BIO

Urodzony 18 grudnia 1903 w Wiśniczu Nowym w środowisku inteligencji; syn Jana Brzękowskiego, właściciela apteki, i Wandy z Jaroszów. Początkowo uczył się w domu, potem od 1912 w Nowym Sączu w Szkole im. S. Konarskiego, a od 1913 w Cesarsko-Królewskim Gimnazjum II oraz w Gimnazjum w Bochni, które ukończył w 1921. W 1920 brał udział w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku oraz służył w Wojsku Polskim. Od 1921 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) farmację w 1924 uzyskał magisterium), a także filologię polską i romańską. Należał do Koła Artystyczno-Literackiego (Art-Lit) działającego na UJ, zredagował jeden numer pisma „Tygodnik Akademicki” (1924). Debiutował w 1924 wierszem Katastrofa, opublikowanym w dodatku Koła Artystyczno-Literackiego UJ do warszawskiego pisma „Twórczość Młodej Polski” (nr 4; w nr 5 i 6 ukazały się dalsze wiersze). Zaczął też publikować artykuły w „Gońcu Krakowskim” (1924-25) i „Wiadomościach Literackich” (1924-30). Należał do krakowskiej grupy poetyckiej Awangarda i był współpracownikiem jej pisma „Zwrotnica” (1925-26). W 1927 otrzymał na podstawie pracy Legenda don Juana i jej wpływ na literaturę polską stopień doktora filozofii na UJ oraz uprawnienia nauczyciela języka polskiego i francuskiego w szkołach średnich. W 1928 wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował studia na Sorbonie i w École du Journalisme. Redagował też w 1929-30 wspólnie z Wandą Chodasiewicz-Grabowską czasopismo „L'Art Contemporaine – Sztuka Współczesna”. W 1931-33 brał udział w redagowaniu czasopisma „Linia”, w którym zamieszczał też liczne artykuły i wiersze. Był do 1932 sekretarzem administracyjnym Société Polonaise d'Echanges Littéraires et Artistique entre la France et la Pologne. W 1932-33 pracował w Bibliotece Polskiej w Paryżu, a następnie był redaktorem paryskiej placówki Polskiej Agencji Telegraficznej (1933-37). Równocześnie współpracował jako stały korespondent z wieloma czasopismami krajowymi: „Kurierem Literacko-Naukowym” i „Ilustrowanym Kurierem Codziennym” (1929-33), czasopismem awangardy krakowskiej „Linią” (1931-33), publikował też artykuły w „Kamenie” (1933-37), „Gazecie Artystów” (1934-35), „Kurierze Porannym” (1934-38), „Pionie” (1936-39). Należał do założycieli grupy „a. r.” („artyści rewolucyjni”) działającej w 1930-35 w Łodzi. We wrześniu 1937 powrócił do Polski. W 1937-38 przebywał w Warszawie i przez parę miesięcy redagował „Biuletyn Informacyjny PAT”. Był członkiem Polskiego PEN Clubu. Po wybuchu wojny przedostał się do Francji i do czerwca 1940 był szefem Biura Prasowego Ambasady Polskiej w Paryżu. W 1940 poślubił rzeźbiarkę Suzanne de Lamer. Po upadku Francji pracował jako referent wydziału opieki nad byłymi kombatantami w Zarządzie Głównym Polskiego Czerwonego Krzyża w Vichy (1940-41) oraz współdziałał z francuskim ruchem oporu. Po wyzwoleniu powrócił do Paryża i od września 1944 do lipca 1945 był attaché ambasady polskiej (rządu londyńskiego) w Paryżu. W 1947-64 pracował jako dyrektor zakładów zdrojowych (Société Fermière des Thermes Pujade et Romains) w Amélie-les-Bains. Równocześnie kontynuował twórczość literacką, publikując wiersze, prozę, eseje i artykuły w polskiej prasie emigracyjnej m. in.w „Kulturze” (Paryż, 1954-64), „Wiadomościach” (Londyn, 1954-55), „Oficynie Poetów” (Londyn, 1966-80; tu w 1960-68 pod pseudonimem Jan Jarmott) oraz w czasopismach krajowych m. in.: „Twórczości” (1958, 1960, 1963, 1968-70, 1974), „Tygodniku Powszechnym” (1959, 1962, 1964, 1967-68), „Życiu Literackim” (1964, 1967-72, 1979), „Miesięczniku Literackim” (1967, 1970, 1971, 1973, 1975), „Poezji” (1967-70, 1972). W 1964 powrócił na stałe do Paryża. W tymże roku odwiedził Polskę. Po śmierci żony ożenił się z Zuzanną Kwiek. W 1979 (21 czerwca) odbyła się na UJ uroczystość odnowienia po 50 latach jego dyplomu doktorskiego. Zmarł 3 sierpnia 1983 w Paryżu; pochowany na cmentarzu w Amélie-les-Bains.

