BIO

Urodzony 17 marca 1893 w Szczurowej pod Brzeskiem; syn Aleksandra Gałuszki i Salomei z Michalskich. Wychował się w sierocińcu. Naukę w gimnazjum realnym w Krakowie przerwał po wybuchu I wojny światowej; w 1914-18 służył w wojsku austriackim, walcząc na frontach austriackim i włoskim. Zaczynał pisać w latach gimnazjalnych (dwa rękopiśmienne tomiki poetyckie z 1911 i 1912). Debiutował w 1914 wierszem Przysięgam Ci, Polsko, opublikowanym w „Ilustrowanym Przeglądzie Tygodniowym” (Morawska Ostrawa, nr z 27 grudnia); od 1915 ogłaszał wiersze w „Głosie Narodu” (do 1929). W 1919 zdał egzamin dojrzałości i podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920, po kilku miesiącach odszedł do rezerwy w stopniu porucznika. Wznowił studia na UJ. Był członkiem akademickiego koła literackiego Sympozjon (1920-21), a następnie zrzeszenia poetyckiego Helion (1922-styczeń 1926), publikował w organie zrzeszenia o tej samej nazwie (1924) oraz w „Almanachu Helionu” (1926). Utwory poetyckie, prozę, artykuły i recenzje ogłaszał m.in. w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1921-27, 1935-37), „Myśli Narodowej” (1924-28, 1931-32), „Nowej Reformie” (1924-28), „Orlim Locie” (1925-26), „Polonii” (1926, 1929-30) i „Dodatku Literackim Polonii” (1928-29), „Kurierze Literacko-Naukowym” (1927-29, 1938-39), „Tęczy” (1928-35), „Dziś i jutro” (1929/30-1932-33), „Gazecie Warszawskiej” (1929-34). Za twórczość poetycką otrzymał w 1921 nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki. W 1929 ożenił się z Edytą Mertlik, malarką i tłumaczką. Pracował zawodowo jako nauczyciel. Angażował się w działalność Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP): w 1929 został członkiem zarządu Oddziału Krakowskiego, a potem prezesem. W 1931-34 był redaktorem odpowiedzialnym jego organu — „Gazety Literackiej”, w której drukował wiersze, przekłady i recenzje. W 1934 otrzymał nagrodę miasta Krakowa za całokształt twórczości. Od 1936 sprawował funkcję skarbnika Oddziału Krakowskiego ZZLP, w 1939 został członkiem Zarządu Głównego. Zmobilizowany po wybuchu II wojny światowej w 1939, zginął śmiercią samobójczą 6 września 1939 pod Annopolem; pochowany w Krakowie na Cmentarzu Salwatorskim.

Twórczość

1. Promień i grom. [Wiersze]. Warszawa: J. Czernecki [1919], 112 s.

2. Biesiada kameleonów. [Wiersze]. Kraków: Skład główny w Księgarni M. Skulskiej 1921, 158 s.

3. Dusza miasta. [Wiersze]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1922, 61 s.

4. Uśmiechy Boga. [Wiersze]. Kraków: Gebethner i Wolff 1922 [antydatowane 1921], 62 s.

5. Gwiazda Komandorii. [Wiersze]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 64 s.

6. Ludzie bez twarzy. [Wiersze]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1927, 64 s.

7. Głosy ziemi. [Wiersze]. Warszawa: F. Hoesick 1929 [antydatowane 1928], 74 s.

Nagrody

Nagroda Oddziału Krakowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich w 1932.

8. Cienie orłów. [Wiersze]. Warszawa: Drukarnia Polska w Krakowie 1932 [antydatowane 1931] 63 s.

Nagrody

Nagroda Oddziału Krakowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich w 1932.

9. Figliki dla małej publiki. [Wiersze]. Rysunki: E. Gałuszkowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia 1936, [29] s.

10. Wybór poezji. Wybór, wstęp i nota edytorska: J. Kajtoch. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, 320 s.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomów poz. , , , , , , , oraz utwory z przygotowywanego w 1939 do druku tomu pt. W sierpniu, — nadto wiersze w cyklach: Juwenilia i Wiersze rozproszone.

Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.

Kośba. Muzyka: B. Rizzi. Kraków: Litografia i Sztycharnia Nut „Akord 1927, 7 s.
Deszcz w słońcu. Muzyka: B. Wallek-Walewski. Poznań: Wielkopolski Związek Kół Śpiewaczych 1928, [5] s.
Muzyka. (Rapsod burzowy). Muzyka: B. Wallek-Walewski. Poznań: Wielkopolski Związek Kół Śpiewaczych 1929, 5 s.
Zielone Świątki na Bielanach. Muzyka: B. Wallek-Walewski. Poznań: Wielkopolski Związek Kół Śpiewaczych 1929, [8] s.; wyd. nast. tamże 1930.
Szesnaście piosenek. Muzyka: K. Meyerhold. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych [1934], 44 s.
Hymn o bracie Albercie. Muzyka: St. Steczyszyn. Kraków: Bracia Albertyni [1938], 4 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 7. Kraków 1948-1958 (K. Czachowski).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (R. Lubas).

Ogólne

Książki

R. Lubas: Poezja Helionu i Litartu. Kraków 1978 [wersja zmienione rozprawy doktorskiej pt.: Józef Aleksander Gałuszka na tle poezji Krakowa lat międzywojennych. Maszynopis w Bibliotece Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk].

Artykuły

R. Bergel: Współczesny Kraków literacki. Cz. I. Lirycy. Kraków 1924 s. 36-45.
S.W. Balicki: Wybraniec pański. Antena Literacka 1929 nr 1.
K.L. Koniński: Z krakowskiego Parnasu. Myśl Narodowa 1934 nr 20.
Józef Aleksander Gałuszka polski poeta zwalczany przez mafię. Merkuriusz Polski Ordynaryjny 1937 nr 47.
Z. Leśnodorski: Wspomnienia i zapiski. Cz. 2. Wśród ludzi mojego miasta. Kraków 1963, passim; wyd. 2 tamże 1968.
R. Lubas: Józef Aleksander Gałuszka (1893-1939). Profile 1969 nr 8/9.
T. Kudliński: Młodości mej stolica. Warszawa 1970, passim; wyd. 2 poszerzone tamże 1984.
R. Lubas: Wiersz „Helionu” na tle polskiej tradycji wersyfikacyjnej. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1970 z. 36.
W. Zechenter: Upływa szybko życie. Kraków 1971, passim; wyd. 2 poprawione i uzupełnione t. 1-2 tamże 1975.

Cienie orłów

P. Hulka-Laskowski. Gazeta Literacka 1932 nr 5.

Wybór poezji

S. Stanik: Powrót poety. Kierunki 1989 nr 21.