 1955. He made his debut in 1954 with a review of the Adolf Rudnicki's drama Manfred that appeared in the literary periodical "Życie Literackie" (no. 38). Between 1955 and 1958, he received a grant from UW to conduct research at the Chair of Literary Theory, which was held by Prof. Kazimierz Budzyk. At the same time, he continued to develop as a literary critic, largely reviewing volumes of poetry for "Życie Literackie" as well as "Twórczość" (1955-62). In 1958, he was appointed assistant at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN). In 1961, he was awarded a doctorate in humanities for his study Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka (Tuwim's Poetics and Polish Literary Tradition), which was supervised by Prof. K. Budzyk. From 1962, he was a lecturer at the Department of the History of Artistic Forms in Polish Literature (which in 1967 became the Department of Historical Poetics). He joined the Polish Writers' Union in 1963, remaining a member until its dissolution in 1983. In his research, he focused on literary theory, including questions of the contemporary roles of literary tradition, narration in novels, poetic language, literary communication, and modes of reception, while in the later part of his career, he also explored communist propaganda and newspeak. He also worked on the history of twentieth-century literature. He was awarded a habilitation degree in 1967 for his study Cykl studiów z historii i teorii polskiej powieści (A Cycle of Studies on the History and Theory of Polish Novels), before being appointed senior lecturer in 1969. That year he was appointed to the editorial committee of the literary journal "Pamiętnik Literacki", serving as editor of the translation section and publishing articles there intermittently from 1967. Between 1971 and 1991, he was head of the Department of Historical Poetics at IBL PAN. In 1972, he chaired the Editorial Committee of the Committee on Literary Studies of the Polish Academy of Sciences' publication series Rozprawy Literackie (Literary Research). He published studies, articles and reviews in periodicals including "Literatura" (1972-76), "Nurt" (1973-78) and "Teksty" (from 1973). From 1973 to 2016, he was involved in the work of the Main Committee of the Olympiad in Polish Literature and Language at IBL PAN. He was a lecturer at the University of Amsterdam in 1973/74. He gave seminars as part of the Doctoral Programme at IBL PAN from 1974. He was appointed associate professor in 1976. He served on the editorial council of the IBL publication "Literary Studies in Poland" from 1977 to 1990. In 1978, he became a member of the Committee on Literary Studies of the Polish Academy of Sciences (KNoL PAN). The same year, he co-founded the Society for Scientific Courses (TKN), serving as a member of this unofficial organization until 1981. He wrote an introductory essay, Nowomowa – rekonesans (Newspeak – An Overview), that was published anonymously in the TKN publication series Język propagandy (The Language of Propaganda; Warsaw, 1979), while in 1978/79 he gave courses for TKN on subjects including Nowomowa – język propagandy (Newspeak: The language of propaganda) and Życie społeczne a scentralizowana struktura władzy (Social life and centralized structures of power). In August 1980, he signed the Appeal of 64 intellectuals, writers and journalists that was addressed to Poland's communist authorities, imploring them to enter into dialogue with the striking dockyard workers. Between September 1980 and 1990, he was a member of the IBL PAN branch of the Independent Self-Governing Trade Union Solidarity (NSZZ Solidarność). He was a member of the Society for the Support and Propagation of Science between 1980 and the dissolution of the organization in 2010. In 1980, he supported the student strike at UW. Throughout the 1980s, he was involved in the Weeks of Christian Culture, offering an informal seminar on contemporary literature for students of Polish philology at UW. He served on the Scientific Council of IBL from 1981, acting as deputy chair between 1981 and 1987, before refusing a nomination for the 1987-89 term. He rejoined the Council in 1990, serving as its chairs between 1990 and 2006. He published in periodicals that appeared outside the reach of state censorship in what was known as the second circulation, including "Almanach Humanistyczny" (1984-89; including some texts as J.M.T.), "Kultura Niezależna" (1984-90; including articles using the pseudonyms: G.M., J.M. Tomir, Erazm Łojewski), and "Krytyka" (1985). In 1986, he received the prize of the New York-based Alfred Jurzykowski Foundation. He published articles, reviews, memoir pieces, short stories and excerpts of prose works in periodicals including the Catholic weekly Tygodnik Powszechny (1988-90, 1993-94, 1996-2003, 2007, and 2009; including in 1999-2001 the cycle "Małe szkice" [Minor sketches]), the daily Gazeta Wyborcza (1990-2003, 2006, 2008-09, and 2019), and the periodicals Teksty Drugie (from 1990; as a regular contributor), Dekada Literacka (1991, 1997, and 2002-03), Tytuł (1991-2000; here the cycle "Małe szkice" [Minor sketches]), Kwartalnik Artystyczny (1994-2003, 2007-2015; here in 2000-03 and 2013-17 the cycle "Małe szkice" [Minor sketches]; regular contributor), Przegląd Polityczny (1995, 1998, 2001, 2003, 2006-07, and 2010), "Akcent" (1996-99, 2003, and 2007), Pogranicza (2007-08), Odra (2010-11), "Nauka" (2011), Wielogłos (2014), Teatr (2015), Tekstualia” (2015), Konteksty (2016), Kwartalnik Historyczny (2016), Kamerton (2017), and Czytanie Literatury (2017). In 1991, he became a corresponding member of the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU) in Krakow, later