BIO
Urodzony 14 kwietnia 1916 w Krakowie; syn Zygmunta Żukrowskiego, prawnika, i Jadwigi z Woytowiczów. Uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, a następnie do Liceum im. T. Zana w Pruszkowie. Debiutował w 1934 wierszem pt. Czarna Rachel, opublikowanym w piśmie dla młodzieży szkolnej „Kuźnia Młodych” (nr 11); na łamach tego pisma do 1936 publikował wiersze i opowiadania (tu m.in. w 1935 nr 7 wiersz podpisany Nieutulony w żalu Wojtuś; w 1935-36 członek redakcji). Wiersze i opowiadania zamieszczał nadto m.in. w „Kurierze Literacko-Naukowym” (1935-38), „Pionie” (1935-36) i w poznańskiej „Kulturze” (1936-39). W 1936 zdał maturę i po ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim podjął w 1937 studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ), jesienią 1938 przeniósł się na polonistykę. Podczas studiów był członkiem katolickiej organizacji Odrodzenie. W tym czasie był też związany z grupą poetycką działającą na terenie Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego, skupioną wokół redagowanego przez Wilhelma Szewczyka pisma „Fantana” (tu w 1939 fragment powieści i wiersz). Od 1939 należał do Związku Harcerstwa Polskiego. Zmobilizowany w marcu i ponownie w sierpniu 1939 był podchorążym w 1. Dywizji Artylerii Konnej w Łazienkach w Warszawie. Brał udział w kampanii wrześniowej. Skierowany do obrony Narwi pod Różanem, pełnił funkcję oficera ogniowego 11. plutonu artylerii pozycyjnej. Ranny w walkach pod Tomaszowem Lubelskim (27 IX) przebywał w szpitalu polowym przy cukrowni Nożuczyn, z którego w październiku zbiegł; powrócił do Krakowa. Podczas okupacji niemieckiej pracował w kamieniołomach Zakładów Solvay (Soda Natronen Fabricke) w Krakowie. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej jako członek Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej (pseudonim Czarny), w krakowskim zgrupowaniu Żelbet dowodził plutonem do zadań specjalnych. Równocześnie w 1940-41 kontynuował studia polonistyczne na działającym tajnie UJ. W 1942-43 publikował anonimowo opowiadania w wydawanym w Krakowie konspiracyjnym „Miesięczniku Literackim” oraz w wydawanej w Warszawie „Kulturze Jutra”. Po zajęciu Krakowa przez Armię Czerwoną wstąpił do Wojska Polskiego, pracował w 1. Pułku do Dyspozycji Rządu w Katowicach, był dowódcą stacjonującego na Śląsku 4. Samodzielnego Batalionu Samochodowego (od stycznia 1945 do połowy 1947) i przeprowadzał zasiedlanie Dolnego Śląska (awansowany na porucznika, a później na kapitana, zajmował się m.in. transportem repatriantów). W 1945 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP; od 1949 Związku Literatów Polskich; ZLP). W tymże roku ożenił się z Marią Irminą Woltersdorf. W 1945-49 był członkiem redakcji katowickiego tygodnika „Odra” (podpisany m.in. WŻ). Równocześnie rozwijał działalność literacką i odczytową na terenie Śląska, brał czynny udział w pracach Oddziałów ZZLP w Katowicach i we Wrocławiu. W 1947 przeniósł się wraz z rodziną do Wrocławia i wznowił studia polonistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim; w tymże roku uzyskał magisterium. W 1952 zamieszkał na stałe w Warszawie. Felietony, artykuły, recenzje, prozę publikował w „Nowej Kulturze” (1952-63), „Życiu Warszawy” (1956-73, z przerwami), „Kierunkach” (1956-64, z przerwami), „Słowie Powszechnym” (1958-60, 1966-67). W 1953 wyjechał do Chin, a pod koniec tego roku jako korespondent wojenny do Wietnamu, gdzie przebywał do 1954. Następnie wraz z Januszem Przymanowskim odbył podróż reporterską do Chin i zamieszczał (napisane wspólnie) cykle reportaży pt. Szlakiem wielkiego marszu w piśmie „Świat” (1955 nr 38-45) oraz