BIO

Urodzony 28 maja 1910 w Nakwaszy na Podolu; syn Tomasza Buczkowskiego, zarządcy majątku, stolarza-snycerza, i Anny z domu Zając. Brat prozaika Leopolda Buczkowskiego. Od 1914 mieszkał z rodziną w pobliskim Podkamieniu. Po ukończeniu Gimnazjum Państwowego im. J. Korzeniowskiego w Brodach, studiował od 1928 polonistykę i socjologię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. W tym czasie nawiązał współpracę z „Nowym Kurierem”. Z powodu choroby płuc przerwał studia i wyjechał do sanatorium w Zakopanem. Tu rozpoczął pracę pisarską. Debiutował w 1933 fragmentem noweli Dzieciństwo pt. Śmierć chłopca opublikowanym w „Wiadomościach Literackich” (nr 37). W 1934 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich oraz Polskiego PEN Clubu. Od 1937 studiował socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. W kwietniu 1939 jako stypendysta Polskiej Akademii Literatury wyjechał na studia do Florencji i Paryża. Do kraju wrócił w sierpniu 1939. Był żonaty z Józefą Kędzierską. Po wybuchu wojny przedostał się do Lwowa. W lipcu 1941 powrócił do Warszawy i włączył się do pracy konspiracyjnej (używał pseudonimów: Feliks, Marcin, Woziwoda). Był członkiem Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Armii Krajowej, współpracował z „Biuletynem Informacyjnym” (opracowywał informacje z terenu Małopolski Wschodniej). Zorganizował, a następnie redagował w 1944 miesięcznik satyryczny „Dyliżans”. Walczył w powstaniu warszawskim. Po jego upadku przebywał w Krakowie, gdzie nadal współpracował z BIP-em i „Biuletynem Informacyjnym” (do stycznia 1945). Po zakończeniu wojny mieszkał w Konstancinie pod Warszawą, a potem w Warszawie. Kontynuował twórczość prozatorską. W 1956-68 pracował jako nauczyciel języka polskiego w Ambasadzie Stanów Zjednoczonych. Kilkakrotnie wyjeżdżał zagranicę m.in. do Francji (1957), Wielkiej Brytanii (1957, 1968), Kanady i USA (1971/72, 1980/81), gdzie wygłaszał odczyty w środowiskach polonijnych. Był członkiem Związku Literatów Polskich (do 1983) i Polskiego PEN Clubu. Zmarł 21 maja 1989 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Bródnowskim.

Twórczość

1. Tragiczne pokolenie. [Powieść]. Warszawa: Rój 1936, 281 s. Wyd. nast. Warszawa Iskry 1958.

2. Zwyczajność i przeczucia. [Opowiadania]. Warszawa: Rój 1938, 261 s.

Zawartość

Tomasz nienazwany; Dzieciństwo; Zwyczajność i przeczucia; Grześ Holiba; Groteska; Ratunek; Rozgrzewka; Pierwsze wzloty.

3. Łącznik Komendy Głównej. [Powieść]. Powst. ok. 1946. Druk fragmentów: „Odrodzenie” 1946 nr 6; „Odra” 1946 nr 27; „Warszawa” 1947 nr 8; pt. Z gruzów. W: Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterdziestolecia pracy naukowej Prof. Dra Juliusza Kleinera. Warszawa 1949; „Kierunki” 1956 nr 12.

4. Złota trzcina. [Powieść]. Powst. ok. 1948. Wyd. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1956, 137 s.

5. Pierwsze dni. Opowiadanie. Pierwodruk pt. Na Zachód. Kurier Codzienny 1949 nr 211-277; „Kurier Wielkopolski” 1949 nr 214-279. Wyd. osobne [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 149 s. Przedruk zob. poz. .

Nagrody

Nagroda „Kuriera Codziennego” w 1949.

6. Pan Wesołowski i jego towarzysze. [Dla dzieci]. Ilustracje: L. Buczkowski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, 65 s.

7. Przypadki i dzieje. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1954-1956.

T. 1. Świetne pozory. 1954, 190s.

T. 2. Wielkie marzenia. 1956, 183 s.

8. Dzieciństwo i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1957, 344 s.

Zawartość

opowiadania z tomu poz. [z wyjątkiem :Groteska], – oraz: Łącznik; Pierwsze dni [poz. ]; Martwa natura; Potrójny węzeł.

9. Warszawa – miasto w Europie. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1957. Druk fragmentów pt. W ciemności. „Nowa Kultura” 1957 nr 15.

10. Śmierć przyjdzie póżniej. [Utwór dramatyczny]. Zapis”, Londyn 1981 nr 19 s. 62-72.

Przekłady

1. W. Ażajew: Daleko od Moskwy. Powieść. Cz. 1-3. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 1950, 282 + 265 + 277 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1950, wyd. 3 1951, wyd. t. 2-3 1952; Księga 1-3 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, wyd. 3 [!] tamże 1955.

Wyd. osobne fragmentów pt. W tajdze. Wybrała i oprac. A. Rogulska. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Książka i Wiedza 1951, 73 s.

Prace redakcyjne

1. Anegdota i dowcip wojenny. [Oprac.: M. Buczkowski, A. Jachnina]. Warszawa: Komisja Propagandowa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej 1943, 43 s.
Wydanie konspiracyjne, anonimowe.
2. Warszawski dowcip w walce 1939-1944. [Antologia. Zebrał i przedmową opatrzył] M. Buczkowski. Warszawa: Gebethner i Wolff 1946, 63 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 powiększ. 1947, [wyd. 3] 1949; wyd. 3 [!] Toronto: Nakład autora 1972.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951, 1956, 1988.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

W. Gombrowicz: Tragiczne pokolenie. Kurier Poranny 1936 nr 225, przedruk pt. Bohaterowie tragicznego pokolenia. W sidłach taniej mitologii w tegoż: Dzieła zebrane. T. 10. Varia. Paryż 1973, Varia. Kraków* 1981, Varia. T. 1. Kraków 2004.
J. Wyszomirski: O Marianie Buczkowskim. Słowo 1938 nr 194.
J. Tomkowski: Pokolenie Gombrowicza. Warszawa 2001, passim.

Tragiczne pokolenie

J. Andrzejewski: Sekretna książka. Prosto z mostu 1936 nr 13.
K. Wyka: Symptomatyczny debiut. Gazeta Polska 1936 nr 143, przedruk w tegoż: Stara szuflada. Kraków 1967.
K. Irzykowski: Przekładaniec, kupa czy kompozycja? (Z powodu powieści Otwinowskiego i Buczkowskiego). Pion 1937 nr 7.
Z. Żabicki: Angry man” dwudziestolecia?Nowa Kultura1958 nr 44.
A. Kiwilszo: Doświadczeni przez historię. Kierunki 1959 nr 6.
W. Maciąg: Jeszcze jedno tragiczne pokolenie. Twórczość 1959 nr 1.

Pierwsze dni

A. Jakubiszyn: Pociąg Warszawa-Wrocław. Nowa Kultura 1952 nr 28.

Przypadki i dzieje

J. Preger: Świetne pozory. Życie Literackie 1954 nr 36.