BIO

Urodzony 24 października 1900 w Lublinie; syn Bogumiła Gralewskiego, oficera, potem kolejno konduktora i cukiernika, i Heleny z Błaszczaków. Od 1915 uczęszczał do Gimnazjum Realnego im. J. Zamoyskiego w Lublinie; szkoły nie ukończył. We wrześniu 1918 wstąpił do Legionów Polskich. Prawdopodobnie wskutek kontuzji kolana odniesionej w czasie walk w okolicy Lidy został skierowany do Szkoły Podoficerskiej w Dęblinie, potem do Szkoły Podchorążych w Rembertowie, a następnie urlopowany lub wysłany do jednostki stacjonującej w Lublinie. W 1919 współpracował z wydawanym tam harcerskim periodykiem „Nasze Pismo”, a w 1920 redagował pierwszy numer szkolnego pisma „Młodzież”; w tymże roku debiutował na jego łamach wierszem pt. Dzwony (nr 2). W 1921 został zwolniony ze służby wojskowej w randze podporucznika rezerwy i rozpoczął jako słuchacz nadzwyczajny studia prawnicze na Uniwersytecie Lubelskim. Aktywnie uczestniczył w kulturalnym życiu studenckim. Był przewodniczącym akademickiego Koła Miłośników Literatury; w 1921 brał udział w redagowaniu pierwszego numeru czasopisma „Lucifer”, drukował tu także wiersze. Wchodził w skład władz organizacji studenckiej Bratnia Pomoc. W 1922 musiał przerwać studia w związku z brakiem świadectwa maturalnego. Rozpoczął pracę jako nauczyciel w szkole powszechnej, w następnych latach zajął się głównie dziennikarstwem. W początku 1923 nawiązał współpracę z czasopismami „Dziennik Lubelski” i „Ziemia Lubelska”. W tymże roku został redaktorem odpowiedzialnym i sekretarzem redakcji „Expressu Lubelskiego” (od 1931Express Lubelski i Wołyński”); ogłaszał na jego łamach liczne recenzje literackie i teatralne. Także w 1923 założył, a następnie wydawał literacki periodyk „Reflektor” (zredagował pierwszy numer pisma); sporadycznie ogłaszał do 1924 na jego łamach wiersze. Był członkiem poetyckiej grupy Reflektor, powstałej wokół tego czasopisma. Pełnił funkcję lubelskiego korespondenta „Przeglądu Sportowego”. Interesował się parapsychologią. W 1931 był współtwórcą lubelskiego Związku Pracy Kulturalnej. W 1932 został członkiem Lubelskiego Związku Literatów; wchodził w skład zarządu Związku. Zainicjował powstanie Syndykatu Dziennikarzy Polskich w Lublinie i objął funkcję jego prezesa. Od 1936 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Expressu Lubelskiego i Wołyńskiego”. Po wybuchu II wojny światowej należał do Cywilnego Komitetu Obrony Lublina. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Lublinie; fikcyjnie pracował w administracji przedsiębiorstwa Grom, produkującego wody kwiatowe i esencje owocowe, przy którym mieściły się redakcja i powielarnia czasopism podziemnych. Włączył się w działalność konspiracyjną: wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, potem do Armii Krajowej (AK; używał pseudonimów: Victor, Szymon), od 1941 kierował Biurem Informacji i Propagandy okręgu lubelskiego AK; wchodził w skład redakcji „Biuletynu Radiowego”, potem redagował jego kontynuację „Okręgowy Dziennik Radiowy”. Był także redaktorem dwutygodnika „Nasze jest jutro” (od końca 1941 do kwietnia 1944) oraz współpracował z pismem „Orzeł Biały.” Za pracę konspiracyjną został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Po wyzwoleniu Lublina w 1944 został zmobilizowany i wcielony do 1. Armii Wojska Polskiego; jako zastępca szefa oddziału zwiadu sztabu przeszedł ze swą jednostką szlak bojowy do Berlina. W czerwcu 1945 zdemobilizowany, powrócił do Lublina. Podjął pracę jako nauczyciel Państwowych Kursów Pedagogicznych. Włączył się w działalność kulturalną i społeczną Lublina. W 1945 należał do Klubu Literackiego w Lublinie, a następnie został członkiem kandydatem Oddziału Lubelskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich; ZLP); pełnił funkcję skarbnika Oddziału. Uczestniczył w spotkaniach autorskich, wygłaszał prelekcje. W 1948 wszedł do Miejskiej Rady Kultury i Sztuki. Za tłumaczenia radzieckich sztuk teatralnych otrzymał w 1950 nagrodę literacką Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) wspólnie z innymi osobami tworzącymi zespół literacki Załoga nr 1. W 1952 był kierownikiem Biura Wojewódzkiego Odbudowy Warszawy w Lublinie. W tymże roku został członkiem rzeczywistym ZLP; brał czynny udział w pracach zarządu Oddziału Lubelskiego. Także w tym roku wszedł w skład komitetu redakcyjnego „Kameny” (do 1957 pełnił funkcję kierownika administracji); od 1948 publikował tu opowiadania, przekłady i artykuły. W 1954 pracował krótko w administracji przedsiębiorstwa ARTOS. Od 1957 zajmował się tylko pracą literacką. Był jednym z założycieli Ludowej Spółdzielni Wydawniczej (LSW); w 1957-60 pełnił w niej funkcję członka zarządu oraz sekretarza Rady Programowo-Wydawniczej; współpracował przez krótki czas z wydawanym przez LSW „Kurierem Lubelskim”. W 1968 otrzymał nagrodę WRN za całokształt twórczości literackiej. Odznaczony m.in. Medalem Niepodległości (1937), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1938), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1965), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969), odznakami Za Zasługi dla Lubelszczyzny (1970), Zasłużony dla miasta Lublina, Srebrną Odznaką Odbudowy Warszawy. Zmarł w Lublinie 16 listopada 1972; pochowany tamże na cmentarzu przy ulicy Lipowej.

