ŻUŁAWSKI Juliusz

Urodzony 7 października 1910 w Zakopanem; syn Jerzego Żuławskiego, pisarza (zmarł 1915), i Kazimiery z Hanickich, tłumaczki; brat Marka Żuławskiego, malarza, i Wawrzyńca Żuławskiego, taternika i alpinisty, kompozytora i krytyka muzycznego, brat stryjeczny Mirosława Żuławskiego↑, prozaika i scenarzysty filmowego. Dzieciństwo spędził w Zakopanem, gdzie rozpoczął naukę w gimnazjum. W 1921 przeniósł się wraz z matką do Torunia i uczęszczał do Gimnazjum im. M. Kopernika. Rok szkolny 1925/26 spędził u rodziny w Krośnie. Jesienią 1926 zamieszkał w Warszawie. W 1928-29 przebywał okresowo na Helu, gdzie pracował jako nadzorca budowlany przy budowie kolonii rybackiej, w sezonie letnim 1930 nadzorował budowy w Wielgłowach i Swarożynie w okolicach Tczewa. W lutym 1931 zdał eksternistycznie egzamin maturalny w Gimnazjum im. T. Czackiego w Warszawie. Od września 1931 do września 1932 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie. W 1932 podjął na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej studia, których nie ukończył. Od kwietnia 1933 do maja 1934 pracował jako urzędnik (referent do spraw inwentarza) w warszawskiej centrali Polskiej Kasy Oszczędności. Debiutował w 1933 na łamach miesięcznika „Droga” poematem pt. Marcin (nr 1) i opowiadaniem pt. Morze (nr 9). Uprawiał taternictwo, a także żeglarstwo dalekomorskie; w 1935 odbył rejs do Szwecji, Danii i Finlandii. Od lata 1936 przebywał w Anglii, skąd nadsyłał artykuły do prasy polskiej (m.in. do „Odnowy” i „Gazety Polskiej”) oraz korespondencje do Polskiego Radia. Zimą 1938 przyjechał do kraju, w maju tegoż roku powrócił do Londynu jako stały korespondent katowickiego dziennika „Polonia” (tu w 1939 m.in. cykl felietonów pt. Angielskie paradoksy; przedrukowany także w „Piaście”). W maju 1939 powrócił do kraju. W końcu lipca został powołany do służby wojskowej (6. Batalion Saperów w Brześciu nad Bugiem) i przydzielony do 92. Grupy Fortyfikacyjnej w Żninie. Brał udział w stopniu podporucznika w kampanii wrześniowej w szeregach armii Poznań, a następnie w obronie Warszawy. Wzięty do niewoli niemieckiej przebywał w obozach jenieckich, kolejno w Oflagu II w Prenzlau, Oflagu II E w Neubrandenburgu i Oflagu II D w Gross-Born. Brał czynny udział w obozowym życiu kulturalnym, m.in. z jego inicjatywy powołano w lipcu 1942 w obozie w Neubrandenburgu Klub Literacko-Dyskusyjny. Prowadził działalność oświatową, literacką i teatralną jako autor wierszy, piosenek, sztuk teatralnych, organizator i aktor jenieckiego teatru. Po wyzwoleniu obozu w lutym 1945 powrócił do kraju i zamieszkał w Łodzi. Nawiązał współpracę z tygodnikiem „Kuźnica”, w którym publikował do 1949 artykuły i wiersze, a także prowadził dział krytyki teatralnej oraz w 1948 ogłaszał recenzje teatralne w rubryce pt. Z teatrów łódzkich. W tym też czasie był kierownikiem literackim Teatru Powszechnego. W 1946-74 współpracował z miesięcznikiem „Twórczość”, w którym publikował artykuły, wiersze i prozę, a w 1950-52 cykl recenzji Na scenach warszawskich; w 1951-57 wchodził w skład redakcji pisma. Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; PZPR). W 1946 uczestniczył w charakterze korespondenta w pierwszej sesji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Londynie. W tymże roku ożenił się z Pauliną Krystyną Mieczkowską. Został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich; w 1946-47 i 1956-59 sekretarz Zarządu Głównego; należał do Związku do jego rozwiązania w 1983). W 1947 publikował w „Odrodzeniu” Listy z Łodzi. Wiosną 1949 przeniósł się do Warszawy. Pracował krótko jako wicedyrektor Departamentu Przedsiębiorstw Artystycznych Ministerstwa Kultury i Sztuki, był członkiem Prezydium Rady Stowarzyszeń Artystycznych, następnie do 1950 dyrektorem Studium Teatrologicznego. W 1950-61 współpracował z „Nową Kulturą”; w 1950-51 redagował dział teatralny tego tygodnika. W 1951 ogłaszał w „Echu Krakowa” felietony w cyklu pt. Krajobrazy siódmej jesieni (przedrukowane w 1952 w „Expressie Wieczornym”). Zajął się także pracą przekładową z języka angielskiego i hiszpańskiego. Jesienią 1957 należał do zespołu przygotowującego nowy miesięcznik „Europa”, w którym miał pełnić funkcję zastępcy redaktora naczelnego. W związku z zawieszeniem pisma przez władze przed ukazaniem się pierwszego numeru, wystąpił z PZPR. Po 1957 odbywał liczne podróże do Anglii, Francji i Włoch; uprawiał nadal wspinaczkę wysokogórską, m.in. w Alpach i Pirenejach, oraz żeglarstwo morskie. W 1959-68 pełnił funkcję przewodniczącego sekcji literackiej Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS”. W 1966 został członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu, którego od 1972 był wiceprezesem, w 1978-90 prezesem, w 1991-99 prezesem honorowym. Liczne wiersze i przekłady poezji ogłaszał m.in. w „Poezji” (1968-69). Za twórczość przekładową otrzymał w 1970 nagrodę Polskiego PEN Clubu i nagrodę im. M. Kistera, przyznawaną przez Roy Publishers w Nowym Jorku, za całokształt twórczości literackiej — w 1971 nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. W 1974 został członkiem korespondentem londyńskiego towarzystwa The Byron Society. W 1976 podpisał Memoriał 101, wyrażający protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W 1976/77 przebywał przez kilka miesięcy w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie na zaproszenie Fundacji Kościuszkowskiej, wygłaszając odczyty na uniwersytetach i w klubach polonijnych. W 1980 zasiadał w jury Nagrody Literackiej im. A. Struga. Brał udział w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej, organizowanych przez Komitet Episkopatu do Spraw Duszpasterstwa Ogólnego oraz w 1981 w Kongresie Kultury Polskiej. W 1987-88 współpracował z kwartalnikiem religijno-społecznym „Znaki Czasu” (tu cykl esejów pt. Przydługa teraźniejszość). Był członkiem powstałego w grudniu 1988 Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. W tymże roku otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” dla tłumaczy oraz honorową Złotą Odznakę ZAiKS-u. W 1992 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1974) oraz Krzyżem Komandorskim (1995) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 10 stycznia 1999 w Warszawie.