Twórczość

1. Tętno. Poezje. Kraków: Zwrotnica 1925, 21 s.

2. Dziurek w Elzynorze. (Sztuka teatralna w 3 aktach). Powst. 1925-1926. Druk „Dialog” 1970 nr 12 s. 78-112.

Informacja o powstaniu: „Dialog1970 nr 12 s. 78.

3. Na katodzie. [Wiersze]. Paryż: Towarzystwo Drukarzy i Wydawców 1929, 30 s.

4. Psychoanalityk w podróży. [Powieść]. Warszawa: F. Hoesick 1929 [właśc. 1928], 222 s.

5. Bankructwo profesora Muellera. (Powieść sensacyjno-filmowa). Warszawa: Dom Książki Polskiej 1931, 143 s. Wyd. nast. tamże 1932.

6. Kilométrage de la peinture contemporaine 1908-1930. Paris: Librairie Fischbacher 1931, 22 s.

Przekłady

esperanto

Pri l'moderna arto. [Przeł.] S. Grenkamp-Korufeld. Budapest 1933.

Wersja polska rozszerzona pt. Kilometraże. W: J. Brzękowski: Szkice literackie i artystyczne 1925-1970. Kraków 1978 s. 255-271 [poz. ].

7. Kobieta i koła. (Scenariusz filmowy). „Linia1931 nr 1 s. 24-28. Przedruk: Wstęp: M. Giżycki. Iluzjon 1984 nr 4 s. 23-26.

8. Poezja integralna. (Elementy i struktura. Budowa. Poezja stosowana a poezja proletariacka). Warszawa: 1933, 60 s. Biblioteka „a. r., t. 5.

9. W drugiej osobie. Poezje. [Łódź 1933], 35 s. Biblioteka „a. r., t. 4.

10. Hans Arp. Łódź 1936, 14 s. Collection „a. r..

11. Zaciśnięte dookoła ust. Poezje. Warszawa: Skład główny Dom Książki Polskiej 1936, 38 s. Biblioteka „a. r., t. 7.

12. Spectacle métallique. [Wiersze]. Paris: Édition „Sagesse 1937, [7] s.

13. Arkusz poetycki nr 4. [Warszawa: F. Hoesick 1938], 7 s. Przedruk zob. poz. .

14. Nuits végétales. [Wiersze]. Paris: GLM 1938, [11] s.

15. Dwudziestu czterech kochanków Perdity Loost. Powieść. Powst. przed 1939 [inf. autora]. Wyd. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1961, 225 s.

16. Razowy epos. [Wiersze]. [Nicea]: U Tyszkiewiczów w Nicejskiej Filii ich Oficyny 1946, 85 s.

Wydanie bibliofilskie w 150 egzemplarzach numerowanych. Zawiera m.in. utwory z poz. .

17. Odyseje. Poezje. Paryż: [drukarnia] Impr. SPI 1948, [32] s.

18. Les murs du silence. [Wiersze]. Paris: Caractères 1956, 38 s.

19. 18 Coplas. [Wiersze]. Aix en Provence 1959, [22] k.

20. Przyszłość nieotwarta. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1959, 37 s.

21. Start. Powieść. Londyn: B. Świderski 1959, 287 s.

Cz. 1; wyd. łącznie z cz. 2 pt. Międzywojnie zob. poz. .

22. Poezje wybrane. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1960, 161 s.

23. Życie w czasie. Studia i szkice. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1963, 129 s. Przedruk częściowy zob. poz. .