cykl reportaży w „Żołnierzu Wolności” (1955). Był też korespondentem wojennym podczas wyzwalania wysp przybrzeżnych przez Chińską Republikę Ludową. Następnie przebywał ponownie w Wietnamie i Laosie. Od 1954 należał do Polskiego PEN Clubu (w 1955-56, 1966-72 członek Zarządu). W 1956-59 pełnił funkcję radcy do spraw kultury w Ambasadzie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) w Indiach. Liczne felietony, artykuły i prozę publikował w „Widnokręgach” (1960-79; tu w 1962-63, 1966-69 cykl pt. Nasz felieton; członek zespołu redakcyjnego), „Kulturze” (1962-69), „Trybunie Robotniczej” (1962-75, z przerwami), „Nowych Książkach” (1967-80; tu w 1967-71 cykl recenzji pt. Na moim sitku, w 1972-80 cykl recenzji pt. Karambole), „Trybunie Ludu” (1972-81; tu w 1973-74 gawędy dla dzieci pt. Z nosem w książce, w 1974 reportaże z podróży do Japonii pt. Z notatnika japońskiego, w 1975-81 cykl recenzji książek dla dzieci pt. Lektura dla wszystkich). Za całokształt twórczości otrzymał w 1969 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia. W 1963 został wybrany na członka Zarządu Głównego ZLP. W 1968 otrzymał nominację na majora rezerwy. W 1972-89 był posłem na Sejm PRL, od 1980 wiceprzewodniczącym sejmowej Komisji Kultury i Sztuki. Odbył wiele podróży zagranicznych, m.in. do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), Bułgarii, Jugosławii, na Węgry, do Finlandii, Danii, Szwecji, do Włoch, Francji, Belgii, Holandii i Austrii. W 1972 i ponownie w 1985 otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą. W 1974-88 był przewodniczącym polskiej sekcji Międzynarodowego Kuratorium Książki Dziecięcej (IBBY). W 1974 otrzymał przyznany przez dzieci Order Uśmiechu. Za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży otrzymał w 1977 nagrodę Prezesa Rady Ministrów, a w 1978 Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt twórczości. W tymże roku został przewodniczącym Towarzystwa Polska-Hiszpania. W grudniu 1981 w wystąpieniu telewizyjnym poparł wprowadzenie stanu wojennego. W 1982 został członkiem Prezydium Tymczasowej Rady Krajowej PRON. W 1983 otrzymał nagrodę im. G. Morcinka przyznaną przez Stronnictwo Demokratyczne. W 1984 został dokooptowany do składu Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, wszedł też w skład Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, a w 1985 został wybrany do władz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Od tego roku pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego ZLP, z której zrezygnował 30 listopada 1989. W tym czasie otrzymał wiele nagród: międzynarodową nagrodę im. M. Gorkiego przyznaną przez Sekcję Krajów Socjalistycznych IBBY (1987), nagrodę im. W. Pietrzaka (1987), nagrodę specjalną Ministra Obrony Narodowej (1988), nagrodę literacką im. W.S. Reymonta (1996). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1953) i Krzyżem Oficerskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1955) i I klasy (1964), Medalem im. F. Joliot-Curie przyznanym przez Światową Radę Pokoju (1969), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1975), Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1976), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1978), odznaczeniem chińskim Naród Obrońcom Ojczyzny, Złotym Medalem Za Zasługi w Rozwoju Przyjaźni i Współpracy z Czechosłowacją (1986), tytułem honorowym Zasłużony dla Kultury Narodowej (1986), Orderem Przyjaźni Narodów przyznanym przez Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1987), odznaką Za Zasługi w Obronie Granic PRL (1987), Krzyżem Walecznych (dwukrotnie). Zmarł 26 sierpnia 2000 w Warszawie.