Twórczość

1. Józef Piłsudski. Budowniczy przyszłości. [Szkic]. Lublin: Dom Wydawniczy F. Głowiński i s-ka 1924, 40 s.

Autor podpisany: Żmir.

2. Jak zostać hipnotyzerem. [Szkic]. Lublin: A. Żbikowski 1925, 56 s.

Autor podpisany: Dr Rafael Mabuze.

3. Pięść Herostratesa. Opowiadania. Lublin: Lubelska Spółdzielnia Wydawnicza 1958, 231 s.

Zawartość

Golem; Bibuła; As kierowy; Meteor; Pięść Herostratesa; Cień serca; Strzyga; Klimaszewski; W sieci; Figowy listek; Historia bengalska; Czerwony trzewiczek; Dzikie kaczki; Podkowa; Prowokator; W mroku gwiazd; Ostatni papieros; Poległe drzewa; Bilet wizytowy.

4. Ogniste koła. [Wspomnienia]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1963, 311 s.

Zawartość

Odloty [m.in. dot. F. Arnsztajnowej]; Dytyramb szatański [m.in. dot. czasopisma „Lucifer”]; Ogniste koła [m.in. dot. W. Broniewskiego]; Mefistofeles we fraku [m.in. dot. S. Grędzińskiego]; Kibic wspaniały [dot. sędziego wojskowego W. Skrzywana]; Wapory i zmory [dot. S. Wysockiej]; Wataha atamana Łobodi [m.in. dot. H. Domińskiego, W. Podstawki, K. Wójcika i J. Łobodowskiego]; Wydawca i hipnotyzer [A. Żbikowski]; Teatr iluzji.

5. Gorejące ślady. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1967, 249 s.

Zawartość

Gałązka jaśminu; Dno przepaści; Żołnierska piosenka; Skóra żołnierza; Pochodnie Hitlera; Kolce ciemności; Demon leśnej przygody; Ławeczka; Scyzoryk; W mroku gwiazd [poz. ]; Dom na uboczu; Falująca zasłona; Żegnaj, kochane miasto; Deszczowy dzień; Ser szwajcarski; Tarcza ochronna; To płacze noc; Człowiek i kot; Gospoda „Pod latarnią”; Deska do prasowania; Japoneczka; Taborowa przygoda; Skośne spojrzenie; Dziecko natury; Kremowa śmietanka; Papuga; Ares i Eros; Sprawiedliwość mruga jednym okiem; Gorejące ślady.

6. Stalowa tęcza. Wspomnienia o Józefie Czechowiczu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 298 s.

7. Bieg po krawędzi. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1974, 309 s.

Zawartość

Z dymem... czyli zamiast wstępu; Blond bestia; Śmierć prezydenta; Na czworakach; Słowo orężne; Miasto bezbronne; Wesoły partyzant; Kurenda; Psychiczne judo; Dania i aktor; Wieczór jesienny; Przerwana Wigilia; Ici radio Toulouse! „Courre de balon”; Strzyga [poz. ]; Kanuki – czyli zwykły człowiek; Bum, bum i stuk, stuk; Noc księżycowa; Instynkt samozachowawczy; „Kropelka”; Mózg i móżdżek; Zejście do piekła; Chusteczka; Dies irae; Serce i rozum; Kostka cukru; Szalony furgon; Figowy listek [poz. ]; Sobowtór; Idiota; Na zakręcie; Korekta czasu; W sieci; Kościelna gehenna; Ręka przeznaczenia; Białe manekiny; Godność milczenia; Powrót niepożądany; Pogrzeb bez nieboszczyka; Znaki zapytania; Ten kawał nam się udał; Oblicze zemsty; Cień szubienicy; Bieg po krawędzi.

