BIO

Urodzony 23 maja 1923 w Przemyślu; syn Tadeusza Bystrzyckiego, inżyniera-architekta, wydawcy, działacza społecznego, i Heleny ze Stankiewiczów, autorki czytanek historycznych dla dzieci i młodzieży. Brat pisarki Zofii Bystrzyckiej. Do szkół uczęszczał w Przemyślu; w 1939 ukończył trzecią klasę Państwowego Gimnazjum im. K. Morawskiego . Po wybuchu wojny światowej przebywał w Przemyślu, skąd w 1940 został wywieziony wraz z rodziną w głąb Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich do Kazachstanu, gdzie pracował w kołchozie i sowchozie. W maju 1941 podjął nieudaną próbę ucieczki z zesłania w Kazachstanie; po zatrzymaniu otrzymał wyrok 10 lat łagrów, który odbywał w więzieniu w Kustanaju. We wrześniu 1941 na mocy układu Sikorski-Majski odzyskał wolność i w następnym miesiącu zgłosił się do punktu werbunkowego Armii Polskiej w Kustanaju. Został przydzielony do 6 Dywizji Piechoty, wraz z którą przeszedł w 1942 do Persji, a następnie przez Egipt, Palestynę i Związek Południowej Afryki do Wielkiej Brytanii (wrzesień 1942). Zgłosiwszy się ochotniczo do pracy wojskowej na terenie okupowanego kraju, odbył w Szkocji i Anglii specjalne przeszkolenie desantowe, dywersyjne i radiowe (formacja cichociemni). W 1943 otrzymał świadectwo małej matury wydane przez Państwową Komisję Egzaminacyjną w Dunalastair House (Szkocja) oraz ukończył Szkołę Podchorążych 8 Dywizji Piechoty. Przydzielony do oddziału łączności Sztabu Naczelnego Wodza w Wielkiej Brytanii, został wysłany do ośrodka przerzutu we Włoszech (Bazy nr 11) w Brindisi. W listopadzie 1944 został zrzucony w rejonie wsi Szczawa w Gorcach w misji specjalnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza wysłanej do gen. Leopolda Okulickiego, Komendanta Głównego Armii Krajowej (AK) i objął dowództwo tajnej radiostacji przy mjr. Adamie Mackusie „Prostym”, pracującej przy I batalionie 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK (używał w tym czasie konspiracyjnych pseudonimów: Grzbiet, Kreda, Michał Żaczek). W sierpniu 1945 przyjechał do Krakowa, gdzie (wraz z resztą czteroosobowej grupy) został aresztowany. Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego został skazany na 6 lat pozbawienia wolności i osadzony w więzieniu św. Michała w Krakowie. Objęty amnestią, zakończył odbywanie kary w sierpniu 1946 i zamieszkał w Poznaniu. W 1947 po otrzymaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim; w 1950 uzyskał tytuł magistra ekonomii politycznej, a w 1951 magistra filozofii w zakresie socjologii. Debiutował w 1949 nowelą Zwycięstwo Jana drukowaną w „Głosie Wielkopolskim” (nr 252, podpisany P. B.). W 1950 ożenił się z Janiną Tarłowską, prawniczką. W tymże roku rozpoczął twórczość krytyczno-literacką recenzją książki Howarda Fasta Obywatel Tom Paine opublikowaną w krakowskim „Dzienniku Literackim” (nr 2 pt. Pierwszy akt rewolucji amerykańskiej). Od 1950-51 był stałym recenzentem teatralnym „Kuriera Wielkopolskiego”; ogłaszał również recenzje w „Kurierze Codziennym”, „Nowej Kulturze”, „Wsi”, od 1951 w „Gazecie Poznańskiej”, „Głosie Wielkopolskim”, „Życiu Literackim”. Od 1951 był współorganizatorem Koła Młodych przy Oddziale Poznańskim Związku Literatów Polskich (ZLP). W 1955 został członkiem ZLP i od 1960 działał w zarządzie Oddziału Poznańskiego (w 1963-66 był wiceprezesem). Kontynuował twórczość krytyczną i literacką. W 1956 był współredaktorem i stałym recenzentem teatralnym tygodnika „Ziemia i Morze”, od 1956-60 należał do zespołu redakcyjnego „Tygodnika Zachodniego” jako kierownik działu publicystycznego, a następnie kulturalnego; w piśmie tym ogłaszał też liczne recenzje (m. in. w 1957-60 pod pseudonimem Michał Stankiewicz). W 1959-62 współpracował z tygodnikiem londyńskim „Oblicze Tygodnia”. W 1964 należał do założycieli miesięcznika „Nurt”, w którym w 1965-68 pełnił funkcję kierownika literackiego. W 1965-69 pełnił funkcję zastępcy członka Zarządu Głównego ZLP. Od 1968-1989 był naczelnym redaktorem miesięcznika techniczno-ekonomicznego „Ceramika Budowlana”. W 1967 został członkiem Polskiego PEN Clubu oraz Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1973 Towarzystwa Nauk w Przemyślu, w 1974 Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu. Odbył liczne podróże zagraniczne dla zbierania materiałów do utworów literackich i publicystycznych m. in. do Włoch (1966-1979), Anglii (1973, 1983), Francji i Hiszpanii (1975), USA (1986). Przez wiele lat uczył się języków obcych, m.in. włoskiego i angielskiego; w 1976 i 1978/79 przebywał na stypendiach we Włoszech (Universita Strangeri w Perugii i Universita di Bologna). Uczestniczył w działalności Komisji Historycznej do Spraw Cichociemnych formalnie przy Zarządzie Głównym Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1980 został zastępcą przewodniczącego Głównej Komisji Rewizyjnej przy Zarządzie Głównym ZLP (członek ZLP do 1982). W 1986 wstąpił do Stowarzyszenia Wisła-Odra. W 1987 został członkiem Wojewódzkiego Komitetu Konsultacyjnego przy Przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu. Był kilkakrotnie laureatem konkursów literackich. W 1983 otrzymał nagrodę Prezydenta m. Przemyśla w dziedzinie literatury, w 1993 nagrodę literacką im. W. Reymonta, przyznaną przez Oddział Poznański ZLP. Został honorowym obywatelem m. Poznania (2003) i m. Przemyśla (2004). Odznaczony m. in. Bojowym Znakiem Spadochroniarza Cichociemnego (1944), Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1945), brytyjskim War-Medal 1939-1949 (1945), Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari (1948), Krzyżem Walecznych (1949), Krzyżem Partyzanckim (1961), Krzyżem Armii Krajowej (1968), Złotym Krzyżem Zasługi (1981), Medalem Rodła (1988). Mieszkał w Poznaniu. Zmarł tamże 7 października 2004; pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha.

