BIO

Urodzony 27 września 1935 w Warszawie; syn Eugeniusza Brychta, absolwenta Szkoły Głównej Handlowej, współwłaściciela wytwórni mebli, i Eugenii z Millerów, pracownicy fizycznej. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie; tu przeżył też powstanie, po którym stracił ojca (zginął podczas ucieczki z obozu jenieckiego w Bettingen w Lotaryngii). Po wojnie mieszkał początkowo w Łodzi, następnie często zmieniał miejsca pobytu. Ukończył szkołę podstawową i dwie klasy gimnazjum w Koszalinie. Około 1950 zaczął uprawiać boks w klubie milicyjnym Gwardia w Łodzi. Od 1951 uczył się w Oficerskiej Szkole Artylerii Lotniczej w Koszalinie, gdzie ukończył IX klasę; latem 1952 został usunięty z tej szkoły za pobicie przełożonego. Po powrocie do Łodzi pracował jako kopacz w elektrociepłowni, a równocześnie uczył się w szkole wieczorowej (nie ukończył jednak X klasy). Twórczość literacką rozpoczął ok. 1951, pisząc powieść Życie rodziny Łycharskich (nie wydana). Debiutował w 1954 wierszem Biblioteka, ogłoszonym w dodatku do „Łódzkiego Expressu Ilustrowanego” pt. „Panorama” (nr 36) oraz Pamięci Tuwima w piśmie „Łódź Literacka” (nr z XI/XII). W tymże roku otrzymał nagrodę Rozgłośni Łódzkiej Polskiego Radia. W 1955 opublikował liczne wiersze w „Dziś i Jutro”, „Życiu Literackim” i „Kronice”. Jako prozaik debiutował w 1956 na łamach tygodnika „Kierunki” (nr 15) opowiadaniem Ulica Pomarańczowa. W 1955-56 odbył służbę wojskową, a następnie pracował w kopalniach „Wanda-Lech” w Nowym Bytomiu i „Wieczorek” w Szopienicach. We wrześniu 1955 ożenił się. W październiku tegoż roku został aresztowany za udział w próbie ulicznego rozboju. W lutym 1956 darowano mu resztę kary i powołano do służby w Wojskowym Korpusie Górniczym; pracował w kopalni Wanda – Lech w Nowym Bytomiu. W lipcu 1956, jako reprezentant swojej jednostki na zawodach bokserskich Śląskiego Okręgu Wojskowego, zdobył wicemistrzostwo Śląska w wadze półciężkiej. Następnie został skierowany do pracy w kopalni Wieczorek w Szopienicach. Za udział w protestach przeciw bardzo ciężkim warunkom pracy był kilkakrotnie osadzany w areszcie, a po próbie samobójstwa skierowany do szpitala psychiatrycznego w Lublińcu. Uznany za niezdolnego do służby wojskowej powrócił w grudniu do Łodzi. W 1957 zamieszkał w Warszawie, gdzie pracował początkowo w redakcji „Kierunków” (redaktor działu literackiego), a w 1958 w redakcji „Współczesności” (kierownik działu prozy). W listopadzie 1958 został aresztowany za wdanie się w bójkę na wieczorze autorskim i skazany na pół roku więzienia; dzięki interwencji Jerzego Putramenta został zwolniony po siedmiu tygodniach. W 1960-61 mieszkał w Jeleniej Górze. W 1963 za pobicie jednego z uczestników zabawy w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi został skazany na dwa lata więzienia; przebywał w zakładach karnych w Łodzi i w Sieradzu do maja 1964. W tym czasie napisał wiele utworów literackich, głównie opowiadań. W 1964 ożenił się z Małgorzatą Markowską, studentką Akademii Sztuk Pięknych (rozwód 1965). W 1966 przebywał dwa tygodnie w Monachium w związku z przygotowywaniem wydania niemieckiego przekładu tomu Dancing w kwaterze Hitlera. W 1967 ożenił się z Aleksandrą Gaganaszwili, plastyczką (rozwód 1972). Jesienią tegoż roku, doraźnie awansowany do stopnia sierżanta, wyjechał z polską misją wojskową do Hanoi; blisko trzy miesiące przebywał w Wietnamie i w Chinach. W celu zbierania materiałów do utworów literackich wyjeżdżał też do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Niemieckiej Republiki Demokratycznej i Bułgarii. Opowiadania, wiersze, artykuły i recenzje publikował (w 1957 też pod pseudonimem Andrzej Norbert) w licznych pismach m.in. „Kierunkach” (1956 – maj 1971; tu w 1971 cykl opowiadań Zabawa w Europę), „Życiu Literackim” (1957-59), „Odgłosach” (1960-61, 1965-69), „Twórczości” (1960-66). W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; usunięty w 1971). W tymże roku otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. W czerwcu 1971 w czasie wycieczki do portów Morza Śródziemnego pozostał we Włoszech. Następnie przez krótki czas przebywał we Francji i w Belgii. Nawiązał kontakt z paryską „Kulturą” (tu opowiadania Chmury 1971 nr 12 i Żywi 1972 nr 1/2). W 1972 wyjechał do Kanady, gdzie otrzymał azyl polityczny i zamieszkał w Toronto. Pracował jako kierowca ciężarówki, sprzedawca samochodów, autor scenariuszy filmów dokumentalnych dla telewizji w Ontario. Wkrótce, w związku z zamiarem napisania powieści o przemytniku narkotyków, odbył podróż do Maroka, Francji, Szwajcarii i Holandii (utwór pt. Stopa Ikara został wydany dopiero w 1990). W 1974 ożenił się z Krystyną Żeglińską, bibliotekarką (rozwód po 1980).Kontynuując twórczość literacką ogłaszał opowiadania w pismach kanadyjskich i amerykańskich: „The Malahat Review” (1973), „The Antigonish Review” (ok. 1974), „The Transatlantic Review” (ok. 1978). W 1981 zamieszkał w Hamilton. W 1984 zaczął publikować opowiadania w czasopismach krajowych (m.in. „Twórczość” nr 1). W 1987 odwiedził po raz pierwszy od wyjazdu Polskę. Od stycznia 1988 do sierpnia 1989 przebywał ponownie w kraju. W 1988 przyjęty został ponownie do ZLP. W 1989 opublikował m.in. w warszawskim tygodniku „Kultura” cykl artykułów o sytuacji wydawniczej w Polsce i w Stanach Zjednoczonych pt. O przemyśle pisarskim (nr 29-34), a w dwutygodniku „Świat Książki” cykl felietonów pt. Jak to się robi w Ameryce Północnej (nr 2-7). Po powrocie do Hamilton pracował jako kierowca autobusu dla niepełnosprawnych. W 1992 ożenił się z Lucy McGlynn, psycholożką. Od 1996 leczył się na chorobę nowotworową. Zmarł 8 marca 1998 w Hamilton i tam został pochowany.

