BIO

Urodzony 15 czerwca 1889 w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej; syn Antoniego Żyznowskiego, właściciela Brzeskiej Woli w Grójeckiem, i Michaliny z Jamiołkowskich. Około 1910 wyjechał do Paryża, aby studiować malarstwo i historię literatury. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu, brał udział w jego wystawach. Należał do grupy plastycznej Formiści. W chwili wybuchu I wojny światowej przebywał w Paryżu; zaciągnął się jako ochotnik do polskiej kompanii 1. Pułku Legii Cudzoziemskiej, tzw. batalionu bajończyków, który opisał później w książce pt. Krwawy strzęp. Za udział w wojnie został odznaczony francuskim Krzyżem Zasługi. Po rozwiązaniu batalionu w 1915 wyjechał do Petersburga i pracował w tamtejszym dzienniku „Głos Polski”, na którego łamach debiutował w 1916 artykułem Ze sztuki (nr 42). W 1918 wrócił do kraju; wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zdemobilizowaniu był kierownikiem działu krytyki artystycznej w pismach „Rzeczpospolita”, „Tygodnik Ilustrowany” i „Pani.” W 1919 i 1920 brał dwukrotnie udział w wystawach formistów w Polskim Klubie Artystycznym, a w 1921 w dorocznej Wystawie Wiosennej oraz w Salonie Zimowym Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Po 1923 zajmował się głównie pracą dziennikarską i literacką. Artykuły, recenzje, felietony i utwory prozą publikował m.in. na łamach czasopism: „Świat” (1918-20), „Gazeta Warszawska” (1919-20), „Gazeta Policji Państwowej” (1920-22), „Rzeczpospolita” (1920-23; tu w 1920 cykl felietonów pt. Z życia Warszawy, w 1921 pt. Podsłuchana Warszawa, w 1921-22 cykl recenzji plastycznych pt. Z Zachęty), „Tygodnik Ilustrowany” (1921, 1923-24) i „Pani” (1923-24). W 1924 przez parę miesięcy prowadził dział recenzji z wystaw plastycznych w „Wiadomościach Literackich”. W tymże roku, będąc ciężko chory na raka wątroby, wyjechał na kurację do kliniki Hospice Paul Brousse pod Paryżem. Zmarł tam 15 lipca 1924, zastrzelony na własną prośbę przez narzeczoną, aktorkę teatralną Stanisławę Umińską (później siostra Benigna w zgromadzeniu benedyktynek samarytanek); pochowany w Paryżu.

Twórczość

1. Dla Polski pod Joffrem. I Rt. Etr. Bat.C. Compagnie. Wspomnienia legionisty. Cz. 1-2. Warszawa, Piotrogród: B-cia Bojarscy 1916, 127 s.

2. Omyłka. Zbiór nowel. Warszawa, Piotrogród: B-cia Bojarscy 1916, 98 s.

Zawartość

Przestępstwo; Szpieg; Omyłka; Dwie godziny w okopach; Embuscade; Tajemnica; Hamed ben Mohamed.

3. Pamiętniki psa policyjnego. [Powieść]. Gazeta Policji Państwowej 1921 nr 5-52, 1922 nr 1-6, 9-15, 18, 23, 24, 31, 32, 37, 41.

4. Kamienie ugorne. Powieść. Pierwodruk pt. Seweryn Witan. Powieść. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1922 nr 14-52, 1923 nr 1-9. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff [1924], 350 s.

5. Krwawy strzęp. (Wspomnienia bajończyka). Polska Zbrojna 1922 nr 28-103. Wyd. osobne Poznań: Gebethner i Wolff [1923], 138 s. Wyd. nast.: Red. i wyd.: F. Gadomski. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych 1927, 150 s.

6. Z podglebia. Powieść. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1923 nr 28-52, 1924 nr 6, 8-16, 19, 20. Wyd. osobne Warszawa: Biblioteka Polska 1925, 244 s.

7. Przestępstwo. [Opowiadanie]. Warszawa: Bluszcz 1927, 16 s. Zob. poz. .

Omówienia i recenzje

Informacje rodziny 2006.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.

Ogólne

Artykuły

W. Husarski: Jan Żyznowski. Pani 1924 nr 8/9 [wspomnienie].
W. Melcer-Rutkowska: Jan Żyznowski artysta. Kurier Poranny 1924 nr 197.
F. Siedlecki: Śp. Jan Marceli Żyznowski. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1924 nr 30.
J. Pałucki: Z teki pośmiertnej Jana Żyznowskiego. Dziennik Poznański 1925 nr 160.
O. Missuna: Proces S. Umińskiej. W tegoż: Warszawski pitaval literacki. Warszawa 1960.
K. Kolińska: Pożegnanie. W tejże: Damy czarne i białe. Warszawa 1972.
J.J. Lipski: Żyzn. Jan Żyznowski. W: Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy. Warszawa 1973.
A. Raniszewski: Jan Żyznowski. Wspomnienie. Gazeta Wyborcza 2001 nr z 2 X.

Dla Polski pod Joffrem

M.H. Szpyrkówna. „Głos Polski”, Piotrogród 1916 nr 49.
A. Drogoszewski. „Wiadomości Bibliograficzne”, Kijów 1917 nr 2.

Kamienie ugorne

A. Grzymała-Siedlecki: Pod naciskiem wojny. Rzeczpospolita 1924 nr 30.
K. Irzykowski. Wiadomości Literackie 1924 nr 12.
J. Iwaszkiewicz. Pani 1924 nr 3/4.
[Cz. Jankowski] Cz.J.: Powieść Żyznowskiego. Słowo 1924 nr 27.
S. Lam. Tygodnik Ilustrowany 1924 nr 5.
J. Lorentowicz: Wspomnienia i podniety twórcze. Express Poranny 1924 nr 48.
S. Rogóż: Powieść Jana Żyznowskiego. Przegląd Współczesny 1924 t. 10 s. 290-292.

Krwawy strzęp

A. Grzymała-Siedlecki: Pamiętnik bajończyka. Rzeczpospolita 1923 nr 81.
H. Drzewiecki. Wiadomości Literackie 1928 nr 1.

Z podglebia

[Cz. Jankowski] Cz.J. Słowo 1924 nr 47.
R. Bergel. Głos Narodu 1925 nr 236.
[S. Cywiński] S.C. Dziennik Wileński 1925 nr 130.
I. Irzykowski: Trójkąt beznadziejnych miłości. Wiadomości Literackie 1925 nr 33.
[W. Lutosławski] (W.L.). Tygodnik Wileński 1925 nr 7.
[J. Magiera] Mgr: Pokłosie. Poradnik Językowy 1925 nr 8.
M. Ostrowski. Kurier Poranny 1925 nr 170.
L. Piwiński. Przegląd Warszawski 1925 nr 46.
[M. Rolle] -mre-: Sensacyjna książka. Gazeta Poranna 1925 nr 7448.