BIO

Urodzony 18 maja 1889 we Wróblowicach pod Kamieńcem Podolskim w rodzinie ziemiańskiej; syn Kazimierza Giżyckiego i Bronisławy z Jankiewiczów. Uczęszczał do gimnazjum w Kamieńcu Podolskim, a następnie do szkół w Warszawie i Żytomierzu, gdzie był członkiem tajnych organizacji młodzieżowych. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości studiował agronomię w Studium Rolniczym przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Był w tym czasie członkiem Towarzystwa Narciarskiego i uczestnikiem wypraw taterniczych. Kontynuował studia na uniwersytetach w Brukseli (socjologia), w Halle (rolnictwo) oraz w akademii rolniczej w Hohenheim pod Stuttgartem. Zorganizował tam pierwszą wyprawę łodziami wzdłuż Nekaru od Stuttgartu do Heidelbergu. W 1914, po ukończeniu studiów, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Pracował m.in. jako kowboj w preriach Wyoming, górnik w Górach Skalistych Kolorado, drwal na pograniczu Kanady, szofer, kelner, statysta filmowy i producent reklam w Hollywood. Podczas I wojny światowej pełnił służbę wojskową w armii amerykańskiej (w oddziałach pomocniczych skierowanych do budowy tunelu kolejowego na granicy kanadyjskiej). Zdemobilizowany w 1919 został pracownikiem Poselstwa Rzeczpospolitej Polskiej w Waszyngtonie. W 1924 zrezygnował ze służby dyplomatycznej i powróciwszy do Polski przebywał w Zakopanem i na Polesiu. Debiutował w tymże roku opowiadaniem pt. Piraci na ścieżce wojennej, zamieszczonym w „Kurierze Warszawskim” (nr 286; pod pseudonimem G.N. Ordon). W 1924, jako sekretarz Polskiego Komitetu Olimpijskiego, wyjechał wraz z narodowym zespołem sportowców na VIII Olimpiadę do Paryża. Po zakończeniu igrzysk olimpijskich pozostał we Francji i pełnił obowiązki delegata Towarzystwa Opieki nad Wychodźstwem Polskim. W 1925-26 uczestniczył w zorganizowanej przez Ferdynanda Ossendowskiego ekspedycji po Afryce zachodniej (brał w niej udział także drugi przyszły pisarz, Kamil Giżycki). W czasie wyprawy pracował najpierw jako operator filmowy, a następnie na zlecenie rządu francuskiego wykonywał zdjęcia i pomiary kartograficzne. Równocześnie prowadził własne studia etnograficzne i społeczne. W 1932, chory na żółtą febrę, powrócił do Polski i leczył się w Zakopanem. Rozwijał twórczość literacką. Reportaże, artykuły, opowiadania i wspomnienia z podróży drukował m.in. w „Kurierze Literacko-Naukowym” (1932-34; m.in. w 1932 cykl Od Gwinejskiej Zatoki do Sahary), „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1933, 1935-36), „Kurierze Porannym” (1933-34), „Gazecie Polskiej” (1934-36). Wygłaszał także odczyty na temat swoich podróży. Wiosną 1936 wziął udział w pierwszym rejsie statku Batory (na trasie Triest-Dubrownik-Barcelona-Casablanca-Madera-Lizbona-Londyn-Gdynia). Mianowany w 1937 konsulem tytularnym w Abisynii (obecnie Etiopia), przebywał przez dwa lata na placówce dyplomatycznej w Addis Abebie. Po przyjeździe do Polski w 1938 ożenił się z Krystyną Skarbek, w czasie II wojny agentki wywiadu brytyjskiego, SOE (rozwód 1946). Wraz z żoną udał się w podróż po Europie, na dłużej zatrzymując się we Francji. W 1939 wyjechał z misją utworzenia polskiego konsulatu do Nairobi, a po wybuchu II wojny światowej został skierowany do Londynu i pełnił obowiązki zastępcy konsula generalnego, opiekując się uchodźcami (z przerwą spowodowaną bezskutecznymi próbami wstąpienia do Armii Polskiej we Francji). Był tajnym wysłannikiem rządu polskiego do Bathurst (obecnie Bandżul), stolicy brytyjskiej Gambii, z zadaniem opieki nad polskim złotem, złożonym w Dakarze przez rząd Vichy. Z misją nawiązania łączności kurierskiej z polskim podziemiem podróżował do okupowanych Węgier, skąd po wypełnieniu zadania wycofywał się (przewożąc jednocześnie brytyjską pocztę dyplomatyczną) przez Lwów, Moskwę, Baku, Morze Kaspijskie do Teheranu i Stambułu, a stamtąd do Anglii. Po wojnie, około 1946 przyjechał do Kanady. Podejmował bezskuteczne starania o przyjęcie do kanadyjskiej służby zagranicznej, a potem nawiązał współpracę z wychodzącym w Toronto tygodnikiem „Związkowiec” (w 1948-50 redaktor). Zrezygnowawszy z etatowej pracy dziennikarskiej, publikował w następnych latach m.in. artykuły w londyńskich „Wiadomościach” (1956-60). Równocześnie pracował w hotelu, a później w biurze podróży; amatorsko zajmował się malarstwem. Wtedy też ożenił się powtórnie. Na początku lat sześćdziesiątych wyjechał na stałe do Meksyku. Zmarł 20 maja 1970 w Oaxace .

