BIO
Urodzony 29 października 1911 w Taganrogu w Rosji; syn Grzegorza Żytomirskiego, prawnika, i Magdaleny z Olszewskich. W 1921 powrócił wraz z rodziną do kraju i zamieszkał w Zduńskiej Woli, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Od 1926 uczył się w Warszawie; tu w 1929 ukończył Państwowe Gimnazjum im. Księcia J. Poniatowskiego i odbywał studia muzyczne. Debiutował w 1929 wierszem pt. Mała stacja, ogłoszonym w dodatku literackim „Polski Zbrojnej” (nr 13); w piśmie tym publikował następnie do 1931. Od 1929 należał do lubelskiej grupy literackiej Kadara oraz redagował dodatek literacki tej grupy w dzienniku „Hasło Łódzkie” (1929-30). W 1930 był redaktorem naczelnym tygodnika „Nasza Droga” we Włocławku. Od 1931 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1935 uzyskał absolutorium. W czasie studiów należał do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Pracował równocześnie w redakcji czasopism „Walka” (1931-35; w 1931-32 członek redakcji; tu m.in. stałe recenzje teatralne) i „Życie Akademickie” (1932; redaktor dodatku literackiego). Rozpoczął także jako autor wierszy, artykułów i recenzji, głównie teatralnych, stałą współpracę z innymi czasopismami, m.in. z „Kinem” (1929-38; także pod pseudonimem Jerzy Tomski), „Gazetą Polską” (1931-39), „Dekadą” (1933-34; tu redakcja działu literackiego), „Pionem” (1934-36). W 1933 ożenił się z Marią Gołębianką, polonistką (rozwiedzeni). Rozwijał twórczość literacką jako poeta, powieściopisarz i dramaturg. Od 1935 pracował jako dziennikarz w Kielcach, pisząc m.in. korespondencje dla kielecko-radomskiej mutacji „Expressu Porannego” oraz „Dzień dobry”. Od tegoż roku publikował także m.in. w piśmie „Na szerokim świecie” (do 1938). Ożenił się z Janiną Podlewską (zmarła wiosną 1943). Pisał teksty popularnych piosenek. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie (okresowo przebywał także w Krakowie i Zakopanem). Utrzymywał się m.in. z muzykowania w kawiarniach warszawskich; w 1941 opublikował piosenkę pt. Ukochana, ja wrócę w kontrolowanym przez Niemców Wydawnictwie Polskim. W 1942 został aresztowany w Krakowie i był krótko więziony na Montelupich. W lipcu 1943, zamierzając nawiązać kontakt ze środowiskiem konspiracji, odbył w Warszawie spotkanie z przedstawicielem Armii Krajowej; został aresztowany w tym samym dniu (wraz z H. Korotyńskim), był przetrzymywany przez dwa tygodnie na Pawiaku. Po zwolnieniu z więzienia mieszkał nadal w Warszawie, gdzie przeżył także powstanie warszawskie. Po jego upadku został wywieziony do obozu pracy w Reinowitz (obecnie Rinovice) w Sudetach, a następnie zwolniony z powodu choroby płuc. Zimą 1945 powrócił do kraju. Zamieszkał w Zakopanem, gdzie przewodniczył Sekcji Pisarzy i Dziennikarzy Tymczasowego Związku Zawodowego Pracowników Sztuki, redagował dziennik „Biuletyn Zakopiański” oraz organizował Teatr Artystów. Wiosną tego roku przeniósł się do Poznania. Pełnił obowiązki redaktora naczelnego „Głosu Wielkopolskiego” oraz wszedł w skład kolegium redakcyjnego dwutygodnika „Życie Literackie”. W 1945 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich) i wiceprezesem zarządu Oddziału Poznańskiego. Był organizatorem i członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Poznaniu. Ożenił się z Marią Wandą Laskowską primo voto Dowbor, śpiewaczką (rozwiedzeni). W grudniu 1945 wyjechał wraz z żoną do Stanów Zjednoczonych jako przedstawiciel pism Spółdzielni Wydawniczej Czytelnik; korespondencje publikował m.in. na łamach „Głosu