Bursa Andrzej

BIO

Urodzony 21 marca 1932 w Krakowie w rodzinie nauczycielskiej; syn Feliksa Bursy, i Marii z Kopycińskich. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Krakowie, gdzie uczęszczał do szkoły im. Jana Kantego, a od 1944 na tajne komplety. Po wojnie rozpoczął we wrześniu 1945 naukę w V Państwowym Gimnazjum i Liceum im. J. Kochanowskiego w Krakowie. W 1947 wstąpił do Miejskiego Koła Związku Walki Młodych. W tymże roku opublikował na łamach „Młodej Rzeczypospolitej” (nr 4) artykuł „Wesele” miało pobudzić i ostrzec. Od jesieni 1947, w związku z rozwodem rodziców, wyjechał z ojcem do Wrocławia, gdzie uczył się w II Państwowym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym. W 1948 debiutował jako poeta wierszem Pod czerwonym sztandarem, wykonanym jako pieśń na zlocie chórów liceów pedagogicznych we Wrocławiu. W tymże roku powrócił do Krakowa i kontynuował naukę w Liceum im. J. Kochanowskiego. W 1950 w związku z niepowodzeniem na egzaminie maturalnym przeniósł się do Liceum Sztuk Plastycznych; maturę zdał eksternistycznie w maju 1951. Następnie rozpoczął studia w Sekcji Dziennikarskiej przy Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego; w połowie roku akademickiego przeniósł się na filologię bułgarską. W 1952 ożenił się z Ludwiką Szemioth, studentką Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W tymże roku wstąpił do Koła Młodych przy Związku Literatów Polskich. W 1954 opublikował pierwszy wiersz Głos w dyskusji o młodzieży na łamach „Życia Literackiego” (nr 19). Od grudnia 1954 pracował w redakcji „Dziennika Polskiego” kolejno w dziale rolnym, reportaży i kulturalnym. W 1955 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Ze względu na chorobę matki i konieczność utrzymania domu zrezygnował ze studiów. W 1957 należał do współzałożycieli pisma artystycznego młodzieży krakowskiej „Zebra”. Wziął udział w I Festiwalu Młodej Poezji Polskiej w Poznaniu. Zmarł nagle na skutek wrodzonego niedorozwoju aorty 15 listopada 1957 w Krakowie.
W 10 rocznicę śmierci grupa poetycka „Barbarus” w Krakowie ufundowała nagrodę literacką im. A. Bursy. Od 1986 odbywają się Turnieje Recytatorskie im. A. Bursy organizowane przez Młodzieżowy Dom Kultury w Krakowie.

Twórczość

1. Karbunkuł – teatr okropności. [Współautor:] J. Güntner. Prapremiera: Kraków, Teatr Cricot 1956.

2. Zabicie ciotki. Powieść. Powst. 1957. Druk w poz. 4. Wyd. osobne Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981, 115 s. [Wyd. 2] Kraków: Ignis 1999.

Tytuł pierwotny: Śmierć ciotki.

Adaptacje

teatralne

Wystawienie: Słupska Scena Monodram 1981.

Adaptacja: B. Pawłowska. Wystawienie: Szczecin, Teatr Współczesny 1983.

Adaptacja: B. Górska. Wystawienie: Gorzów Wielkopolski, Teatr im. J. Osterwy 1998.

See Studies

3. Wiersze. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 127 s. Przedruk zob. poz. ↑.

Tom zawiera obok wierszy i prozy poetyckiej również szkice dramatyczne: Bajka; Ze sposobów znęcania się nad gośćmi niskiego wzrostu; Szachy; Koń; Zwierzęta hrabiego Cagliostro; Żakeria czyli Męczeństwo wiejskiego proboszcza; Smok.

Nagrody

Wyróżnienie na konkursie Listopada Poetyckiego w Poznaniu w 1959.

Adaptacje

teatralne

utworu Zwierzęta hrabiego Cagliostro: Wystawienie: Poznań, Teatr Atelier 1958.

utworu Żakeria, czyli męczeństwo wiejskiego proboszcza: Kraków, Piwnica pod Baranami 1958.

utworu Zwierzęta hrabiego Cagliostro pt. Rdza. Scenariusz: A. Dziuk. Kraków, Teatr im. H. Modrzejewskiej 1983.

radiowe

utworu Zwierzęta hrabiego Cagliostro: Adaptacja i reżyseria: Z. Kopalko. Radio 1992.

See Studies

4. Utwory wierszem i prozą. Wybrał, oprac. i wstępem poprzedził S. Stanuch. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 470 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1973, wyd. 3 poprawione 1982.