Twórczość

1. Warkocze. Opowiadania wielkopolskie. Poznań: Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. E. Raczyńskiego 1955, 86 s.

Zawartość

Pogrzeb; Warkocze; Okaryna; Powódź.

2. Operacja „Milczący most. [Powieść]. Express Poznański 1957 nr 74-92. Wyd. osobne Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 245 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1959, wyd. 3 1967, wyd. 4 1970.

3. Śmierć nad Agfar-wadi. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1960, 202 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1972.

Zawartość

Krzyż Południa; Nie będzie świętokradztwa; Śmierć nad Agfar-wadi.

4. Szkockie pożegnania. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1963, 134 s. Wyd. 2 tamże 1975.

Zawartość

Browar w Auchtertool; „Fish and chips”; Zenek.

5. Wyspa Mauritius. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1963, 187 s.

6. Wronie uroczysko. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 192 s.

Wyróżnienie na konkursie literackim z okazji XX-lecia Wojska Polskiego.

7. Strumień. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1966, 206 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania: Sasza; Dragon; Anujka, – oraz Strumień. (Powieść).

8. Anujka i inne opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1968, 287 s.

Zawartość

Sasza [poz. ]; Anujka [poz. ]; Browar w Auchtertool [poz. ]; Zenek [poz. ]; Nie będzie świętokradztwa [poz. ]; Śmierć nad Agfar-wadi [poz. ].

9. Wyspa Wniebowstąpienia. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1974, 171 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 3 [!] 1979, wyd. 3 1986.

10. Nessie i inne opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 204 s.

Zawartość

1. Droga: Z księgi wyjścia; Na perskim rynku; „Świder”; Afrykanerzy; Na razie chórzyści; Itaka; Małpi gaj; Ringway; Włoska baza; Skok. – 2. Powroty: Bobby; Bary i browary: I-II; Od melonika do „tartanu”; Przez Kanał po pierogi; Stirling; Loch Ness; Nessie. – 3. Itaka: Laura; Mała partia szachów. – 4. Adolf.

11. Włoskie kartki. Wspomnienia z podróży. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 237 s.

Wersja wcześniejsza pt. Kartki włoskie. „Nurt1967 nr 3-7, 10-11; 1968 nr 2.

12. Płynie Rzeka, płynie... [Powieść]. T. 1-2. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1982, 237 + 380 s. Wyd. 2 tamże 1989.