Twórczość

1. Życie rodziny Łycharskich. Powieść. Powst. 1951.

A. Brycht zaprzeczył informacji K. Meloch (Pasje Andrzeja Brychta. „Ty i ja1967 nr 3), że powieść została złożona w redakcji pisma „Rolnik Polski”.

2. Czerwony węgiel. [Reportaże, opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1960, 112 s.

Nagrody

Nagroda tygodnika „Odgłosy” i Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi za najlepsze prace reporterskie w 1960.

Zawartość

Cz. I: Opowieść z tamtego wieku; Czerwony Widzew po fajrancie; Piotrkowska; Proces umarłych; Biedne stare dzieci. – Cz. II: Koluszki; Czerwony węgiel; Krótkie zmarłego opisanie; Osaczony.

3. Czas bez Marii. [Wiersze]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1961, 91 s.

Nagrody

W tomie m.in. poemat „Blues nieskończony” wyróżniony I nagrodą w turnieju poetyckim na Pierwszej Łódzkiej Wiośnie Poetów w 1959.

Zawartość

Cykle: Przesłanie; Czas bez Marii; Paroksyzmy; Korzenie wolności; Anonimy; Plaże powszednie.

4. Suche trawy. Opowiadania. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1961, 100 s.

Zawartość

Balbina; Krwiodawcy; Cygan; Mocart; Worek; Most; Suche trawy.

5. Opadanie ziemi. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1962, 252 s.

Zawartość

Spotkanie; Zbrodniarze; Sumienie; Blacha; Ostatni wagon; Blit; Noc pośrodku życia; Miasto z dymu. – II: Paryż 1900; Gwarancja na los; Paryż z zającem w herbie; Cięcie papieru; Kobieta o białych włosach; Mała proza przed snem.

6. Ulica Pomarańczowa. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1963, 173 s.

Zawartość

I: Ulica Pomarańczowa; Poziom 600; ...i nie wódź nas...; Sława; Mrówka. – II: Łapacze; List; Dancing. – III: Biały korytarz.

7. Boss. [Opowiadanie; współautor:] A. Makowiecki. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1964, 95 s.

8. Dancing w kwaterze Hitlera. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1966, 209 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1967, wyd. 4 1968, wyd. 5 1969, wyd. 6 1970, wyd. 7 1971.

Nagrody

Nagroda Stowarzyszenia Ksiegarzy Polskich w 1966.

Zawartość

Dancing w kwaterze Hitlera; Wycieczka Auschwitz-Birkenau.