Zawartość

I. Z tomu Wiersze [poz. ↑; wszystkie utwory]. – II. Utwory publikowane w prasie: Wiersze; Próby dramatyczne: Rozmówki chłopskie czyli Socjalistyczne daleko; Proza: Mason; Publicystyka. – III. Z rękopisów: Wiersze; Próby dramatyczne: Hazard. Honor rycerski; Proza: Żniwa. Przyjaźń. Folklor. Wojna kobiet. Dyskusja z mądrym. Wezwanie. Zabicie ciotki [poz. ↑]. – Komentarz.

Adaptacje

teatralne

dramatu Hazard: Wystawienie: Kraków, Teatr Lalki i Maski „Groteska” 1972.

5. Poezje wybrane. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 124 s.

See Studies

6. Luiza i inne utwory. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1988, 165 s.

Wybór utworów z tomu poz. ↑ [wyd. 3].

7. O tym... [Wiersze, szkice dramatyczne, proza]. Wstęp: J. Iwaszkiewicz. Wybór i oprac.: S. Stanuch. Kraków: Sponsor 1993, 142 s. [Wyd. 2] tamże [1995].

Zawartość

Zawiera m.in. szkice dramatyczne z poz. ↑: Zwierzęta hrabiego Cagliostro; Żakeria, czyli męczeństwo wiejskiego proboszcza.

8. Wiersze. Toruń: Crime & Thriller 1993, 142 s.

See Studies

9. Aniołek spuszcza główkę. [Wiersze]. Warszawa: Interart 1994, 109 s.

10. Utwory wybrane = Vibrani tvori. Wybór, tłumaczenie, nota wstępna: V. Pavliv. L'viv: Kamenar 1994, 103 s.

Tekst w języku polskim i ukraińskim.

Zawartość

Poezja; Mała proza.

See Studies

11. Wiersze wybrane. Wybór: L. Kiełkowski. Bielsko-Biała: Profile 1994, 157 s.

See Studies

12. Co ci kochanie? [Wiersze], [Warszawa:] Sternik 1995, 109 s.

13. Kat bez maski. Wybór utworów. Kraków: Ignis [2000], 153 s.

Zawartość

Wiersze; Luiza [poz. ↑]; Wczesne wiersze niepublikowane; Zwierzęta hrabiego Cagliostro [poz. ↑] i wybór prozy. – [Artykuły i recenzje] O Andrzeju Bursie: J. Guntner, J. Roszko, R. Hussarski, T. Śliwiak, J. Marx, S. Bratkowski, J. Kwiatkowski, J. Iwaszkiewicz, L. Szemioth-Bursa, M. Bursa.

14. Uśmiech podgardla = Ulybka gorlom. [Wiersze]. [Wybrał i z polskiego przetłumaczył ]A. Bazilevskij. Moskva: Vahazar; Toruń: A. Marszałek 2006, 112 s.

Tekst w języku polskim i rosyjskim.

Montaże utworów

• Ogród Luizy. Scenariusz: A. Titkow. Telewizja Polska 1972.

• Gałązka oliwna. Reżyseria: I. Sobierajska. Telewizja Polska 1974.

• Andrzej Bursa, czyli nauka chodzenia. Scenariusz: E. Wojtaszek. Prapremiera: Warszawa, Pracownia Teatralna 1987.

• „Ja nie chcę być poetą”. Scenariusz: V. Zygmunt. Prapremiera: Kraków, Teatr Stygmator 1995.

• „Ja chciałbym być poetą”. Telewizja Polska 1999.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

• P. Grzegorczyk: Andrzej Bursa. „Kultura i Społeczeństwo” 1958 nr 3.

• S. Stanuch: Bibliografia [Andrzeja Bursy]. W: A. Bursa: Utwory wierszem i prozą. Kraków 1969.

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (B. Winklowa).

• Literatura Polska po 1939. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa* 1989.

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (J. Zacharska).

Ogólne

Książki

• M. Chrzanowski: Twórczość literacka Andrzeja Bursy. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 32 s.

• S. Stanuch: Andrzej Bursa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 192 s.

• G. Pietruszewska: Od buntu do gry. Twórczość Andrzeja Bursy. Częstochowa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie 1985, 126 s.

• M. Chrzanowski: Andrzej Bursa. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 182 s.

• J.A. Jucewicz: Andrzej Bursa. Jego czas i miejsce. Bydgoszcz: Świadectwo 1994, 92 s.