Zawartość

Przedmowa; Życie w czasie [dot. idei poetyckiej „Zwrotnicy”]; Poezja integralna; Integralizm w czasie; Wyobraźnia wyzwolona; Czas poetycki; O klasycznym i romantycznym widzeniu poezji; Literatura antywalorów; Koncept zaangażowania. (Drogi i bezdroża sartryzmu); Literatura wobec historii.

24. Science fiction. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1964, 71 s.

25. Rozmowy z sobowtórem I – XXVII. Oficyna Poetów”, Londyn 1966-1980 nr 2, 4, 9, 12-19, 21, 22, 24, 27, 30, 32, 34, 39, 41, 43, 45, 47, 50, 56, 57.

Notatki dotyczące literatury i życia literackiego.

26. Wybór poezji. Warszawa: Czytelnik 1966, 176 s.

27. Wyobraźnia wyzwolona. Szkice i wspomnienia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 246 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, Por. poz. .

Zawartość

Od autora. – Z poz. : Poezja integralna; Integralizm w czasie; Wyobraźnia wyzwolona; Czas poetycki; O klasycznym i romantycznym widzeniu poezji, – nadto: Literatura antywalorów21; Awangarda. (Szkic historyczno-teoretyczny); Czasy heroiczne (i nieheroiczne).

28. Wyprawa do miasteczka. [Opowiadania]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1966, 111 s. Przedruk częściowy zob. poz. .

Zawartość

Wyprawa do miasteczka; Przejście podziemne; Pewność; Świdrygiełło; Instalacja pierwszej klasy; Sam, nie bądź głupi...(Notatki do scenariusza); Buty No 38; Harry Bon i literatura; Szczepionki prof. Krochmala.

29. W Krakowie i w Paryżu. Wspomnienia i szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 309 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975.

Zawartość

Lata uniwersyteckie; Między Francją a Polską; U poetów francuskich; U malarzy; Wojna i okupacja; Okres powojenny.

30. Erotyki. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 60 s.

31. Poezje wybrane. Wybór: J. Rogoziński. Słowo wstępne autora. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1970, 171 s.

32. Spotkanie rzeczy ostatecznych. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 98 s.

33. Styczeń. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1970, 27 s.

34. Lettres en souffrance. [Wiersze]. Paris: Guy Chambelland 1972, 47 s.

35. Nowa kosmogonia. [Poezje i miniatury literackie]. Warszawa: Czytelnik 1972, 137 s.

Zawartość

I. Zatrzymany wieczór; II. Styczeń [por. poz. ]; III. Science Fiction [por. poz. ]; IV. Kryzys wartości absolutnych; V. Przesunięcia w czasie.

36. Pour bien passer La Noël. [Wiersz]. B. m. [ok. 1972], [1] k.

37. Deplacement du paysage. [Wiersze]. Paris: Chambelland 1973, 74 s.

38. Poezje. Przedmowa: Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 237 s.

39. Paryż po latach. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 45 s.

40. Buty No 138. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 121 s.

Zawartość

Zawiera utwory z tomu poz. [z wyjątkiem: Szczepionki prof. Krochmala], – nadto: Marie-Christine; Serce króla Ryszarda.

41. Szkice literackie i artystyczne 1925-1970. Wybór, oprac. i wstęp: A. K. Waśkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 325 s.