Przekłady

bułgarski

Dansing v glavanata kvartira na Hitler. Wyd. łącznie z przekł. Film o miłości [poz. ] pt. Dansing v glavanata kvartira na Hitler; Film za lûbovta. [Przeł.] D. Ikonomov. Sofiâ 1968.

francuski

Dancing au quartier general d'Hitler; Excursion Auschwitz – Birkenau [Przeł.] J.-Y. Erhel. Paris 1980.

litewski

Dansingas Hitlerio bustinèje. [Przeł.:] V. Petrauskas, T. Venclova. Vilnius 1969.

łotewski

Dansingas Hitlera mitne. [Przeł.] J. Birzvalka. Rīgā 1971.

niemiecki

[Przeł.] J. von Pilecki. Monachium [po 1966].

Adaptacje

teatralne

opowiadania Dancing w kwaterze Hitlera zob. poz. .

radiowe

opowiadania Dancing w kwaterze Hitlera. Oprac.: M. Komorowska. Polskie Radio 1966; druk „Teatr Polskiego Radia” 1968 nr 1 s. 1-20.

filmowe

opowiadania Dancing w kwaterze Hitlera zob. poz. .
opowiadania Wycieczka Auschwitz – Birkenau zob. poz. .

9. Napad. [Opowiadanie]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1966, 79 s.

10. Operacja: bank. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1966, 79 s.

11. Dancing w kwaterze Hitlera. [Utwór dramatyczny; współautor:] R. Machowski. Prapremiera: Olsztyn-Elbląg, Teatr im. S. Jaracza 1967. Por. poz. .

12. Raport z Monachium. (Reportaż z NRF). Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1967, 134 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1968, wyd. 4 1969.

Nagrody

Nagroda prezesa Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa” oraz nagroda w konkursie „Bliżej książki współczesnej” w 1968.

Przekłady

bułgarski

Raport ot Mjunchen. [Przeł.] D. Ikonomov. Sofija 1970.

Adaptacje

teatralne

Scenariusz: R. Filipski. Kraków, Teatr Jednego Aktora 1968.

telewizyjne

Scenariusz: R. Filipski i B. Ziarnik. Telewizja Polska 1968 (nagroda w plebiscycie Najwybitniejsze przedstawienie telewizyjne roku 1968 );.

13. Sceny miłosne. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 220 s.

Zawartość

Relacja; Film o miłości; List umarłej.

Przekłady

bułgarski

opowiadania Film o miłości: Film za lûbovta. Wyd. łącznie z przekł. Dancing w kwaterze Hitlera [poz. ] pt. Dansing v glavanata kvartira na Hitler; Film za lûbovta. [Przeł.] D. Ikonomov. Sofiâ 1968.

Adaptacje

teatralne

opowiadania Relacja. Wystawienie: Szczecin, Teatr Krypta 1968.

14. Wycieczka w nieznane. Scenariusz filmowy wg opowiadania Wycieczka Auschwitz-Birkenau. [Współautor:] J. Ziarnik. Ekranizacja 1967. Por. poz. .

15. Dancing w kwaterze Hitlera. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Batory. Ekranizacja 1968. Por. poz. .

Film wprowadzony na ekrany w 1971.

16. Wieczór autorski. (Impreza w 3 aktach). Dialog 1969 nr 12 s. 5-40. Prapremiera: Jelenia Góra, Teatr Dolnośląski 1970.

17. Marzenia. [Opowiadania]. Łódż: Wydawnictwo Łódzkie 1971, 104 s.

Zawartość

Strach; Marzenia; Kora; Gorzko, gorzko; Pogrzeb; Worek [poz. ]; Mocart.[poz. ]; Suche trawy [poz. ]; Spływ; Cygan [poz. ]; Most [poz. ]; Weseli chłopcy na cmentarzu; Kantor wymiany snów.

18. Stopa Ikara. [Powieść]. Powst. ok. 1973. Wyd. Warszawa: Exlibris 1990, 171 s.

Autor podpisany: Andrew Bright.
Data powstania wg inf. H. Dasko: Brycht. [Cz.] 1-3. „Gazeta Wyborczadod.Magazyn1999 nr 33, 34, 36.

19. Proces Jezusa. Scenariusz serialu telewizyjnego. Powst. 1975. Reżyseria: T. Jaworski. Public Broad Casting Service (telewizja kanadyjska, Ontario) 1978.

Serial na podstawie książki francuskiego prawnika Izorniego, w której autor zarzucił antysemityzm Kościołowi katolickiemu, mającemu obarczać Żydów za śmierć Chrystusa. Film wzbudził liczne protesty; Ministerstwo Edukacji prowincji Ontario zakazało jego projekcji w szkołach [informacja jak w poz. ].

20. [Książka o Papieżu]. Powst. przed 1980.

Złożona w wydawnictwie Doubleday w Nowym Jorku; nie wydana ze względu na treści antysemickie [informacja jak w poz. ].