Twórczość
1. Kantata. Pierwsze opowiadania. Powst. 1936-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1957, 221 s.
Zawartość
Adaptacje
filmowe
2. Bal w agreście. [Wiersze dla dzieci]. Ilustrował W. Żukrowski. Kraków: Księgarnia S. Kamińskiego [1943], [32] s.
3. Rdza. [Wiersze]. Kraków: „Miesięcznik Literacki” 1943, ok. [30] k., powielone. Wyd. nast. pt. Wiersze. Przedmowa: Z. Hierowski. Katowice: Związek Zawodowy Literatów Polskich 1948, 15 s.
4. Lotna. [Opowiadanie]. „Twórczość” 1945 nr 2 s. 5-29. Wyd. osobne jako wyd. 10 [!] Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1989, 68 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑.
Przekłady
japoński
Adaptacje
teatralne
filmowe
Wyd. łącznie z Przebieg [poz. ↑] pt. Lotna. Warszawa: Książka i Wiedza 1969, 109 s.
5. Porwanie w Tiutiurlistanie. [Powieść]. Kraków: S. Kamiński [1946], 260 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1947; wyd. 3 przejrzane Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, tamże: wyd. 4 1957, wyd. 5 1961, wyd. 6 1965, wyd. 7 1968, wyd. 8 1971, wyd. 9 1971, wyd. 10 1977, wyd. 11 1980, wyd. 12 1983; wyd. 13 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1985; wyd. 13 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1986, tamże: wyd. 15 1987, wyd. 16 1990; wyd. 16 [!] Gdańsk: Novus Orbis 1994.
Przekłady
białoruski
bułgarski
czeski
litewski
łotewski
niemiecki
ormiański
rosyjski
rumuński
słowacki
Adaptacje
teatralne
radiowe
filmowe
operowe
6. Z kraju milczenia. Opowiadania. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 278 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1947, wyd. 3 1948; wyd. 4 z podtytułem Wybór opowiadań. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1965; wyd. 5 Warszawa: Czytelnik 1968, tamże: wyd. 6 1969, wyd. 7 1972, wyd. 8 1987; [wyd. 9] Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988. Przedruk zob. poz. ↑.
Nagrody
Zawartość
7. Piórkiem flaminga, czyli opowiadania przewrotne. Katowice: AWIR 1947, 205 s. Wyd. nast.: tamże 1948; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, wyd. 4 rozszerzone 1966, 228 s.; wyd. 3 [!] Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1984, 155 s.
Zawartość
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Piórkiem flaminga; Nieśmiały narzeczony. Warszawa: Czytelnik 1974, 275 s. Wyd. 2 tamże 1988.
8. Ręka Ojca. Powieść. „Odrodzenie” 1948 nr 15-34. Wyd. osobne Warszawa: AWIR 1949 [właśc. 1948], 222 s. Wyd. nast.: Paryż: Wydawnictwo św. Antoniego 1950; wyd. 2 [!] Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1956; wyd. 3 poprawione Warszawa: Czytelnik 1976; wyd. 4 poprawione Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987.
9. Mądre zioła. Powieść. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 273 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1953, wyd. 3 1953.
10. Córeczka. Opowiadania o dzieciach i zwierzętach. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, 195 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1953, wyd. 3 1960; wyd. 4 Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1976; wyd. 4 [!] Warszawa: Czytelnik 1981; wyd. 5 [!] Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986.
Zawartość
11. Dni klęski. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 307 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 1 [!] masowe 1953, wyd. 2 1953, wyd. 4 1954, wyd. 5 1954, wyd. 6 1959, wyd. 7 poprawione 1964, wyd. 8 1966, wyd. 9 1969, wyd. 10 1970, wyd. 11 1974, wyd. 12 1979; wyd. 13 Warszawa: Książka i Wiedza 1985.
