BIO

Urodzony 31 marca 1910 w majątku Okolica-Rudawa koło Brasławia; syn Franciszka Bujnowskiego, ziemianina, i Tekli z Józefowiczów. Do gimnazjum uczęszczał w Dziśnie. Po zdaniu w 1939 egzaminu maturalnego studiował polonistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego (USB) w Wilnie. Był jednym z założycieli periodyku studenckiego „Smuga”, na którego łamach debiutował w 1932 artykułem pt. Problem motywu (nr 2). W 1934 redagował wileńskie czasopismo „Marsz”. W tymże roku zawarł związek małżeński z Ireną Wilhelminą Terwandówną. Po ukończeniu rocznej służby wojskowej w 1935, pracował przez trzy lata jako nauczyciel gimnazjalny w Brasławiu. W tym czasie uzyskał magisterium na USB (1938) oraz dyplom nauczyciela szkół średnich (1939). W 1939 otrzymał służbowe przeniesienie do pracy w Wilnie, jako polonista w Liceum im. Śniadeckich i zastępca dyrektora w Gimnazjum i Liceum im. ks. P. Skargi. Zmobilizowany po wybuchu wojny, walczył w 41 Suwalskim Pułku Piechoty. Po kapitulacji Lwowa przebywał w radzieckim obozie jenieckim w miejscowości Pawliszczew Bor. Zbiegł stamtąd w listopadzie 1939 i powrócił do Wilna, gdzie uczył w Gimnazjum nr 10 (dawnym Liceum im. Śniadeckich). Równocześnie brał udział w pracy konspiracyjnej jako członek Sztabu Związku Walki Zbrojnej okręgu wileńskiego; za tę działalność otrzymał później Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami. W kwietniu 1941 został aresztowany i przebywał kolejno w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie, w Gorkim, a po zwolnieniu w związku z amnestią, w kołchozie Sołomatowo koło Urżumu, skąd udało mu się dotrzeć do Armii Polskiej w Jangi Julu. Wraz z wojskiem wyjechał do Persji, gdzie był przydzielony czasowo do Komendy Obozu Cywilnego w Teheranie, a następnie do 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Uczestniczył w walkach 2 Korpusu we Włoszech; za udział w bitwie pod Monte Casino otrzymał Krzyż Walecznych. Od 1943 współpracował z wydawnictwem 5. Kresowej Brygady Wileńskiej „Sitwa”, gdzie publikował wiersze, wspomnienia i artykuły. W 1945 został skierowany do pracy nauczycielskiej na kursach maturalnych dla wojskowych w Matino. Był współzałożycielem w 1946 włoskiej sekcji Polskiego PEN Clubu. W tymże roku został przeniesiony wraz ze szkołą z Włoch do Anglii, przez kilka lat pracował w szkolnictwie cywilnym Komitetu Oświaty dla Spraw Polaków. Kontynuował równocześnie twórczość poetycką. W 1947 został członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Od 1952 kierował wydawnictwem Polskie Towarzystwo Literackie, prowadził też własną drukarnię. Również w 1952 rozpoczął wykłady na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie, początkowo prowadząc w zastępstwie prof. Zygmunta Lubicz Zaleskiego seminarium historyczno-literackie. W 1956 uzyskał doktorat na podstawie pracy Kompozycja utworów dramatycznych Stanisława Wyspiańskiego, napisanej pod kierunkiem profesorów Manfreda Kridla i Zygmunta Lubicz Zaleskiego. W 1960 ożenił się z Danutą Urszulą z Seweryńskich primo voto Lewicką, a po rozwodzie z nią – z Heide Pirwitz. Habilitował się w 1964 na podstawie pracy Szkic literacki i krytyka artystyczna w literaturze polskiej na obczyźnie w latach 1940-1960. W tymże roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1969 profesora zwyczajnego historii literatury polskiej na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. W 1967-71 oraz w 1978-85 pełnił funkcję dziekana wydziału humanistycznego Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie oraz kierownika Katedry Literatury Polskiej, z którą współpracował także w latach następnych. Od 1964-69 pracował w Instytucie Polskim i Muzeum im. Generałą W. Sikorskiego w Londynie jako kierownik Biblioteki Podręcznej przy Archiwum Instytutu. Nadto wykładał literaturę polską w Ealing Technical College oraz literaturę i język rosyjski w Fulham & South Kensington Evening Institute. W 1964 został członkiem czynnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (od 1965 Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii). W 1970-78 (z przerwami) prowadził jako visiting professor wykłady i seminaria na polonistyce uniwersytetu w Amsterdamie. W 1972 wykładał literaturę polską na uniwersytecie w Heidelbergu, a w 1979-80 w School of Slavonic and East European Studies na University of London. Wiersze, recenzje oraz artykuły drukował w londyńskich pismach m. in. „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” oraz „Wiadomościach”. W 1988 otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za rok 1987. W 1991 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Odznaczony przyznanym w Londynie Krzyżem Kawalerskim (1967) i Oficerskim (1986) Orderu Polonia Restituta oraz polskimi i zagranicznymi odznaczeniami za udział w II wojnie światowej. Zmarł 15 lutego 2001 w Londynie.

