Bystrzycka Zofia

BIO

Urodzona 11 stycznia 1922 w Przemyślu; córka Tadeusza Bystrzyckiego, inżyniera – architekta, wydawcy, działacza społecznego, i Heleny ze Stankiewiczów, autorki czytanek historycznych dla dzieci i młodzieży. Siostra pisarza Przemysława Bystrzyckiego. Do szkół uczęszczała w Przemyślu; w 1939 ukończyła gimnazjum. Po wybuchu wojny przebywała w Przemyślu, skąd w 1940 została wywieziona wraz z rodziną w głąb Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) do północnego Kazachstanu. Tam pracowała najpierw jako traktorzystka, a następnie – po krótkim kursie buchalterii – została księgową w banku. W 1943 wstąpiła ochotniczo do I Dywizji im. T. Kościuszki (Batalion Kobiecy im. E. Plater w Siedlcach nad Oką) i przeszła szkolenie wojskowe dla żołnierzy liniowych, po czym została skierowana do Wyższej Szkoły Oficerów Polityczno-Wychowawczych w Moskwie, którą ukończyła w randze porucznika. Była zastępcą dowódcy kompanii, a następnie korespondentem wojennym gazety I Korpusu Armii Polskiej „Zwyciężymy” (na froncie nad Wisłą). Debiutowała wierszem pt. Wierzę opublikowanym w 1943 na łamach „Żołnierza Wolności” (nr 31); pierwsze utwory poetyckie drukowała nadto w pismach: „Zwyciężymy” i „Nowe Widnokręgi” (w 1943-44). W sierpniu 1944 została korespondentem wojennym „Rzeczpospolitej”, na której łamach zamieszczała reportaże z frontu i felietony. Jako prozaik debiutowała opowiadaniem o tematyce okupacyjnej pt. Kolejny numer drukowanym w 1944 w „Walce Młodych” (nr 25-28, 1945 nr 1). W tym samym roku wstąpiła do Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, PZPR). Po wojnie zamieszkała w Krakowie i podjęła współpracę z „Dziennikiem Polskim”. W 1945-50 przebywała wraz z mężem, Jerzym Putramentem, za granicą: najpierw w Szwajcarii, a od 1947 w Paryżu, gdzie studiowała reżyserię filmową w Institut des Hautes Études Cinématographique oraz współpracowała z prasą polonijną, drukując felietony (pod pseudonimem Tadeusz Bończa). Po powrocie do kraju zamieszkała w Warszawie. W 1950-61 współpracowała stale z tygodnikiem „Szpilki” oraz pismami: „Nowa Kultura” (1950-57), „Express Wieczorny” (1952-55; tu cykl felietonów pt. Z pretensjami), „Express Poznański” (1954; tu cykl felietonów pt. Z pretensjami), „Przekrój” (1952-53), „Przyjaciółka” (1953-70), „Przegląd Kulturalny” (1954-55) i „Świat” (1953-56). Od 1957 należała do zespołu redakcyjnego tygodnika „Zwierciadło”, w którym w 1958-80 prowadziła stałą rubrykę pt. Serce w rozterce. W 1955 została członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP); od 1959 uczestniczyła w pracy Zarządu Oddziału Warszawskiego, pełniąc m. in. funkcje sekretarza Zarządu. W 1956-60 była kierownikiem literackim a następnie artystycznym Przedsiębiorstwa Imprez Artystycznych „Estrada”. W 1979 weszła w skład Komitetu Warszawskiego PZPR. W tymże roku otrzymała dyplom Ministra Kultury ZSRR. W 1980-81 ogłosiła cykl felietonów pt. Malowanym okiem na łamach tygodnika „Szpilki”; w 1983-84 publikowała felietony w „Zwierciadle” (w cyklu pt. Jedno pytanie do Zofii Bystrzyckiej), a w 1982-86 prowadziła w „Magazynie Rodzinnym” stałą rubrykę pt. Ty i oni. W 1982 została członkiem Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON), a w 1983 weszła w skład Rady Krajowej PRON i objęła funkcję przewodniczącej Stołecznej Komisji Kultury PRON (do 1984). W 1985-90 była członkiem nowego ZLP. Odznaczona m. in. Odznaką Kościuszkowską (1946), Krzyżem Kawalerskim (1972) i Krzyżem Komandorskim (1978) Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką „Za zasługi dla Warszawy” (1975). Mieszkała w Warszawie, a od 2007 w Poznaniu. Zmarła tamże 4 stycznia 2011; pochowana na Cmentarzu Górczyńskim.

Twórczość

1. Kobieca ręka w gospodarstwie. [Felietony satyryczne]. Warszawa: Czytelnik 1953, 14 s.

Zawartość

Zawiera m. in.: Przewodniczący trenuje [poz. ↑].

2. „Ładne kwiatki”. Felietony satyryczne. Warszawa: Czytelnik 1953, 152 s.

Zawiera felietony publikowane w „Szpilkach” 1950-1953 i „Nowej Kulturze” 1953.

3. Inna młodość. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1955, 347 s.

Zawartość

Aniela Krzywoń; Dziewczęta z płóciennej wioski; To nie był strach; Przyjście; Wisła; Dwoje ludzi.

4. Samotność. Powieść. „Przyjaciółka” 1956 nr 1-29, 31-42, 44-52; 1957 nr 1-2. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1957, 402 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1959, wyd. 2 [właśc. 3] 1965, wyd. 4 1968, wyd. 5 1975, wyd. 6 1978, wyd. 7 1989.