becoming an active member. In 1992, he was awarded the Jan Strzelecki prize of the Polish PEN Club. In 1994, he was appointed deputy editor-in-chief of "Pamiętnik Literacki". That year, he was appointed a corresponding member of the Polish Academy of Sciences (PAN), becoming a full member in 2004. He also became a member of the Warsaw Learned Society, the Polish Writers' Association (SPP), and Collegium Invisibile. He was a member of the editorial board of the periodical "Polska 1944/45-1989", published by the Institute of History of the Polish Academy of Sciences from 1995. In the late 1990s, he started writing memoir-based prose. In 2004, he established at IBL PAN the Research Group "Literature and Contexts", which he led until 2007, beyond his retirement in 2005. He was awarded an honorary doctorate from the Jagiellonian University in Krakow in 2000, the Adam Mickiewicz University, Poznan, in 2001, the University of Opole in 2003, and the Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz in 2018. In 2002, he received the Kazimierz Wyka prize in recognition of his work as a literary critic, the J.G. Herder prize of the Hamburg-based Alfred Toepfer Foundation in 2004 in recognition of his entire research career, the Jan Parandowski Prize literary prize of the Polish PEN Club in 2008, and the Julian Tuwim Lodz Literary Prize in 2016 in recognition of his "engagement in world affairs". He was awarded the Meritorious Activist of Culture honour, the Medal for Merit to Culture – Gloria Artis in 2007, and the Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta in 2013 in recognition of his "outstanding achievements in research on, documenting and commemorating the history of the events of March 1968". He lives in Warsaw.
Twórczość
1. Wiadomości z teorii literatury. [Współautor:] A. Okopień, J. Sławiński. Red.: K. Budzyk. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1957, 311 s.
2. Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 247 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
3. Zarys teorii literatury. [Współautor:] A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1962, 507 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 zmienione 1967. Z prac Katedry Teorii i Historii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, wyd. 3 1972; wyd. 4 Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1975, tamże wyd. 5 1986, wyd. 6 poprawione 1991.
Przekłady
hiszpański
4. Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej. Warszawa 1965, 26 s. powielone. Przedruk w: Proces historyczny w literaturze i sztuce. Materiały konferencji naukowej, maj 1965. Warszawa 1967 s. 31-60, 81-115.
Przekłady
hebrajski
niemiecki
serbsko-chorwacki
słowacki
5. Porządek, chaos, znaczenie. Szkice o powieści współczesnej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 254 s.
Zawartość
Przekłady
serbsko-chorwacki
6. Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 287 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
Nagrody
Zawartość
7. Wiersze Bolesława Leśmiana. Interpretacje. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1971 [właśc. 1972], 116 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1987, wyd. 3 tamże 1992.
Zawartość
8. Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973, 346 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
czeski
francuski
hindi
niemiecki
9. Słownik terminów literackich. [Autorzy:] M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1976, 577 s. Opracowane w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poszerzone i poprawione 1988, 656 s., dodruk 1989, wyd. 3 poprawione i rozszerzone 1998, 706 s., dodruk 2000, wyd. 4 bez zmian 2002, dodruk 2007. Vademecum Polonisty.
Nagrody
10. Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 258 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
francuski
hiszpański
niemiecki
serbsko-chorwacki
włoski
11. Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981, 331 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
Zawartość
12. Opis papieskiej podróży. (Z problemów manipulacji językowej). [Warszawa:] Biblioteka „Tygodnika Wojennego”* [1983], [16] s. Przedruk w: Manipulacja i obrona przed manipulacją. Sesja na Uniwersytecie Warszawskim 1981. Warszawa* [1984] s. 17-29. Przedruk zob. poz. ↑.
13. Mity przebrane: Dionizos, Narcyz, Prometeusz, Marchołt, Labirynt. [Eseje]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, 241 s. Wyd. nast. [przejrzane i poprawione] tamże 1994.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
angielski
francuski
niemiecki
14. Nowomowa po polsku. [Szkice]. Warszawa: PEN 1990, 146 s., dodruk 1991. Wyd. nowe zob. poz. ↑.
Zawartość
Przekłady
czeski
słowacki
15. „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1991, 118 s. Biblioteka Analiz Literackich. Wyd. 2 tamże 1995.
16. Marcowe gadanie. Warszawa: PoMost 1991, 340 s.
Zawartość
Przekłady
czeski
słowacki
17. Poetyka i okolice. [Szkice]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1992, 333 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
francuski
serbsko-chorwacki
włoski
18. Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej. Warszawa: Open 1992, 180 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
bułgarski
19. Peereliada. Komentarze do słów 1976-1981. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993, 398 s.
20. Podręczny słownik terminów literackich. [Autorzy:] M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński. Pod red. J. Sławińskiego. Warszawa: Open 1993, 285 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2-9 1994-1996, wyd. 10 zmienione 1997, 350 s., wyd. 11 zmienione 1998 wyd. 12 zmienione 1999, wyd. 13 2000, wyd. 14 poprawione 2001, wyd. nowe poprawione 2002, [wyd. 16] 2005.