• S. Stanuch: „Życie moje...”. O twórczości i życiu Andrzeja Bursy. Toruń: C&T Editions 1995, 133 s.

• E. Dunaj-Kozakow: Bursa. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996, 248 s.

• W. Śmigielski: Luiza w salonach zmęczonego socjalizmu. (O legendzie i twórczości Andrzeja Bursy). Zielona Góra-Wrocław: „And” 2000, 165 s.

• Czytanie Bursy. Kraków: Księgarnia Akademicka 2004, 180 s. [Zawartość: A. Makowski: Bohater Bursy – dziecko, szaleniec i poeta; A. Czabanowska-Wróbel: Czytam poetę. Twórczość Andrzeja Bursy; A. Kwiatkowska: Neurasteniczna wizja kochanka. „Ogród Luizy” Andrzeja Bursy; A. Kluba, A. Juszczyk: Kot czyli pies. O „Naszym ognisku” Andrzeja Bursy; P. Próchniak: „Zgaśnij księżycu”; B. Kaniewska: „Credo” na opak albo błazeńska maska Andrzeja Bursy; T. Kunz: Literatura jako symulacja; M. Wołk: Poezja i historia; G. Grochowski: Poeta w krótkich majteczkach; M. Michalski: Monodram egzystencjalny; A. Czabanowska-Wróbel: „Szczury” Andrzeja Bursy. Wybór emblematu; K. Kuczyńska-Koschany: „Nie płaczcie nad brzuchami psimi”. O „Rakarzu” Andrzeja Bursy; J. Kopciński: Dwa teatry. Bursa – dramatopisarz].

Artykuły

• J. Iwaszkiewicz: Życie poety. „Twórczość” 1959 nr 3.

• S. Czycz: „And”. „Twórczość” 1961 nr 3.

• J. Łukasiewicz: Kochankowie. W tegoż: Szmaciarze i bohaterowie. Kraków 1963.

• J. Kwiatkowski: Czarna poezja. W tegoż: Klucze do wyobraźni. Kraków 1964, toż wyd. 2 Kraków 1973.

• M. Głowiński. „Tygodnik Kulturalny” 1967 nr 27, przedruk w: Czytamy wiersze. Warszawa 1970; Wśród starych i nowych lektur szkolnych. Rzeszów 1994 [omówienie utworu: Katownia].

• B. Czaykowski: Poezja gwałtowna: Andrzej Bursa 1932-1957. „Tematy”, Nowy Jork 1969 nr 31/32.

• Z. Bieńkowski: Głos pokolenia „Współczesności”. „Twórczość” 1970 nr 9.

• J. Bierezin: Andrzej Bursa – umysł zbuntowany otwarta. „Więź” 1970 nr 9.

• T. Nyczek: „I młodość moja jak noc źle prześniona”... „Poezja” 1970 nr 5.

• J. Pieszczachowicz: W poszukiwaniu buntownika. „Miesięcznik Literacki” 1970 nr 2, przedruk pt. Zdzieranie maski. W tegoż: Pegaz na rozdrożu. Łódź 1991.

• K. Nowicki: Legenda i styl. W tegoż: Pertraktacje. Warszawa 1971.

• S. Barańczak: Bursa nieznany. W tegoż: Ironia i harmonia. Warszawa 1973.

• K. Karasek: Jack London kontra Pawka Korczagin czyli Andrzeja Bursy głos w dyskusji o młodzieży. „Nowy Wyraz” 1973 nr 1/2.

• S. Piskor: „Wiersze” Andrzeja Bursy. „Poezja” 1974 nr 7/8.

• S. Stabro: Od Andrzeja Bursy do Rafała Wojaczka. „Ruch Literacki” 1974 nr 4.

• J. A. Jucewicz: Wspomnienia o Andrzeju Bursie. „Poezja” 1976 nr 7/8.

• W. Ligęza: Ironia poetycka Andrzeja Bursy. „Nowy Wyraz” 1976 nr 12.

• S. Burkot: Andrzej Bursa. W tegoż: Spotkania z poezją współczesną. Warszawa 1977.

• J. B. Ożóg: Jak to było z Bursą. W tegoż: Jak świętych obcowanie. Warszawa 1978.

• E. Balcerzan: Stara piosenka krwi. (O poezji Andrzeja Bursy). „Twórczość” 1978 nr 7.

• B. Maj: Znaki nadziei. (O twórczości Andrzeja Bursy). „Nowy Wyraz” 1978 nr 5.

• M. D. Żurek: Poezja bezsenności. (O twórczości Andrzeja Bursy). „Przegląd Humanistyczny” 1981 nr 1/2.