Zawartość

1. Dadaizm i dadaiści; Garść wspomnień o Peiperze; Epizod warszawski; Garść wspomnień o powstaniu łódzkiej kolekcji sztuki nowoczesnej i o grupie „a. r.” – 2. Kilka uwag o niezrozumialstwie tzw. nowej sztuki; Społeczna czy utylitarna?; Życie w czasie [poz. ]; Film a nowa poezja; Rewizja w imię treści; [O poezję integralną]: Dwa wymiary (Odpowiedź L. Piwowarowi); Talmudystom Peipera (Odpowiedź L. Piwowarowi i J. Bronnerowi); Poezja, orzechy i dziadek do orzechów (Odpowiedź Irzykowskiemu); W polemice o poezję awangardową „w zamian stołka” i „ślepe uliczki”… (Odpowiedź K. W. Zawodzińskiemu); Wróg awangardy nr 1; Dygresje prokuratora poezji (Odpowiedź K. W. Zawodzińskiemu); [O współczesnej poezji polskiej (Odpowiedź na ankietę „Okolicy Poetów”)]; Detaliści literatury. – 3. Droga poetycka Brunona Jasieńskiego; Zjawisko Harasymowicz; Nowa fala poetycka w Polsce [o T. Różewiczu, M. Białoszewskim, S. Grochowiaku, Z. Bieńkowskim]; Turpiści; Wspomnienia literackie dwudziestolecia; Poza metaforę ...; Notatki na użytek młodego krytyka; Kilka uwag o poezji Leśmiana; Książka o Peiperze [S. Jaworski: U podstaw awangardy – Tadeusz Peiper, pisarz i teoretyk]; Kilka uwag o twórczości S. Piętaka. – 4. Nadja [A. Breton: Nadja]; Kryzys nad Sekwaną?; Na drogach współczesnej powieści francuskiej; Powrót do epiki; Nowa powieść francuska; Twórczość Lautréamonta i kilka reminiscencji z romantyzmu polskiego; Polska książka o Apollinairze [J. Hartwig: Apollinaire]; A propos tłumaczenia wiersza Apollinaire'a [„Désir”, tłum. J. Czechowicz]; Nowe eksperymenty w poezji francuskiej; Nowa awangarda poetycka we Francji. – 5. Kilometraże [por. poz. ]; Przeciw Picassowi; Malarstwo Légera; Nowa sztuka na Zachodzie; Cyrk na ulicy Kolonialnej; Malarstwo Maxa Ernsta; Świat linearny Seuphora; Sztuka fotokinetyczna.

42. Wiersze wybrane. Warszawa: Czytelnik 1980, 289 s.

43. Wiersze awangardowe. Wybór, słowo wstępne i nota wydawcy: S. Jaworski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981, 130 s.

44. Międzywojnie. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1982, 478 s.

Cz. 1. Start [poz. ]; cz. 2. Collegium Novum.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1967, 1976.

Wywiady

Rozmowa z Janem Brzękowskim. Rozm. A.K. Waśkiewicz. Nurt 1969 nr 1.
Punkt oparcia w zachłannej nicości. Rozm. A.K. Waśkiewicz. Współczesność 1970 nr 21.
W.P. Szymański: Jan Brzękowski. W tegoż: Rozmowy z pisarzami. Kraków 1971.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1983wyd. 1991 (A. Biernacki).
Z.R. Witkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (A. Konkowski).

Ogólne

Książki

D. Walczak-Delanois: Inne oblicze Awangardy. O międzywojennej poezji Jana Brzękowskiego, Jalu Kurka, Adama Ważyka. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 2001, 189 s.