21. „Pismak 1863” i inne szkice o różnych brzydkich rzeczach. Warszawa: Open 1995, 206 s.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
niemiecki
22. Mowa w stanie oblężenia. 1982-1985. Warszawa: Open 1996, 337 s.
Nagrody
23. Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1997, 408 s.
Zawartość
24. Prace wybrane. Pod red. R. Nycza. T. 1-5. Kraków: Universitas 1997-2000.
T. 1. Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej. 1997, 333 s. Zob. poz. ↑.
T. 2. Narracje literackie i nieliterackie. 1997, 312 s.
Zawartość
T. 3. Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej. 1998, 423 s.
Zawartość
T. 4. Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana. 1998, 362 s. Zob. poz. ↑.
Zawartość
T. 5. Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje. 2000, 502 s.
Zawartość
25. Czarne sezony. [Opowieści wspomnieniowe]. Warszawa: Open 1998, 183 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1999; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 2002, tamże: [wyd. 4] 2018.
Przekłady
angielski
czeski
niemiecki
szwedzki
włoski
Wyd. osobne rozdziału pt. Czarna godzina. Warszawa: Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii 2011, 15 s. Wyd. nast. tamże 2018.
26. Przywidzenia i figury. Małe szkice 1977-1997. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1998, 147 s.
27. Końcówka. (Czerwiec 1985-styczeń 1989). [Zapiski]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999, 417 s.
28. Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000, 267 s.
Zawartość
29. Magdalenka z razowego chleba. [Opowieści wspomnieniowe]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2001, 215 s.
Przekłady
niemiecki
30. Gombrowicz i nadliteratura. [Szkice]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2002, 284 s.
Zawartość
Przekłady
francuski
niemiecki
31. Historia jednej topoli i inne opowieści. [Wspomnienia]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003, 253 s.
32. Skrzydła i pięta. Nowe szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004, 262 s.
Zawartość
33. Kładka nad czasem. Obrazki z Miasteczka. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2006, 216 s.
34. Monolog wewnętrzny Telimeny i inne szkice. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2007, 421 s.
Zawartość
Przekłady
czeski
francuski
35. Fabuły przerwane. Małe szkice 1998-2007. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2008, 196 s. Kontynuacja poz. ↑.
36. Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe. Kraków: Universitas 2009, 266 s.
Zawartość
37. Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2010, 534 s. Dodruk tamże 2011.
38. Realia, dyskursy, portrety. Studia i szkice. Kraków: Universitas 2011, 452 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
39. Rozmaitości interpretacyjne. Trzydzieści szkiców. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna; Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo 2014, 287 s.
Nagrody
Zawartość
40. Carska filiżanka. Szesnaście opowieści. Warszawa: Wielka Litera 2016, 237 s.
Inne formy wydań
Zawartość
41. Zła mowa. Jak nie dać się propagandzie. Warszawa: Wielka Litera 2016, 412 s.
Inne formy wydań
42. Czas nieprzewidziany. Długa rozprawa bez pana, wójta i plebana. Rozmowa – rzeka. [Rozm.] G. Wołowiec. Warszawa: Wielka Litera 2018, 494 s.
Inne formy wydań
43. Papuga i ratlerek. Opowiadania i małe szkice. Warszawa: Wielka Litera 2019, 389 s.
Inne formy wydań
Zawartość
44. Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów. Warszawa: Wielka Litera 2021, 527 s.
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.
Wybory tekstów w przekładach
Przekłady tekstów w antologiach zagranicznych
niemiecki
ukraiński
włoski
Prace redakcyjne
[T.] 1. [1968-1974]. Red.: M. Głowiński, H. Markiewicz, 1977, 379 s.
[T.] 2. [1976-1981]. Red.: K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz, 1988, 453 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1966, 1973, 1989, 1992.
Autor o sobie
Zob. też Twórczość poz.↑.
Wywiady
Zob. też Twórczość poz. ↑.
Słowniki i bibliografie
Ogólne
Artykuły
Zawartość
Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka
Zarys teorii literatury
Porządek, chaos, znaczenie
Powieść młodopolska
Gry powieściowe
Słownik terminów literackich
Style odbioru
Zaświat przedstawiony
Mity przebrane: Dionizos, Narcyz, Prometeusz, Marchołt, labirynt
Nowomowa po polsku
Marcowe gadanie
Rytuał i demagogia
Peereliada
„Pismak 1863” i inne szkice o różnych brzydkich rzeczach
Mowa w stanie oblężenia
Ekspresja i empatia
Czarne sezony
Zob. też Wywiady.
Przywidzenia i figury
Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne
Magdalenka z razowego chleba
Gombrowicz i nadliteratura
Historia jednej topoli i inne opowieści
Kładka nad czasem
Zob. też Wywiady.
Monolog wewnętrzny Telimeny i inne szkice
Fabuły przerwane
Nowomowa i ciągi dalsze
Kręgi obcości
Zob. też Wywiady.