• E. Balcerzan: Strategia pacjenta w twórczości Andrzeja Bursy. W tegoż: Poezja polska w latach 1939-1965. Cz. 1. Strategia liryczna. Warszawa 1982.

• B. Tokarz: Wokół konkretu. Życie jest treścią niezwyciężoną. W tejże: Mit literacki. Katowice 1983.

• J. Kałwak: Obrona intymności – o poezji Andrzeja Bursy w 25 rocznicę śmierci. „Kwartał” 1984 nr 1/2.

• J. Marx: Egzorcysta. „Poezja” 1985 nr 7/8, przedruk pt. Egzorcysta. (O poezji Andrzeja Bursy). W tegoż: Legendarni i tragiczni. Warszawa 1993, wyd. nast. 1995.

• G. Pietruszewska: Pesymizm i sceptycyzm. „Litteraria” 1986 t. 18.

• S. Stanuch: Kaskader uczuć. W: Kaskaderzy literatury. Łódź 1986, wyd. 2 uzupełnione tamże 1990, przedruk w: Kaskaderzy. Łódź 1984.

• J. Drzewucki: Między chaosem a konwencją. W tegoż: Chaos i konwencja. Kraków 1988.

• E. Dunaj: Bursa nieznany. „Akcent” 1988 nr 2.

• J. Kałwak: „Kaskader” wykreowany czy programowy? „Akcent” 1988 nr 2.

• M. Legeńdź: „Świat areny – świat prawdy”. „Twórczość” 1988 nr 8.

• P. Michałowski: Poetyka braku i puste przestrzenie w twórczości poetyckiej Andrzeja Bursy. „Integracje” 1988 nr 22.

• H. Gosk: Gracz – wariant kondycji wydziedziczonego w debiutach 1956-64. „Miesięcznik Literacki” 1989 nr 4.

• K. Karasek: Bursa czytany raz jeszcze. „Literatura” 1989 nr 1.

• S. Stabro: Bursa, Barańczak, Kornhauser... W tegoż: Poeta odrzucony. Kraków 1989.

• E. Dunaj-Kozakow: Miłość jasna i ciemna. „Akcent” 1990 nr 4.

• A. Pietruszewska: Andrzej Bursa – życie i legenda. „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Filologia Polska” 1990 z. 3.

• D. T. Lebioda: Poeci tragiczni a pragnienie śmierci. „Miesięcznik Literacki” 1990 nr 1.

• Z. Bieńkowski: Prostownik. W tegoż: Ćwierć wieku intymności. Warszawa 1993.

• S. Żak: Dwie wiary – analiza wierszy: „O wierze” Jana Twardowskiego i „Wiara” Andrzeja Bursy. W: Lekcje poezji w szkole średniej. Cz. 2. Kielce 1993.

• E. Dunaj-Kozakow: Pierwszy i ostatni. Nie opublikowane teksty Andrzeja Bursy. „Akcent” 1994 nr 3/4.

• M. Głowiński: Andrzej Bursa – „Katownie”; H. Gradkowski: Andrzej Bursa: „Rówieśnikom kameleonom” – próba analizy; S. Ożóg: Zrywanie masek. Rzecz o „Malarstwie obłąkanego” Andrzeja Bursy; W. Pelczar: „Zażalenie” Andrzeja Bursy – państwo oczami schizofrenika. W: Wśród starych i nowych lektur szkolnych. Rzeszów 1994.

• E. Rewers: Wartościowanie peryferyjnych obszarów mowy w „czarnej poezji” Andrzeja Bursy. „Pamiętnik Literacki” 1994 z. 2.

• J. Kwiatkowski: Czarna poezja. W tegoż: Magia poezji. Kraków 1995.

• K. Budrowska: Słodkie kobiety Turpisty. „Tekst” 1996 nr 3.

• A. Legeżyńska: „Magazyny ludzi” (w wierszach T. Różewicza i Andrzeja Bursy). W tejże: Dom i poetycka bezdomność. Warszawa 1996.

• M. Karwala: Czy tylko buntownik? Andrzej Bursa. W tegoż: Polska poezja współczesna po 1956. Kraków 1998.

• E. Zyman: Et in Arcadia ego. „Fraza” 2002 nr 3.

Zabicie ciotki

• M. Lubański: Bohater „martwej perspektywy”, czyli o sztuce narracyjnej w „Zabiciu ciotki” Andrzeja Bursy. W: Teksty, konteksty, interpretacje. Olsztyn 1994.

Go back to position