Wielkopolskiego” (1946) i „Dziennika Zachodniego” (1946) oraz tygodnika „Świat” (1947; także w cyklu pt. Między dwoma oceanami). Po powrocie do kraju w listopadzie 1946 zamieszkał w Warszawie. W 1947 pracował w redakcji „Trybuny Wolności”, w 1948 pełnił obowiązki redaktora naczelnego pism „Film” (tu w 1948-49 liczne artykuły i recenzje, także pod pseudonimem Jerzy Tomski, oraz w 1948 rubryka pt. Premiery warszawskie), „Gazeta Filmowców”, „Gazeta Filmowa”, „Kinotechnik”. Od 1949 zajmował się wyłącznie pracą literacką. Ogłaszał własne utwory oraz liczne przekłady z literatury rosyjskiej m.in. w „Odrodzeniu” (stale w 1947-50), „Teatrze” (1947-49, 1953-57, 1960-65; tu liczne recenzje teatralne), tygodniku satyrycznym „Mucha” (1949-53; także pod pseudonimami: Adam Przegrodzki, Jerzy Tomski, Jerzy T-ski), „Nowej Kulturze” (1952-56), „Przyjaźni” (1954-64), „Orce” (1958-60), „Stolicy” (1959-66; tu od 1960 redagował rubrykę pt. Liryczne okienko „Stolicy”), „Teatrze Ludowym” (1963-66). Zajmował się nadal pisaniem i tłumaczeniem tekstów piosenek (do wielu z nich skomponował także muzykę). Należał do Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). W 1962 wznowił studia polonistyczne na UW i w 1963 obronił pracę magisterską. Około 1969 ożenił się z Mają Kubiak, wówczas studentką socjologii. W lutym 1969 wraz z żoną wyjechał na stałe z kraju. Mieszkał krótko najpierw w Wiedniu, a następnie w Anglii. Ostatecznie osiadł w Kanadzie, gdzie jesienią 1969 objął stanowisko visiting associate professor na wydziale slawistyki University of Western Ontario w London. Współpracował z czasopismami londyńskimi: „Wiadomości” (1969-73), „Tydzień Polski” (od 1970), „Orzeł Biały” (1970-72), w których drukował wiersze, prozę, artykuły i przekłady z języka rosyjskiego. Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie oraz International PEN Centre for Writers in Exile. Zmarł 10 kwietnia 1975 w Toronto.
Twórczość
1. Lata szkolne. Powieść. „Walka” 1931 nr 274-290.
2. Pod wiatr. Sztuka w 3 aktach. [Współautor:] M. Żytomirska. Prapremiera: Warszawa, Teatr Popularny 1933.
3. Bez w samolocie. Poezje. Warszawa: Literacki Instytut Wydawniczy 1934, 62 s.
Zawartość
4. Do przyjaciela. Poezje. Warszawa: F. Hoesick 1935, 22 s.
5. Pierwsze przykazanie. Poezje. Warszawa: F. Hoesick 1937, 43 s.
Zawartość
6. Zimowe kolory. [Wiersze]. Warszawa: F. Hoesick 1939, 35 s.
Zawartość
7. Chopin. [Poemat]. Warszawa 1941, powielone Wyd. nast.: Poznań: Wydawnictwo Merkuriusz 1946, 16 s.; wyd. 3 fotograficzne London: [b.w.] 1970, 5 k.
8. O Noemi rapsod pośmiertny. [Wiersz i proza poetycka]. Warszawa 1943, powielone Wyd. nast. Toronto: Nakład autora 1973, 27 s., powielone.
9. Śpiew nad gruzami. [Wiersze]. Warszawa 1943, powielone.
Zawartość
10. P.O.M.P.A. Farsa amerykańska w 3 aktach (4 odsłonach) w oprawie dwu monologów. Powst. Nowy Jork-San Francisco lipiec-sierpień 1946. Wystawienie: w ośrodkach polonijnych w Stanach Zjednoczonych w 1947. [Inf. autora].
11. Ameryka in flagranti. Widziana i opisana przez E. Żytomirskiego. [Reportaże i felietony]. Katowice: Wydawnictwo AWiR 1947, 208 s.
12. Jeszcze nie koniec. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1947. Por. poz. ↑.
13. Kariera panny Mary. Operetka w 3 aktach. Libretto: E. Żytomirski. Muzyka: J. Talarczyk, E. Żytomirski. Prapremiera: Poznań, Teatr Komedia Muzyczny 1948.
Adaptacje
teatralne
14. Czarna bawełna. Obrazek dramatyczny. Druk w: Walka o wolność wszystkich ludów. Materiały świetlicowe. Warszawa: Książka i Wiedza 1951 s. 83-104.