Przekłady

słowacki

Osamelost [Przeł.] J. Gazdík. Bratislava 1981.

tadżycki

Sadama. [Przeł.:] M. Muabbatšoev, N. Rachmatulloev. Duśanbe 1985.

See Studies

5. Zezem. [Felietony satyryczne]. Warszawa: Czytelnik 1956, 187 s.

Zawiera felietony opublikowane w pismach: „Nowa Kultura” 1954-1955, „Szpilki” 1954-1955, „Świat” 1955, „Życie Literackie” 1954.

6. Ofiara wskaże mordercę. Sztuka sensacyjna. Prapremiera: Warszawa, Teatr Sensacji 1959.

7. Zamknięte oczy. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1960, 291 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972 [właśc. 1971], wyd. 3 1976, wyd. 4 1983.

8. Czy to jest miłość? Komedia w 3 aktach. Prapremiera: teatralna: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1962; telewizyjna: Telewizja Polska 1968. Wyd.: Oprac. inscenizacyjne – reżyseria S. Domańska. Scenografia: J. Marso-Wojciechowska. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1963, 87 s.

Tytuł pierwotny: Grób miłości.

Przekłady

słowacki

To je láska? [Przeł.] L. Jánsky. Bratislava 1965.

9. Oni. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1962, 185 s.

Zawartość

Żona; List; Pies?; Oni; Żaba; Data urodzenia; Prawda; Taka była.

10. Krzywe lustra. (Komedia w 3 aktach z prezentacją). „Dialog” 1963 nr 9 s. 5-40. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1964.

11. O świcie nie ma ciszy [Utwór dramatyczny]. Powst. 1964.

Sztuka napisana na 20-lecie PRL. Informacja: „Żołnierz Wolności” 1964 nr 269.

12. Wiatraki. Komedia satyryczna w 3 aktach. Powst. 1966.

Informacja: „Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Kultury i Sztuki” 1967 nr 3 s. 7-8.

See Studies

13. Gra bez asów. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 306 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1980, wyd. 4 1989.

See Studies

14. Plac Gwiazdy. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 1969. Druk fragmentów: „Profile” 1969 nr 8/9 s. 68-72.

15. Kołtunka. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1971, 210 s.

Zawartość

Cykl; Biurka; Wronie gniazda; Wyjazdy; Alibi; Pożarek; Przeżyłem; Kołtunka.

See Studies

16. Trójwidzenie. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 330 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1978, wyd. 4 1984.

Przekłady

słowacki

Trojvidenie. [Przeł.] M. Wlachovská. Bratislava 1976.

See Studies

17. Kontuzja. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1976, 328 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1980, wyd. 4 1985; wyd. 1 poprawione Warszawa: Książka i Wiedza 2004, 243 s.

Nagrody

Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki w 1977.

Przekłady

czeski

Otřes. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1986.

rosyjski

Kontuzija. [Przeł.] Û. Abyzov. Moskva 1980.

See Studies

18. Serce w rozterce. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977, 262 s.

Zawartość

Wybór listów czytelników i odpowiedzi Z. Bystrzyckiej drukowanych w „Zwierciadle” w 1958-1976 ułożonych w działy: Kocha?; Lubi?; Szanuje?; Nie chce?; Nie dba?; Żartuje?

19. Opowiadania sentymentalne. Warszawa: Czytelnik 1979, 338 s. Wyd. 2 tamże 1987.

Zawartość

Zawiera opowiadania z tomów poz. ↑ [z wyjątkiem: Pies?; Żaba] oraz z poz. ↑ [z wyjątkiem: Biurka].

20. Jakie ładne chłopaki. [Zbiór piosenek]. Na głos z fortepianem. [Współautor:] J. Przymanowski. [Muzyka:] B. Konowalski. Partytura. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1982, 230 s.

Zawartość

Zawiera 66 piosenek wojskowych w tym 22, do których teksty napisali wspólnie Z. Bystrzycka i J. Przymanowski oraz „Nie odkładaj na jutro” autorstwa Z. Bystrzyckiej.

21. Trzy pokusy na dwoje. [Współautor:] J. Przymanowski. [Muzyka]: B. Konowalski. Warszawa: Inspiracje. Zarząd Główny Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, Dział Kulturalno–Oświatowy. Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa Książka Ruch” 1983, 30 s.

22. Pełnia półistnienia. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1984, 302 s.

See Studies

23. Sińce i makijaż. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 238 s.

24. Karnawał w mateczniku. [Powieść]. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” 1993, 143 s.

See Studies

25. Karty w grze. [Powieść]. Warszawa: Kopia 2001, 339 s.

Przekłady

1. L. Lencz: Zabawne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1953, 261 s.

2. L. Lencz: Ślubny podarunek. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1955, 128 s.

3. G. Simenon: Maigret w kabarecie. [Powieść]. „Express Wieczorny” 1988 nr 75-134; „Echo Krakowa” 1988 nr 97-148; „Głos Robotniczy” 1988 nr 248-295. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1989, 154 s.

4. G. Simenon: Maigret i goście z Europy Wschodniej. Warszawa: B.W. Kom-Press 1993, 155 s. Wyd. 2 pt. Maigret i przybysz z Krakowa. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2004.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1966, 1973, 1976, 1990, 2004.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (M. Brykalska).

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

• E. Kraskowska: Zofia Bystrzycka. W: Wielkopolski Słownik Pisarek. Powst. 2012. [on-line] [dostęp 22 lipca 2020]. Dostępny w Internecie:://pisarki.fandom.com/wiki/Zofia_Bystrzycka.