Artykuły

A. Łaszowski: Kwiaty grzechu” awangardy. Pion 1937 nr 8.
Z. Bieńkowski: O Janie Brzękowskim. Nasz Wyraz 1938 nr 7/8.
J. Kott: Francuski Brzękowski. Pion 1938 nr 26.
J. Przyboś: Przyjaciel poetycki. Współczesność 1961 nr 22.
J. Sławiński: O poezji Jana Brzękowskiego. Twórczość 1961 nr 9, przedruk w tegoż: Przypadki poezji. Kraków 2001.
J. Śpiewak: Metarealizm Jana Brzękowskiego. W tegoż: Przyjaźnie i animozje. Warszawa 1965.
A. Płauszewski: Realizacja teoretycznych postulatów awangardy krakowskiej w poezji Jana Brzękowskiego. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 1966 t. 20 nr 13.
Z. Bieńkowski: O epice Brzękowskiego. Oficyna Poetów”, Londyn 1967 nr 4.
A. K. Waśkiewicz: Poeta pogranicza snu i jawy. Agora 1967 nr 15.
W. P. Szymański: Tropiciel snów niewyśnionych. (O poezji Jana Brzękowskiego). Twórczość 1967 nr 8.
A. Płauszewski: Niektóre problemy powojennej poezji Jana Brzękowskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 26: 1970.
M. Tatara: Słowacki w kontekście nadrealizmu. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczno-Literackie 1970 nr 245.
V. E. Peppard: Brzękowski and surrealism. The Polish Review”, Nowy Jork 1971 nr 4.
A. K. Waśkiewicz: Mity kolektywne i świadomość mityczna. Ruch Literacki 1971 nr 2.
A. K. Waśkiewicz: Rygory wyobraźni wyzwolonej. (O metarealizmie Jana Brzękowskiego). Pamiętnik Literacki 1972 z. 3.
A. K. Waśkiewicz: Między snem a nieśnieniem (O poezji Jana Brzękowskiego). W tegoż: Rygor i marzenie. Łódź 1973.
W. P. Szymański: Nadrealista mimo woli. (Poezja Jana Brzękowskiego). W tegoż: Neosymbolizm. Kraków 1973, Moje dwudziestolecie 1918-1939. Kraków 1998.
A. Płauszewski: Archiwum Jana Brzękowskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 29: 1973.
M. Sprusiński: Zwierciadło wewnętrzne (Jan Brzękowski). W tegoż: Imiona naszego czasu. Kraków 1974.
A. Płauszewski: Teoria poetycka Jana Brzękowskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 31: 1975.
S. Jaworski: Między awangardą a nadrealizmem. Kraków 1976 passim.
A. K. Waśkiewicz: Jana Brzękowskiego „szkice rozproszone. Ruch Literacki 1976 nr 1.
M. Korcela-Delaperrière: Twórczość Jana Brzękowskiego w świetle francuskich tendencji konstruktywistycznych. Pamiętnik Literacki 1976 z. 2.
M. Orski: W poszukiwaniu wyobraźni wyzwolonej. W tegoż: Etos lumpa. Wrocław 1978.
A. K. Waśkiewicz: Między snem a nieśnieniem” – Jan Brzękowski. W: Poeci dwudziestolecia międzywojennego. T. 1. Warszawa 1982.
A. Paluszkiewicz: Myślenie kubistyczne w poezji Jana Brzękowskiego. (Na kanwie „Elephantiasis”). Studenckie „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1982 nr 2.
B. Carpenter: Jan Brzękowski. W tejże: The poetic Avant-garde in Poland 1918-1939. Seattle 1983.
M. Delaperrière: A propos de la poésie bilingue de Jan Brzękowski = O poezji dwujęzycznej Jana Brzękowskiego. Wieloczas – Le Temps Pluriel”, Paryż 1983 nr 3/4, przedruk w tejże: Dialog z dystansu. Kraków 1998.
A. K. Waśkiewicz: Rygory wyobraźni wyzwolonej. (Trzy epizody międzywojennej poezji Jana Brzękowskiego); Jana Brzękowskiego. „Szkice rozproszone”. W tegoż: W kręgu „Zwrotnicy. Wrocław 1983.
M. Kossakowska: Le purisme polonais. [Przeł.] H. Szymańska. Polish Art Studies” Wrocław 1983.
M. Baranowska: Ironiczny film wyobraźni. W tejże: Surrealna wyobraźnia i poezja. Warszawa 1984.
S. Jaworski: Podejrzany o herezję. W tegoż: Odnajdywanie świata. Kraków 1984.
T. Kłak: Czarna poezja” Jana Brzękowskiego. W tegoż: Ptak z węgla. Katowice 1984.
A. Tchórzewski: Książę poetyckiej prawdy. Poezja 1984 nr 5.
M. Zaleski: Przygoda drugiej awangardy. Wrocław 1984, wyd. 2 tamże 2000, passim.
T. Kłak: Emigrant mimo woli. O międzywojennej poezji Jana Brzękowskiego. W: Pisarz na obczyźnie. Wrocław 1985.
A. Płauszewski: W stronę nadrealizmu. (O poezji Jana Brzękowskiego). „Prace Polonistyczne” Seria 41: 1985.
A. Lam: Kosmogonia ze złego snu. W tegoż: Lupus in fabula. Kraków 1988.
M. Delaperrière: Les avant-gardes polonaises et la poesie européenne. Paris 1991, passim.
A.K. Waśkiewicz: Jan Brzękowski. 1903-1983. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 3. Kraków 1993.
A. Czerniawski: Poeta sam. W tegoż: Muzy i sowa Minerwy. Wrocław 1994.
T. Kłak: Strategie pisarskie Jana Brzękowskiego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1994 nr 1421.
T. Kłak: Życie w czasie. O poezji Jana Brzękowskiego po roku 1939. W: Wiary i słowa. Wrocław 1994, przedruk w tegoż: Ogród świata. Katowice 1995.
J. Pieszczachowicz: Wędrowiec krajów dalekich” (Jan Brzękowski). W tegoż: Wygnaniec w labiryncie XX wieku. Kraków 1994.
T. Kłak: Życie w czasie. O poezji Jana Brzękowskiego. W tegoż: Ogród świata. Katowice 1995.
B. Sienkiewicz: Poezja z „freudowskiego pnia” – w orbicie sporu o polski surrealizm. W: Przez znaki do człowieka. Poznań 1997 [dot. m.in. J. Brzękowskiego].
P. Majerski: Boczny tor awangardowego eksperymentu. (O powieściach Jana Brzękowskiego). W tegoż: Odmiany awangardy. Katowice 2001, przedruk w: Česka a polska emigracni literatura = Emigracyjna literatura czeska i polska. Opava 2002.
B. Sienkiewicz: Ważyka i Brzękowskiego „Pamięć – miasto zatopione w piasku. W: Ulotność i trwanie. Poznań 2003.
A.K. Waśkiewicz: Jan Brzękowski; Dwa epizody międzywojennej twórczości Jana Brzękowskiego; Powieść i życie pozorne. (O prozie Jana Brzękowskiego). W tegoż: W kręgu futuryzmu i awangardy. Wrocław 2003.
M. Delaperrière: Liryzm wizualny Brzękowskiego. W tejże: Polskie awangardy a poezja europejska. Katowice 2004.
A. Tchórzewski: Książę poetyckiej prawdy. W tegoż: Z poczekalni na Parnas. Toruń 2004.