Twórczość

1. Pęknięty tor. Poezje. Brasław: Nakład i druk „Magata 1937, 31 s.

2. Pięścią w twarz – kwiatami pod nogi. [2 cykle poematów]. Brasław: Nakład autora 1939, 30 s.

3. Ręce od brzegu. Poezje. Zbiór IV [!]. [B. m.] Ziemia Święta; Druk Sefer, Tel Aviv 1943, 78 s.

Zawartość

Od Autora oraz wiersze w cyklach: I. Śladami sławy; II. Gorycz i walka; III. Zakwitaj w sadach; IV. Ku własnej doli; V. Słowa srebrne; VI. Wschód mijany; VII. Droga w piołunach.

4. Brzozom w płomieniach. Poezje. Zbiór V. Włochy [B. m.]: Referat Kultury i Prasy Bazy 2 Korpusu 1945, 66 s.

Zawartość

Zawiera prozę poetycką oraz wiersze w cyklach: Nie trzeba marnować gwiazd; Rozsypał wicher; Brzozom w płomieniach.

5. Powroty. Poezje. Zbiór V [!]. Hannower: Polski Związek Wychodźstwa Przymusowego 1947, 51 s.

6. Psychologiczne podstawy ustroju społecznego. Szkice społeczne. Londyn: Sitwa 1948, 31 s.

7. Rysy na pustce. Poezje. Londyn: Polskie Towarzystwo Literackie 1953, 23 s.

8. Rzecz o przemijaniu. [Wiersze]. Kultura”, Paryż 1953 nr 2/3 s. 73-77. Wyd. osobne Paryż: Nakład autora 1953, 7 s.

9. Lipowy witraż. Poezja. London: Caucasus Press 1954, 39 s.

10. Proseminarium historyczno-literackie pod kierunkiem prof. Z. L.[ubicz] Zaleskiego. A: Organizacja studiów polonistycznych. B: Metodologia badań historyczno-literackich. C: Bibliografia. D: Stan badań. Londyn 1954, 92 s. Uniwersytet na Obczyźnie. Wydział Humanistyczny.

11. Odsyłacz w bezsens. Poezje. Londyn: Polskie Towarzystwo Literackie 1955, 22 s.

12. Krawędzie. [Wiersze]. Londyn: Polskie Towarzystwo Literackie 1956, 13 s.

13. Esej; Szkic literacki i krytyka artystyczna. [Szkice]. W: Literatura polska na Obczyźnie 1940-1960. T. 1. Londyn 1964 s. 209-264, 265-443.

14. O kobietach, diabłach i rycerzu. Igraszka poetycka. Londyn: Polskie Towarzystwo Literackie 1964, 38 s.

15. Poranki i studia. [Wiersze]. Londyn: Polskie Towarzystwo Literackie 1964, 62 s.

Zawartość

Poranki 1-17; cykle pt. Studia; Aglaja.

16. Przemiany we współczesnej poezji polskiej. Trzy wykłady. Kontynenty-Nowy Merkuriusz”, Londyn 1964 nr 64, 71, 72, 1965 nr 73/74-81. Wyd. osobne Londyn: Polski Uniwersytet na Obczyźnie 1968, 100 s.

17. Spod gwiazdozbioru Wielkiego Psa. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1987, 111 s.

18. Koła w mgławicach. [Mikropowieść]. [Posłowie:] W. Ligęza. Ilustracje: R. Kopyść. Kraków: Baran i Suszczyński 1993, 142 s.

Utwór poświęcony poległemu w bitwie pod Monte Cassino malarzowi i grafikowi, Ryszardowi Kopyściowi.