13. Kamienne lwy. [Powieść]. Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1983, 199 s.

14. Znak cichociemnych. [Wspomnienia]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 328 s. Wyd. nast: wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1985; wyd. 3 poprawione Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1991.

15. Ponar” i inne opowiadania. Kraków, Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985, 157 s.

Zawartość

Partyzancki tryptyk: Battledress; Dziękuję Wam; Ostatni meldunek. – Między brzegiem a brzegiem. – „Ponar”.

16. Wiatr Kuszmurunu. Opowieść autobiograficzna. Pierwodruk: „Życie Przemyskie1989 nr 9-51. Wyd. osobne: Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 299 s.

17. Książę. [Powieść]. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1992, 193 s.

18. Szabasy z Brandstaetterem. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1995, 297 s. Wyd. 2 poprawione i poszerzone Zwierzyniec, Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja 2002.

Opowieść biograficzna o R. Brandstaetterze.

19. Nad Sanem, nad zielonookim 1923-1939. [Wspomnienia]. Poznań: Replika 1997, 370 s.

20. Oddanie broni. [Powieść]. Warszawa: Bellona 1999, 210 s.

21. Jabłko Sodomy. [Powieść]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 2003, 246 s.

22. Nocny kajak. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005, 222 s.

Prace redakcyjne

1. Poznań. Dzieje – Ludzie – Kultura. Komitet redakcyjny: J.G. Kamiński, P. Bystrzycki, L. Jeszka. Poznań: Komitet Obchodu „Dni Poznania 1953, 232 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966, 1973, 1976, 1988, 2004.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (M. Brykalska).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).
K.A. Tochman: Przemysław Bystrzycki. W tegoż: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Rzeszów 2000.

Ogólne

Książki

E.R. Dabertowa: Taśma życia Przemysława Bystrzyckiego. Poznań: Bonami Wydawnictwo-Drukarnia 2005, 245 s.

Artykuły

J. Mańkowski: Dwa nurty. Pomorze 1964 nr 20.
A. Hamerliński: Proza Przemysława Bystrzyckiego. Tygodnik Kulturalny 1965 nr 6.
J. Duk: O prozie Przemysława Bystrzyckiego. Profile 1972 nr 8.
W. Jamroziak: Powroty (Na marginesie twórczości Przemysława Bystrzyckiego). Nurt 1981 nr 9.
T. J. Żółciński: W rozgwarze ciągłych zdarzeń. Nurt 1983 nr 10.
J. Duk: Wczesna proza Przemysława Bystrzyckiego. Rocznik Przemyski 2000 t. 36 z. 2, przedruk w tegoż: Od Mickiewicza do Grochowiaka. Piotrków Trybunalski 2001.
S.J. Stanuch: Przemysław Bystrzycki – żołnierz i pisarz. „Gazeta Wyborczadod. Gazeta w Krakowie 2004 nr 248.

Śmierć nad Agfar-wadi

F. Fornalczyk: Opowiadania Bystrzyckiego. Pomorze 1961 nr 13.
W. Natanson: Książka nie zauważona. Twórczość 1961 nr 12.

Strumień

A. Wanat: Podróż kombatanta. Nurt 1967 nr 1.

Anujka i inne opowiadania

S. Frycie: Anujka i inne opowiadania. Profile 1969 nr 1, przedruk w tegoż: O szkolnej klasyce, lekturach współczesnych sprzed lat i książkach dla młodzieży. Piotrków Trybunalski 2001.

Wyspa Wniebowstąpienia

S. Sterna-Wachowiak: Rekonstrukcja psychiki. Twórczość 1975 nr 11, polemika, tamże: P. Bystrzycki, 1976 nr 2, S. Sterna-Wachowiak, 1976 nr 6.

Płynie Rzeka, płynie ...

B. Rogatko: Dwie Strony Miasta. Twórczość 1983 nr 4.

Znak cichociemnych

C. Leżeński: Znak cichociemnych. Nowe Książki 1984 nr 1.

Wiatr Kuszmurunu

M. Gromadzińska: Chłopiec z kuszmuruńskich stepów. Życie i Myśl 1991 nr 3/4.
T. Żółciński: Starzy pomrą, młodzi przywykną. Nowe Książki 1991 nr 1.

Szabasy z Brandstaetterem

T. Chrzanowski. „Kultura”, Paryż 1996 nr 6.

Nad Sanem, nad zielonookim

M. Gromadzińska: Wspomnienia znad Sanu. Życie i Myśl 1998 nr 2.