BIO
Urodzony 15 stycznia 1914 w Nisku nad Sanem; syn Romana Gisgesa-Gawrońskiego, inżyniera, i Henryki z domu Reder. W 1934 ukończył Gimnazjum Humanistyczne im. św. Stanisława Kostki w Kielcach; od 1933 zamieszczał utwory w pisemku szkolnym. Następnie do 1939 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie okupacji niemieckiej pracował początkowo w leśnictwie w Cieślach na Kielecczyźnie. W 1940 opublikował kilka opowiadań w polskojęzycznym dzienniku, wydawanym przez niemieckie władze okupacyjne, „Goniec Krakowski” (podpisany Jan Gisges-Gawroński). W 1941-43 był zatrudniony jako robotnik na poczcie w Warszawie. Brał udział w akcjach sabotażowych na poczcie i na kolei. Aresztowany przez gestapo, był więziony w 1943-45 w obozach Birkenau, Buchenwald, Ohrdruf i Flossenbürg. W tym czasie pisał liczne wiersze (opublikowane po wojnie). Po wyzwoleniu powrócił do kraju i w 1945 zamieszkał w Kielcach, gdzie podjął pracę w Urzędzie Wojewódzkim, początkowo jako urzędnik, potem naczelnik Wydziału Kultury. Od 1945 należał do Stronnictwa Ludowego (od 1949 do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, ZSL). Wraz z Józefem Ozgą-Michalskim współorganizował w 1946 Kielecki Klub Literacki. W tymże roku był redaktorem naczelnym miesięcznika „Cychry”; w piśmie tym, a także w tygodniku „Wieś” (od 1947) ogłaszał wiersze oraz opowiadania. W 1948 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich, ZLP), w 1951-74 był sekretarzem prezydium Zarządu Głównego. W 1949 został przeniesiony do Warszawy — do Ministerstwa Kultury i Sztuki na stanowisko naczelnika Wydziału Literatury. W 1957 należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Orka”; w piśmie tym publikował do 1960. Wiersze, utwory prozą, artykuły i recenzje literackie ogłaszał m.in. w czasopismach: „Wieś” (1947-53), „Twórczość” (1948-53), „Żołnierz Polski” (1954-56), „Życie Literackie” (1954-78), „Nowa Kultura” (1958-62), „Tygodnik Kulturalny” (1962-82), „Nadodrze” (1966-77), „Poezja” (1966-76), „Profile” (1968-80), „Fakty” (1975-82), „Literatura” (1975-80), „Dziennik Ludowy” (od 1980; tu cykl recenzji pt. Moje lektury). Należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (od 1974 członek Rady Naczelnej). W 1974 został członkiem Naczelnego Komitetu ZSL i do 1982 działał w Komisji Kultury. Od 1975 był przewodniczącym Komisji Stypendialnej ZLP, w 1983 został wiceprezesem Zarządu Głównego. Był członkiem Komisji Funduszu Autorskiego przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, członkiem rady redakcyjnej Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. Uczestniczył w pracach Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów. W związku z działalnością społeczną i polityczną wiele wyjeżdżał za granicę, m.in. w 1957 do Moskwy i Mongolii, w 1958 i 1965 do Jugosławii, w 1960 do Czechosłowacji, w 1961 i 1964 do Słowacji, w 1962 i 1965 do Bułgarii, w 1963 do Uzbekistanu i Kazachstanu, w 1982 na Ukrainę. W 1976 otrzymał nagrodę literacką im. J. Przybosia za całokształt twórczości poświęconej regionowi rzeszowskiemu. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Oficerskim (1963) i Krzyżem Komandorskim (1973) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1966) oraz I klasy (1982). Zmarł 17 grudnia 1983 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość
1. Więzień i chłop. Poezje. Kielce: Kielecki Klub Literacki 1946, 37 s.
Zawartość
2. Opowieści krajobrazu. Poemat partyzancki. Kielce: Oddział Wiejskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich 1948, 63 s.