Nagrody
Przekłady
czeski
niemiecki
rosyjski
ukraiński
Adaptacje
radiowe
12. Słoneczne lato. [Opowiadania]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, 61 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1954; [USA:] Mid-City Printing Service [po 1979], 51 s.; Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1980.
Zawartość
13. Szabla Gabrysia. [Opowiadanie historyczne dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, 30 s. Wyd. 2 tamże 1954.
14. Poszukiwacze skarbów. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 142 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1954, wyd. 3 1955, wyd. 4 1959, wyd. 5 1964, wyd. 6 1968, wyd. 7 1979.
Przekłady
słowacki
15. Dom bez ścian. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1954, 402 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1955, wyd. 3 1956.
Nagrody
Przekłady
czeski
rosyjski
słowacki
16. W kamieniołomie i inne opowiadania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 184 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Zawartość
Wyd. osobne opowiadania Noce Ariadny łącznie z Okruchy weselnego tortu zob. poz. ↑.
17. Desant na Kamiennej Wyspie. [Współautor:] J. Przymanowski. „Żołnierz Wolności” 1955 nr 119-159. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 243 s.
Przekłady
rosyjski
18. Ognisko w dżunglii. Opowieści i baśnie z Wietnamu. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 50 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1962, wyd. 3 1967, wyd. 4 1969, wyd. 5 1974 [właśc. 1973], wyd. 6 [bez podtytułu] 1976, wyd. 7 1982.
Przekłady
albański
chiński
czeski
estoński
fiński
kazachski
kirgiski
niemiecki
rosyjski
serbski
u j g u r s k i
uzbecki
19. Rysunki z Wietnamu. [Album]. [Grafika:] A. Kobzdej. Wstęp i teksty literackie napisał W. Żukrowski. [Przeł. na język rosyjski:] A. Strelec. [Przeł. na język angielski:] G. Bidwell. Warszawa: Sztuka 1955, 31 s., 80 tablic, objaśnienia.
20. Mój przyjaciel słoń. „Płomyczek” 1956 nr 1-7. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 57 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1960, wyd. 3 1961, wyd. 4 1963, wyd. 5 1964, wyd. 6 1973.
Przekłady
niemiecki
21. Wybór opowiadań. Warszawa: Czytelnik 1956, 609 s. Wyd. 2 tamże 1959.
Zawartość
22. Okruchy weselnego tortu. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 207 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1959; wyd. 2 [!] Warszawa: Czytelnik 1964; wyd. 3 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1968, tamże: wyd. 2 [!] 1969, wyd. 4 1984.
Zawartość
Wyd. łącznie z opowiadaniem Noce Ariadny [poz. ↑] pt. Okruchy weselnego tortu; Noce Ariadny. Warszawa: Czytelnik 1978, 174 s.
Wyd. osobne opowiadania Okruchy weselnego tortu: [B.m.:] Homen 1969, 5 s.
23. Wędrówki z moim Guru. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 327 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1962, wyd. 4 1964, wyd. 5 1965, wyd. 6 1967, wyd. 7 1971, wyd. 8 1976, wyd. 9 1981.
Zawartość
Przekłady
litewski
rosyjski
24. Skąpani w ogniu. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1961, 293 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 4 [!] 1963, wyd. 4 1964, wyd. 5 1965, wyd. 6 1974, wyd. 7 1978, wyd. 8 1980, wyd. 9 1982. Przedruk zob. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
czeski
rosyjski
serbsko-chorwacki
słowacki
węgierski
25. W królestwie miliona słoni. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1961, 110 s.
Przekłady
słowacki
węgierski
26. Nieśmiały narzeczony. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1964, 165 s. Wyd. 2 tamże 1965. Wyd. łącznie z Piórkiem flaminga zob. poz. ↑.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
Adaptacje
radiowe
27. Opowieści z Dalekiego Wschodu. Warszawa: Czytelnik 1965, 357 s.
Zawartość
28. Kamienne tablice. (Powieść). T. 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1966, 329 + 526 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1971, wyd. 4 1972, wyd. 5 1973, wyd. 6 1974, wyd. 7 1974, wyd. 8 1975, wyd. 9 1977, wyd. 10 1980; wyd. 11 Warszawa: Książka i Wiedza 1984, 663 s.; wyd. 12 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1986, 533 s.; wyd. 12 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1987; Warszawa: Muza 1994, 806 s.