15. Ostatnia noc. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1952.
17. Koncert jesienny. Sztuka w 3 aktach. Muzyka: W. Kilar. Prapremiera: Częstochowa, Teatr im. A. Mickiewicza 1958.
Przekłady
rosyjski
18. Pies o niebieskich oczach. [Poemat]. „Wiadomości” 1959 nr 33 s. 1. Wyd. osobne Toronto: Miniatura 1972, 13 s. Zob. poz. ↑.
19. Dzień w Pompei. (Sztuka w 2 aktach). „Dialog” 1961 nr 8 s. 46-69. Prapremiera: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1962.
Przekłady
angielski
francuski
niemiecki
rosyjski
20. Cholerny świat. (Konflikt pokoleń). Komedia w 3 aktach. Powst. 1963.
21. Chodniki się psują powoli. Utwór dramatyczny. „Teatr Ludowy” 1964 nr 11 s. 51-63. Polskie Radio 1966. Wyd. osobne London, Kanada: E. Żytomirski 1970, 17 s.
22. Fotografia z Oflagu. Utwór dramatyczny. „Teatr Ludowy” 1964 nr 11 s. 31-49.
23. Chłopiec i maski. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 51 s.
24. Radziecka literatura, teatr, film w dniu dzisiejszym. [Współautor:] M. Warneńska, A. Helman. Warszawa: Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej 1965, 54 s.
25. Dwoje ludzi. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1966. Druk: Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1970, 29 s.
26. Odebrano mi Polskę. [Wiersze]. Wiedeń: Stowarzyszenie Polskiej Kultury w Austrii 1969, 15 s.
Zawartość
27. Sonety. „Wiadomości”, Londyn 1969 nr 21 s. 1. Wyd. osobne Londyn: „Wiadomości” 1971, 16 s.
28. Wyprawa w młodość. Wiersze regionalne 1929-1948. Wybór powst. w 1969.
29. Ballada czarnomorska. [Powieść]. Londyn: Gryf 1970, 192 s.
30. Oczy jak bursztyny. [Powieść]. Londyn: Gryf 1970, 133 s.
31. Polska, którą opuściliśmy. [Artykuły i impresje]. [Współautor:] M. Kubiak-Żytomirska. Londyn: Gryf Publications 1970, 98 s.
32. The distortion of literature in Polish People's Republic. „The Central European Federalist” 1970 nr 1/2, odbitka New York 1970, 10 s. Wyd. nast. Toronto 1972, 12 s.
33. Tryptyk miłosny. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1970, 31 s.
Zawartość
Wyd. osobne Ballady czarnomorskiej pt. Ballada czarnomorska; Balada za Černo More. [Przeł.] D. Pantelejew. Toronto: Miniatura 1972, 15 s. (Tekst wiersza w języku polskim i bułgarskim).
Wyd. osobne Koncertu na głos z towarzyszeniem młodości: Toronto: Miniatura 1972, 18 s.
34. Ania z Zielonego Wzgórza. [Poemat]. „Wiadomości”, Londyn 1971 nr 26 s. 1. Wyd. osobne Londyn: [b.w.] 1971, 8 s. Przedruk zob. poz. ↑.
35. Lermontowiana. Artykuły i eseje. London, Kanada: E. Żytomirski 1971, 34 s., wyd. fotooffsetowe.
Zawartość
36. Liście klonowe. Wiersze kanadyjskie. Toronto: „Głos Polski -Gazeta Polska” 1971, 28 s.
Zawartość
37. Pieśń o Nowym Świecie. Powst. 1971. Druk: „Orzeł Biały”, Londyn 1972 nr 96-97, 98. Wyd. osobne Londyn: Gryf Publications 1972, 29 s.
38. Śmierć ojca. [Opowiadanie]. Toronto: „Głos Polski – Gazeta Polska” 1971, 22 s.
39. Życie bez snów. [Powieść]. Londyn: Gryf Publications 1971, 162 s.
40. Kalina, kalina = Kalina, kalina =A snowball, a snowball = Une boule-de-neige, une boule-de-neige. [Wiersz]. Toronto 1972, 28 s.
41. Spowiedź. [Powieść wspomnieniowa]. Londyn: Gryf Publications 1973, 186 s.
42. Emigracja. Liryki i satyry. Wiersze z lat 1972-1974. Toronto: [b.w.] 1974, 43 s.
Zawartość
43. Gothic Avenue. [Powieść]. Powst. ok. 1975.
Przekłady
angielski
Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.
Wydania osobne tekstów pieśni z nutami, m.in.
Przekłady i adaptacje
Wydania osobne przekładów tekstów pieśni i piosenek z nutami, m.in.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1954, 1957, 1963, 1964, 1965, 1966.
