GARLIŃSKI Józef

Urodzony 14 października 1913 w Kijowie; syn Jarosława Garlińskiego, obywatela ziemskiego, z wykształcenia prawnika, i Wandy z Szymańskich. Po powrocie wraz z rodziną do kraju, w 1921 uczęszczał początkowo do szkoły powszechnej w Warszawie, następnie był uczniem zakładu wychowawczego oo. pijarów w Rakowicach (obecnie Kraków). W 1922-26 kontynuował naukę w zakładzie wychowawczym oo. jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem. W 1926 zdał egzamin konkursowy do Korpusu Kadetów w Rawiczu, jednak w 1928 przerwał naukę ze względu na chorobę płuc. W 1930-31 przebywał w Zakopanem i uczył się w sanatoryjnym gimnazjum. W 1932 zamieszkał w Kaliszu, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. A. Asnyka. W tymże roku debiutował opowiadaniami i artykułami drukowanymi w szkolnym piśmie „Sztubak”, którego w 1933 został redaktorem. W 1933-34 był też w Kaliszu redaktorem międzyszkolnego pisma „Czyn i Słowo”, gdzie także umieszczał swoje utwory. Po zdaniu matury w 1934 i ukończeniu w 1935 Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, otrzymał przydział do 1. Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Warszawie. W 1935-39 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W 1938 był redaktorem technicznym „Rocznika” Koła Naukowego Techniki Wojskowej Politechniki Warszawskiej. We wrześniu 1939 ożenił się z Irlandką, Eileen Frances Short, tłumaczką. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej. Ranny, przebywał w szpitalu jenieckim, a następnie przedostał się do Warszawy i włączył się w działalność konspiracyjną Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej (AK). Jako oficer Komendy Głównej AK był szefem wywiadu więziennego, następnie pełnił funkcję szefa bezpieczeństwa Komendy Głównej AK. Aresztowany w 1943, był najpierw więziony w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, następnie w Neugengamme i innych filiach tego obozu. Po wyzwoleniu w 1945 osiadł na stałe w Londynie. W grudniu 1945 należał do komitetu organizacyjnego Koła AK w Londynie. Zainicjował wydawanie (od 1946) „Biuletynu Informacyjnego” Koła i do 1965 był jego redaktorem. W 1946-47 z ramienia Hoover Institute and Library w Stanford (USA), zbierał dokumenty dotyczące II wojny światowej. W 1947-62 brał udział w ruchu politycznym Niepodległość i Demokracja. W 1947-67 był członkiem Rady i Zarządu Światowego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. W 1948-64 pracował jako inspektor kanadyjskiego towarzystwa ubezpieczeń. Równocześnie w 1956-65 był prezesem Zarządu Głównego Koła AK w Londynie, w 1966-84 wchodził w skład Rady i Zarządu Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego (POSK). Fragmenty prozy, artykuły literackie i publicystyczne drukował w wielu czasopismach emigracyjnych, m.in w wydawanych w Londynie: „Polsce Walczącej” (1946-48), „Orle Białym” (1946-60), „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (od 1946) i jego dodatku „Tydzień Polski” (od 1961), „Wiadomościach” (1960-81), oraz w paryskiej „Kulturze” (od 1961; tu m.in. w 1983 cykl List z Londynu) i „Zeszytach Historycznych” (od 1961). W 1973 doktoryzował się w London School of Economics and Political Science w dziedzinie historii najnowszej, na podstawie rozprawy pt. The underground movement in the Auschwitz Concentration Camp (promotor prof. James Joll). W 1974 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku za prace historyczne. W 1976-2003 pełni funkcję prezesa Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i redaktora założonego przez siebie, wydawanego w Londynie, rocznika „Pamiętnik Literacki” (tu też artykuły i recenzje literackie). W 1974-88 wyjeżdżał wielokrotnie do USA, Kanady, Danii, Norwegii, Szwecji, Francji, Szwajcarii, Włoch i Izraela, gdzie na uniwersytetach i w środowiskach polonijnych wygłaszał wykłady i odczyty, głównie na tematy związane z II wojną światową. W 1984 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie, na którym wykładał najnowszą historię Polski. Od 1990 prowadził również wielokrotnie wykłady w kraju (na uniwersytetach) oraz w ramach współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej. Otrzymał nagrodę Fundacji im. W. i N. Turzańskich w Toronto za całokształt prac pisarskich i historycznych (1991) oraz nagrodę im. J. Łojka za książkę Polska w drugiej wojnie światowej i całokształt twórczości historycznej (1994). Od 1991 był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Polskiego PEN Clubu, później także Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Odznaczony przez rząd emigracyjny w Londynie m.in. Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari (1946), Medalem Wojska (1946), dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1946, 1965), Krzyżem Armii Krajowej (1971), Krzyżem Kawalerskim (1972) i Krzyżem Oficerskim (1980) Polonia Restituta, Medalem Penitencjarnym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych za wywiad więzienny w czasie wojny (1992), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995) oraz jugosłowiańskim Krzyżem Partyzantów gen. D. Michajłowicza (1966). Zmarł 29 listopada 2005 w Londynie; pochowany tamże na Cmentarzu Gunnersbury.