Twórczość

1. Biali i czarni. [Reportaże]. Kurier Poranny 1933 nr 333-360, 1934 nr 1-95 (z przerwami). Wyd. osobne pt. Biali i czarni. Fragmenty kolonialne. Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 360 s.

Przekłady

niemiecki

Die Weissen und die Schwarzen. Erlebnisse in Französisch – West – Afrika. Essen 1936.

2. Chleb i chimera. [Pamiętnik]. Gazeta Polska 1935 nr 40-106 (z przerwami). Wyd. osobne: Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1935, 451 s.

Dot. pobytu w Ameryce w 1914-1924.

3. Na czarnym lądzie. Opowieść dla młodzieży. Warszawa: M. Arct 1935, 31 s.

4. Między morzem i pustynią. [Reportaże z podróży po Afryce francuskiej]. Warszawa: Biblioteka Polska 1936, 119 s.

5. Na Dalekim Zachodzie. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936 [antydatowane 1935], 216 s.

6. Janek i Samba. Powieść dla młodzieży. Warszawa: J. Przeworski 1937, 402 s.

7. Na południe od piekła. [Powieść]. Związkowiec, Toronto po 1950.

Informacja: J. Jurkszus-Tomaszewska: Jerzy Giżycki. W tejże: Wczoraj i dzisiaj. Toronto 1985 s. 129.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

Ogólne

Artykuły

J. Jurkszus-Tomaszewska: Jerzy Giżycki. W tejże: Wczoraj i dzisiaj. Toronto 1985.
A. Tomaszewski: Polski Jack London. Jerzy Mikołaj Ordon Giżycki. Akcent 2002 nr 3.

Biali i czarni

T. Breza: Europa kupczy tandetą. Kurier Poranny 1934 nr 186.
Z. Grabowski: Czarna plama na czarnym lądzie. Wiadomości Literackie 1934 nr 26.
P. Hulka-Laskowski. Tygodnik Ilustrowany 1934 nr 26.
J. Szpecht. Pion 1934 nr 31.

Chleb i chimera

T. Breza: O pięknej książce pamiętnikarsko-podróżniczej. Kurier Poranny 1935 nr 255.
Z. Grabowski: Tramp kresowy. Gazeta Polska 1935 nr 197.
S. Rogoż: Tramp z kresów wschodnich. Wiadomości Literackie 1935 nr 33.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Z beletrystyki. Przegląd Powszechny 1935 t. 208.

Między morzem i pustynią

H. Czosnowski. Pion 1936 nr 50.