21. Zmienna ogniskowa. [Opowieść]. Powst. przed 1980. Druk „Twórczość” 1986 nr 1 s. 9-79. Przedruk zob. poz. .

Przekłady

angielski

Zoom. [Przeł.] K. Windle. Toronto: Simon and Pierre 1981, 185 s.

22. Opowieści z tranzytu. [Opowiadania]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 235 s.

Zawartość

Zmienna ogniskowa; Sprawy rodzinne; Hubris.

23. Azyl polityczny. Opowieść reporterska. (Część pierwsza). Druk fragmentów „Odgłosy” 1988 nr 29-49. Wyd. osobne Łodź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989, 193 s.

Cz. 2 pt. „Ale Kanada” została złożona w Krajowej Agencji Wydawniczej w Łodzi (książki nie wydano) [inf. jak w poz. ].

24. Sandra. (Powieść kryminalna). Warszawa: Exlibris 1990, 160 s.

Autor podpisany: Andrew Bright.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Słowa z chaosu. Kultura”, Paryż 1971 nr 9 [nt. decyzji zostania na emigracji].
Jeszcze trochę być. Rozm. K. M. Sieniawski. Kultura 1987 nr 39.
Średni dystans. Rozm. M. Bołtryk. Kontrasty 1988 nr 7.
R. Samsel: Noc na planecie wściekłych krów. Testament Brychta. Kielce: STON 2 2003, 200 s. [zawiera także rozmowy z A. Brychtem].

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (F. Lichodziejewska).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

[J. Stempowski] P. Hostowiec: Cztery książki Andrzeja Brychta. Na Antenie”, Monachium 1963 nr 3.
H. Kirchner: Andrzej Brycht. Współczesność 1965 nr 13.
Z. Umiński: Czy powrót „Balbiny”? (O twórczości Andrzeja Brychta). Fakty i Myśli 1966 nr 10.
J. Maciejewski: Dlaczego czytamy Brychta. Pomorze 1968 nr 5.
T. Nowakowski: O Brychcie. W tegoż: Aleja dobrych znajomych. Londyn 1968.
M. Komar: Andrzej Brycht: nostalgie za motywację. Współczesność 1969 nr 5.
A. Bukowiecki: Zmienna ogniskowa. Czy Andrzej Brycht umie pisać? „Polityka 1986 nr 24.
J. Atlas: Na powitanie Andrzeja Brychta. Tygodnik Kulturalny 1987 nr 18.
A. Makowiecki: Andrzej Brycht speaking (postój w Montrealu). Tygodnik Kulturalny 1987 nr 11.
T. Sikorski: Powrót?Ład1989 nr 22.
A. Kaczyński: Zgubna łatwość pisania Andrzeja Brychta (1935-1998). Rzeczpospolita 1998 nr 61.
K. Kasperek: Amerykański sukces bohaterów emigracyjnej twórczości Andrzeja Brychta. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczno–Literackie 1998 z. 92/93.
H. Dasko: Brycht. Cz. 1-3. „Gazeta Wyborczadod. Magazyn 1999 nr 33, 34, 36.

Czerwony węgiel

R. Matuszewski: Trzech Andrzejów Brychtów. Współczesność 1962 nr 5 [dot. też: Suche trawy; Czas bez Marii].

Czas bez Marii

R. Matuszewski: Trzech Andrzejów Brychtów. Współczesność 1962 nr 5 [dot. też: Suche trawy; Czerwony węgiel].
J. Trznadel: Bezpośredniość między konwencjami. Twórczość 1962 nr 7.

Suche trawy

J. Krzysztoń: Lump zbuntowany. Więź 1962 nr 3.
R. Matuszewski: Trzech Andrzejów Brychtów. Współczesność 1962 nr 5 [dot. też: Czas bez Marii; Czerwony węgiel].

Dancing w kwaterze Hitlera

T. Drewnowski: Prowokacje Brychta. Miesięcznik Literacki 1966 nr 3, przedruk w tegoż: Krytyka i giełda. Warszawa 1969 [pt. Prowokacja na czasie].
W. J. Tkaczuk: Inicjacja. Więź 1967 nr 4.
J. R. Krzyżanowski: O pisarstwie Andrzeja Brychta. Kultura”, Paryż 1967 nr 3.

Raport z Monachium

T. Nowakowski: Maneken-pis. Kultura”, Paryż 1967 nr 6.
K. Zgorzelska: Zawstydzający reportaż. Więź 1967 nr 5.
W. Szewczyk: Podróż w kręgi piekielne. Miesięcznik Literacki 1968 nr 2, przedruk w: Proza, poezja 1967. Warszawa 1968.

Sceny miłosne

J. Błoński: Brychta ballady podwórzowe. Twórczość 1968 nr 1.

Opowieści z tranzytu

T. Błażejewski: Sperma i krew. Pismo Literacko-Artystyczne 1987 nr 7/9.