Przekłady

1. W. Dychowicznyj, M. Słobodskoj: Trzy razy nie. Komedia satyryczna w 3 aktach. Wystawienie: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1950.
Tłumaczenie wspólnie z innymi członkami zespołu literackiego Załoga nr 1.
2. A. Kornijczuk: Kalinowy gaj. Komedia w 3 odsłonach. Wystawienie: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1951.
Tłumaczenie wspólnie z innymi członkami zespołu literackiego Załoga nr 1.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966.

Wywiady

Ocalił od zapomnienia... Rozm. A.L. Gzella. Kurier Lubelski 1972 nr 302.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1972” wyd. 1974 J. Chudek).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (F. Lichodziejewska).
A.L. Gzella: Wacław Gralewski. W: Słownik biograficzny miasta Lublina. T. 1. Lublin 1993.

Ogólne

Książki

J.W. Zięba: Wacław Gralewski 1900-1972. W dziesiątą rocznicę śmierci. Lublin: Muzeum Okręgowe Oddział im. J. Czechowicza 1982, 45 s.

Artykuły

M. Derecki: Środowisko lubelskie. „Wacio”. Kamena 1983 nr 14.
A. Kamieńska: Poeta Wacław. W: Lublin literacki 1932-1982. Lublin 1984.
D. Dunin: Lubelskie głowy. Wacław Gralewski. Dziennik Wschodni 1997 nr 196.

Pięść Herostratesa

J. Preger: Nie nowe, ale dobre. Trybuna Literacka 1958 nr 47.
W. Wójcikowski: Gdzie Herostrates? Kultura i Życie 1958 nr 45.
K. Eberhardt: Opowieści z lat dawnych i bliskich. Życie Literackie 1959 nr 6.
Z. Pędziński: Wśród pokus niezwykłości. Kamena 1959 nr 1.

Ogniste koła

T. Kłak. Kamena 1963 nr 17.
Z. Mikulski. Kultura i Życie 1963 nr 28.
J. Przyboś. Kultura 1963 nr 20.
W. Szymański: Dwudziestolecie we wspomnieniach. Tygodnik Powszechny 1963 nr 37 [m.in. dot.: W. Gralewskiego].
B. Faron: Szkice do portretu dwudziestolecia międzywojennego. Ruch Literacki 1964 nr 1.
S.J. Rostworowski: Wśród ognistych kół. Za i Przeciw 1964 nr 8.
O. Terlecki: Książki z Lublina. Życie Literackie 1964 nr 26.
H. Dobosz: Lublin literacki dwudziestolecia międzywojennego. Przegląd Lubelski 1965 nr 1 [m.in. dot. W. Gralewskiego].

Gorejące ślady

T. Kłak: Na tropach pamięci. Kamena 1968 nr 18.
I. Maciejewska: Gorejące ślady wojny. Tygodnik Kulturalny 1968 nr 31.
J. Zięba. Kultura i Życie 1968 nr 7.

Stalowa tęcza

J. Fert. Tygodnik Powszechny 1968 nr 46.
P. Kuncewicz: Ciekawej materii pomieszanie. Nowe Książki 1968 nr 22.
A. Madej. Kamena 1968 nr 20.
Z.J. Adamczyk: Czechowicz odbrązowiony. Tygodnik Kulturalny 1969 nr 1.
T. Burek: O dwoistości Czechowicza. Twórczość 1969 nr 2, sprostowanie J. Witan. „Poezja” 1969 nr 11.
K. Głogowski: U źródeł twórczości. Kierunki 1969 nr 8.
T. Kłak: Opowieść o Baldurze. Poezja 1969 nr 2.
M. Komar: Zamiana pytań. Odra 1969 nr 9.

Bieg po krawędzi

Z. Mikulski: Baron Münchhausen w okupowanym Lublinie. Kamena 1974 nr 23.
L. Żuliński: Literatura czy faktografia? Nowe Książki 1974 nr 15.