3. Spór o zbiór. Komedia w 3 aktach. Kielce: [b.w.] 1949, 56 s., powielone.
4. Pierwsza miłość. [Wiersze]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1951, 50 s.
5. Zielone gałęzie. Obraz historyczny. Uwagi inscenizacyjne: G. Lipszyc. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1953, 48 s.
6. Idącym naprzód. [Wiersze]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1954, 59 s.
Zawartość
7. Najbliższa sercu. [Wiersze]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1955, 53 s.
8. Pora dojrzewania. [Wybór wierszy]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 131 s.
Zawartość
9. Modrzewie. [Wiersze]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1959, 93 s.
Zawartość
10. Jezioro ślad wygładza. [Utwór dramatyczny]. Druk w: Na scenę. Teksty dla polskich zespołów teatralnych. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1960 s. 69-100.
11. Kamienni ludzie. Dramat w 2 aktach. Uwagi inscenizacyjne: J. Nowacki. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1961, 36 s. Wystawienie: Międzyrzecze (województwo śląskie), Zespół Amatorski 1970.
12. Osaczeni. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1962, 202 s.
13. Rzeczy najmniejsze. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963, 51 s.
14. Brudne śniegi. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 179 s.
Zawartość
15. Osty. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1966, 254 s. Wyd. 2 tamże 1981.
16. Dzień spokojnego słońca. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1967, 36 s.
Zawartość
17. Pamięć serca. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 209 s.
18. Spadek. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 242 s. Wyd. 2 łącznie z poz. ↑ pt. Spadek; Wyklęty tamże 1973, 436 s.
19. Przeczuwanie. [Wiersze]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1970, 125 s.
Zawartość
20. Śmiech czyli Kronika zacna i nieoszacowana uczynków wielce poczciwego ćwika statecznego. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1970, 241 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1971, wyd. 3 pt. Śmiech 1974. Przedruk zob. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
21. Wyklęty. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 179 s. Wyd. 2 wspólnie z poz. ↑ pt. Spadek; Wyklęty tamże 1973, 436 s.
22. Lamus. Wybór pism publicystycznych, wspomnień i esejów. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1971, 233 s.
Zawartość
23. Prometeusz. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Bielsko-Biała, Teatr Propozycji 1971.
24. Borelowski. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1972, 336 s.
25. Pieśni o Zamku Królewskim. Linoryty: K. Bieniek. Oprac. graficzne M. Sztuka. Warszawa: Pracownia Sztuk Plastycznych 1972.
Adaptacje
sceniczne
26. Przebij cień. [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1974, 183 s. Przedruk zob. poz. ↑.
27. Czerwony pułkownik. 1829-1863. Rzecz o Marcinie Borelowskim „Lelewelu”. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975, 151 s.
28. Samotność w bieli śniegów. [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1975, 281 s. Przedruk zob. poz. ↑.
29. Złote godziny. Opowiadania. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1976, 138 s.
Zawartość
30. Czas słyszany po latach. [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1977, 218 s.
31. Lasowiacy. Wyd. 2. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 639 s.
32. Marmury i dmuchawce. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1978, 50 s.
Zawartość
33. Portret pięknej sekretarki. [Powieść]. Powst. 1978. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1985, 39 s.
34. Ptaki, ptaki... [Powieść]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1981, 354 s.
35. Moje prywatne miniatury. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1982, 243 s.
36. A po człowieku dzwoni dzwon. [O J. Iwaszkiewiczu]. Powst. przed 1983. Wyd. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1985, 231 s.
Zawartość
37. Drzazgi. Wybór wierszy z lat 1943-1978. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 189 s.
38. Wieczory nad jeziorami. [Wybór wierszy]. Olsztyn: Pojezierze 1984, 90 s.
39. Wywoływanie duchów. [Dziennik z 15 V – 21 XII 1982]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1985, 345 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
serbsko-chorwacki
Przekłady
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1956, 1966, 1976.