Dziurek w Elzynorze

J. Pieszczachowicz: Dziurek” na tle epoki. Dialog 1970 nr 12.

Bankructwo profesora Muellera

T. Kłak: Filmowa powieść Jana Brzękowskiego. (O „Bankructwie profesora Muellera”). W: Katastrofizm i awangarda. Katowice 1979, przedruk w tegoż: Ogród świata. Katowice 1995.

Poezja integralna

L. Piwowar: Kieszonkowy podręcznik nowej poezji. Gazeta Artystów 1934 nr 6, przedruk w tegoż: Wiersze i wybór publicystyki. Wrocław 1978, Sztuka na gorąco. Katowice 1987.
J. Przyboś. „Droga1934 nr 1, przedruk pt. O poezji integralnej. W tegoż: Linia i gwar. T. 1. Kraków 1959.

Zaciśnięte dookoła ust

D. Walczak-Delanois: L'image et „l'imagination liberee” dans la poesie polonaise et française de Jan Brzękowski. („Zaciśnięte dookoła ust” 1936, „Spectacle metallique” 1937). Romanica Cracoviensia 2003 [vol.] 3.

Spectacle métallique

D. Walczak-Delanois: L'image et „l'imagination liberee” dans la poesie polonaise et française de Jan Brzękowski. („Zaciśnięte dookoła ust” 1936, „Spectacle metallique” 1937). Romanica Cracoviensia 2003 [vol.] 3.

Start

[J. Stempowski] P. Hostowiec. „Kultura”, Paryż 1960 nr 5.

W Krakowie i w Paryżu

A. K. Waśkiewicz: Życie w czasie. W tegoż: Rygor i marzenie. Łódź 1973.
R. Lubas-Bartoszyńska: Esej i jego bezdroża. „W Krakowie i w Paryżu” Jana Brzękowskiego. W tejże: Style wypowiedzi pamiętnikarskiej. Kraków 1983.

Erotyki

W.P. Szymański: Wargi wiecznie czerwone. W tegoż: Między ciemnością a świtem. Kraków 2005.

Szkice literackie i artystyczne 1925-1970

G. Dziamski. „Poezja1978 nr 11/12.
H. Kunstmann. „Die Welt der Slaven”, Monachium 1978 nr 2.