19. Przychodzę z mroków. Wybór poezji. [Wybór i wstęp:] M. Jędrzejewski. Warszawa: Lawsonia 1993, 69 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Kompozycja utworów dramatycznych Wyspiańskiego. Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie 1955/56 t. 6.
Tragiczny Don Kichot. W: W pięćdziesięciolecie zgonu Stanisława Wyspiańskiego. Londyn 1957.
Wyspiański spętany. W: Wyspiański żywy. Londyn 1957 s. 152-173.
Zygmunt Lubicz Zaleski – życie i twórczość. Teki Historyczne” , Londyn 1966-1968 t. 15 s. 329-340.
Motywy ideowe we współczesnej poezji krajowej. W: Kurs wiedzy o Polsce współczesnej. Londyn 1968.
Neue Strukturen in der gegenwartigen polnischen Poesie. Die Welt der Slaven”, Wiesbaden 1969 z. 2 s. 193-214.
Gombrowicz en de theorie van de Zuivere Vorm. Soma”, Amsterdam 1970 nr 28 s. 61-71.
Poesia concreta (Z badań nad poezją współczesną). W: Kongres Współczesnej Nauki i Kultury Polskiej na Obczyźnie. T. 1. Londyn 1970 s. 265-279.
Obraz międzywojennej literatury wileńskiej. W: Pamiętnik wileński. Londyn 1972 s. 207-232; przedruk w skrócie: „Poezja” 1981 nr 5/6 s. 3-18.
Niektóre uwagi o tzw. IV systemie wersyfikacyjnym. W: Dutch Contribution to the Seventh International Congress of Slavists. The Hague, Paris 1973 s. 165-236.
Poezja konkretna. Poezja 1976 nr 6 s. 3-50.
Metodologiczne nieporozumienie w ocenie języka utworów dramatycznych Wyspiańskiego. W: Vozmi na radost. To honour Jeanne van der Eng-Liedmeir. Amsterdam 1980.
Jak należy czytać poezję Miłosza. Pamiętnik Literacki”, Londyn 1981 s. 69-84; przedruk w: Antologia polskiej krytyki literackiej na emigracji 1945-1985. Lublin 1992 s. 161-175.
O liryce Tadeusza Różewicza na tle prądów panujących w literaturze światowej. Poezja 1982 nr 5/6 s. 103-136.
Norwid jako poeta trudny. Specimina Philologiae Slavicae, Supplementband 23. Sprach und Kulturkontakte im Polnischen, Gesamelte Aufsätze fur A. de Vincenz zum 65”, München 1987 s. 401-413.
Przemiany w polskiej poezji poza granicami kraju. W: Literatura polska na obczyźnie. Londyn 1988 s. 43-64.

Wybory utworów literackich w przekładach

angielski

Impressions. [Przeł.:] B. Plebanek, T. Howard. [Wybór:] A.M. Grabania. London 1997.

Prace redakcyjne

1. Literatura polska na obczyźnie. Pod red. [i ze słowem wstępnym] J. Bujnowskiego. Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe Na Obczyźnie 1988, 320 s. Polskie Towarzystwo Naukowe Na Obczyźnie. Prace Kongresu Kultury Polskiej, t. V.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957, 1967, 1976.

Autor o sobie

J. Bujnowski: Retrospektywny wywiad. Pamiętnik Literacki”, Londyn 1989 [wspomnienia z okresu IX 1939-IX 1942].

Wywiady

Los stanowi o kreowaniu słowa. (Z J. Bujnowskim rozm. W. Ligęza). Arka 1992 nr 34.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (M. Jentys).
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 5. Łódź 2002 (J. Starnawski).

Ogólne

Artykuły

M. Giergielewicz: Twórczość poetycka. W: Literatura polska na obczyźnie. T. 1. Londyn 1964 s. 113-115.
P. Kuncewicz: Agonia i nadzieja. (Literatura polska 1918-1986): Łobodowski i całkiem nie znani. Przegląd Tygodniowy 1987 nr 6.
A. Moskalowa: J. Bujnowski. Pamiętnik Literacki”, Londyn 1988.
E. Kalemba-Kasprzak: Józef Bujnowski – „powikłania pióra i losu. Czas Kultury 1995 nr 3.
A.H. Moskalowa: Poeta i naukowiec. Archiwum Emigracji 2001.
W. Ligęza: Wczesna twórczość Józefa Bujnowskiego. W: Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Kraków 2003.
F. Śmieja: Trzeba zrozumieć porządek rzeczy. W tegoż: Zbliżenia i kontakty. Katowice 2003.

Rysy na pustce

M. Pankowski: Mowa bez ziemi. Kultura”, Paryż 1954 nr 9.