ŻWIRSKA Joanna

Urodzona 23 października 1911 we wsi Konopka koło Nadarzyna pod Warszawą; córka Juliana Radzymińskiego, dzierżawcy młyna, i Heleny z Ładyńskich; siostra Józefy Radzymińskiej↑, poetki i powieściopisarki. Od dziesiątego roku życia z powodu częstych przeprowadzek rodziców pozostawała pod opieką starszej siostry Marii, pracującej wówczas jako nauczycielka na Białostocczyźnie (m.in. we wsi Przystawka pod Sokółką). Uczęszczała do szkoły powszechnej w Janowie Sokólskim. Później mieszkała wraz z siostrą w Białymstoku. W 1924-31 była członkiem Związku Harcerstwa Polskiego. Około 1925 zamieszkała w internacie w Warszawie i podjęła naukę w Seminarium Nauczycielskim w Ursynowie (obecnie dzielnica Warszawy); utrzymywała się częściowo z własnej pracy, korzystała też z pomocy siostry. Po ukończeniu szkoły średniej pracowała dorywczo w różnych zawodach, najpierw w Otwocku, a następnie w Warszawie, m.in. w bibliotece, jako wychowawczyni i lektorka. Należała do Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej (1930-31) i Polskiego Czerwonego Krzyża (1931-45). Była działaczką Związku Młodzieży Ludowej (ZML; 1932-39, od 1937 Sekcja Wiejska Związku Młodej Polski); w 1935 pełniła funkcję sekretarza, a w 1936 wiceprezesa Zarządu Powiatowego (warszawskiego). Organizowała prace kulturalno-oświatowe w kołach młodzieży ZML powiatu warszawskiego. Debiutowała w 1931 na łamach dwutygodnika ZML „Młoda Wieś” artykułem O urządzaniu i zdobieniu świetlic (nr 23; podpisana Hanka), a jako poetka w 1932 wierszem pt. Na Dzień Imienin Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego (nr 2; podpisana Kalina). Z tym pismem współpracowała do 1939, publikując liczne felietony i sprawozdania, m.in. w stałej rubryce pt. Praca koleżanek (także pod pseudonimami: H., H. Ładyńska, H.P., H. Porębska, H. P-ska, h.r., H.R., (H.R.), H. Radz., Hanka, Hanka P., Hanka Porębska, Hanka z M., hp., HP, hr, Kalina, (r), R.); nadto w 1936 (nr 1-16) pełniła w nim funkcję redaktorki. W 1935 redagowała i wydawała poświęcone sprawom chłopskim pismo „Ugory”, w którym opublikowała pierwsze miniopowiadanie pt. W poszukiwaniu (nr 1). Prowadziła wykłady na Uniwersytecie Ludowym w Skrobowie pod Lubartowem. Była członkiem Przysposobienia Wojskowego Kobiet (1935-39). Działała w Polskim Białym Krzyżu (1936-39). W 1937 z grupą wiciowców brała udział w strajku rolnym. Studiowała też wieczorowo na Wydziale Społecznym Wolnej Wszechnicy Polskiej. W czasie okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie. Od jesieni 1939 należała do konspiracyjnych organizacji: Służby Zwycięstwu Polski, następnie do Polskiego Związku Powstańczego, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej (AK). Uczestniczyła w wydawaniu tajnych biuletynów informacyjnych (m.in. powielaczowego pisma „Nie zginęła”) i zajmowała się ich kolportażem, prowadziła tajne komplety gimnazjalne. W 1941[?], zagrożona aresztowaniem, pod zmienionym nazwiskiem Ludmiła Czertwan wyjechała w Lubelskie, gdzie brała udział w organizowaniu patrolów sanitarnych i łączności w oddziale partyzanckim Batalionów Chłopskich. W styczniu 1943 powróciła do Warszawy. Kontynuowała naukę na tajnych kompletach polonistycznych i historycznych. Brała udział w konspiracyjnej działalności kulturalnej, m.in. jako członek zespołu redakcyjnego i kolporterka wydawanego przez organizację Miecz i Pług miesięcznika „Kuźnia”, a potem jego kontynuacji miesięcznika „Dźwigary” (1943-44); drukowała tu utwory poetyckie i prozę (pod pseudonimem Ludmiła). W 1943 wyszła za mąż za poetę i prozaika Romana Mularczyka (po wojnie przyjął jako nazwisko pseudonim konspiracyjny — Bratny), który publikował także w tych czasopismach (rozwiedzeni w 1951). Współpracowała z Komitetem Samopomocy Społecznej, Radą Główną Opiekuńczą. Pełniła funkcję kurierki Komendy Głównej AK, komendantki Grupy Łączności Komendy Głównej AK Latawiec. W tym okresie zaczęła używać pseudonimu Joanna Żwirska. Brała udział w powstaniu warszawskim jako komendantka łączności i sanitariatu Batalionu Kania Pułku im. R. Traugutta. Po rozbiciu oddziału była sanitariuszką Batalionu Bełt (odznaczona dwukrotnie Krzyżem Walecznych). Po upadku powstania dostała się do niewoli niemieckiej i została wywieziona z patrolem sanitarnym do obozów jenieckich, kolejno w Lamsdorf, Zeithein (szpital jeniecki), Altenburg i w Oberlangen, gdzie organizowała wszechnicę obozową, poranki literackie i przedstawienia teatralne. Po wyzwoleniu obozu w kwietniu 1945 przebywała w obozie dla przesiedleńców w Niederlangen; tu także uczestniczyła w życiu kulturalnym, m.in. jako współredaktorka gazetki „Puchacz Obozowy” (maj-lipiec 1945). We wrześniu 1945 powróciła przez Paryż do kraju i zamieszkała w Warszawie. W 1946 wchodziła w skład kolegium redakcyjnego tygodnika społeczno-politycznego „Pokolenie”. Od 1948 była członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W 1950-53 pracowała w redakcji pisma „Przyjaciółka”. W tym też czasie należała do Ligi Kobiet. W 1951-74 współpracowała z Polskim Radiem, m.in. prowadziła cykl Zanim się książka ukaże. Kontynuowała twórczość literacką. Należała do Środowiska Batalionu Iwo Związku Powstańców Warszawskich , Światowego Związku Żołnierzy AK Oberlangen. W 1989 została członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Odznaczona Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Partyzanckim. Zmarła 26 lipca 1999 w Warszawie.