Nagrody
Przekłady
czeski
Adaptacje
filmowe
29. Szczęściarz. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 179 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1968, wyd. 3 1970; wyd. 4 Warszawa: Czytelnik 1974; wyd. 5 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976, tamże: wyd. 6 1979, wyd. 6 [!] 1988.
Zawartość
Przekłady
rosyjski
Adaptacje
radiowe
30. Noce Ariadny. Opowiadania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 85 s.
Zawartość
31. Rola i odpowiedzialność pisarza we współczesnym świecie. Gdańsk 1968, 16 s., powielone.
32. Kierunek Berlin; Ostatnie dni. Scenariusz filmowy w 2 częściach: W. Żukrowski, J. Passendorfer. Ekranizacja 1969. Wersja skrócona pt. Zwycięstwo. Ekranizacja 1975. Por. poz. ↑.
33. Kierunek Berlin. Nowele filmowe. Warszawa: Książka i Wiedza 1970, 185 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1976. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
rosyjski
34. Wybór opowiadań: Lotna; W kamieniołomie; Kola; Noce Ariadny; Kwasoodporni; Dom nawiedzony. Warszawa: Czytelnik 1972, 201 s.
35. Karambole. [Recenzje literackie]. Warszawa: Czytelnik 1973, 357 s.
36. W głębi zwierciadła. Gawędy o pisarzach i książkach. [Recenzje]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1973, 378 s.
37. Plaża nad Styksem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1976, 349 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2 1977, wyd. 3 1980, wyd. 4 1983, wyd. 5 1986; wyd. 4 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1987.
Nagrody
Przekłady
węgierski
38. Ostrożnie ze Złotym Lisem. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 81 s.
Zawartość
39. Białe zaproszenia i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1979, 433 s.
Zawartość
40. Zapach psiej sierści. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1980, 250 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1982, wyd. 3 1985, wyd. 4 1989.
Adaptacje
filmowe
41. Lotna i inne opowiadania. Wyd. 1 w tej edycji. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1983, 125 s.
Zawartość
42. Opowiadania z czasu wojny. Warszawa: Książka i Wiedza 1983, 366 s. Wyd. 2 tamże 1987.
Zawartość
43. Na tronie w Blabonie. [Baśń dla młodzieży]. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1985, 307 s.
44. Opowiadania z Dalekiego Wschodu. Warszawa: Książka i Wiedza 1985, 413 s.
Zawartość
45. Ten nasz Faroż. Katowice: WBP [Wojewódzka Biblioteka Publiczna] 1987, 10 s.
46. Co się stało? [Wiersz dla dzieci]. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988, 24 s.
47. Kamienny pies. Baśnie wietnamskie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989, 22 s.
Zawartość
48. Rozmowy o książkach. [Recenzje literackie]. Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 285 s.
49. Za kurtyną mroku; Zabawa w chowanego. [Szkice i opowiadania]. Warszawa: Książka i Wiedza 1995, 271 s.
Zawartość
50. Czarci tuzin, czyli trzynaście mrocznych opowieści. Warszawa: Książka i Wiedza 2000, 150 s.
Zawartość
51. Zsyp ze śmietnika pamięci. Wstęp: P. Kuncewicz. Posłowie: K. Żukrowska. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona 2002, 242 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
bułgarski
czeski
niemiecki
rosyjski
rumuński
serbsko-chorwacki
słowacki
ukraiński
węgierski
Adaptacje
Nagrody
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1966.