BIO

Urodzona 5 sierpnia 1904 w Kaliszu; córka Oskara Kuniga, ślusarza, i Jadwigi z Geyerów. Po uzyskaniu matury w 1924 w seminarium nauczycielskim uczęszczała do trzyletniej szkoły zdobniczej w Warszawie. Następnie pracowała jako nauczycielka w szkołach powszechnych w Warszawie. W 1926-37 była żoną Władysława Broniewskiego. W 1933 w związku z aresztowaniem i oskarżeniem o tajną działalność rewolucyjną została zwolniona z pracy w szkolnictwie i pozbawiona prawa nauczania. W 1934-37 pracowała w Wydziale Wydawniczym Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) w redakcji „Małego Płomyczka”; w piśmie tym, a także w „Płomyczku” i „Płomyku” ogłaszała od 1934 liczne utwory. Od 1936 publikowała też książeczki dla dzieci. W tymże roku nawiązała współpracę z założonym z inicjatywy Komunistycznej Partii Polski „Dziennikiem Popularnym”. Represje po wybuchu strajku nauczycielskiego pozbawiły ją pracy w ZNP. W 1938 redagowała (pod pseudonimem Bronisława Janowska) pisemko dla dzieci „Gazetka Miki” (wydawana przez Marka Przeworskiego). Współpracowała z Ligą Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz z Międzynarodową Organizacją Pomocy Rewolucjonistom. Po wybuchu II wojny światowej przebywała początkowo w Białymstoku, gdzie po włączeniu tych ziem do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) pełniła funkcję inspektora tamtejszego okręgu szkolnego, a następnie w Mińsku, gdzie była kierownikiem działu literackiego „Sztandaru Wolności”. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej ewakuowana w głąb ZSRR pracowała fizycznie w sowchozie w Czapajewsku. W 1942 rozpoczęła pracę publicystyczną w radiu w Kujbyszewie i w czasopismach związanych z działalnością Związku Patriotów Polskich, m.in. była kierowniczką działu literackiego „Nowych Widnokręgów” (Kujbyszew-Moskwa 1942-44; tu liczne opowiadania, reportaże i artykuły m.in. pod pseudonimem Roman Jasiński). Pisywała do czasopism radzieckich: „Prawda”, „Izwiestia”, „Komsomolskaja Prawda” (tu artykuły, opowiadania, recenzje też pod pseudonimem Roman Jasiński). Po utworzeniu w 1943 Dywizji im. T. Kościuszki towarzyszyła jej do 1945 jako korespondent wojenny. Weszła w 1944 jako poseł do Krajowej Rady Narodowej. W 1945-46 współpracowała z dziennikiem „Polska Zbrojna” (Lublin-Łódź). W 1947 zamieszkała na stałe w Warszawie i została redaktorem naczelnym tygodnika „Kobieta” (1947-50). Otrzymała nagrodę miasta Warszawy oraz Państwową Nagrodę Literacką III stopnia (1951). W 1958-64 była redaktorem literackim „Kraju Rad”. Za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży otrzymała w 1973 nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W tymże roku została awansowana do stopnia majora. W 1980 została wiceprezesem Rady Naczelnej Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Odznaczona m.in. Krzyżem Komandorskim (1954) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1974) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964). Zmarła 17 lutego 1981 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Przygody gałgankowej Balbisi. [Dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1936, 81 s. Wyd. nast. pt. Historia gałgankowej Balbisi: [Warszawa:] Czytelnik 1947, tamże: wyd. 2 [1948], wyd. 3 1949, wyd. 4 1949, wyd. 5 1955, wyd. 4 [właśc. 6] 1956, wyd. 7 1957, wyd. 8 1961, wyd. 9 1965, wyd. 10 1971, wyd. 11 1975.

Przekłady

chiński

Pu ya-ya li-hsien-tsi. [Przeł.] Tsiang Sung-po. Szang-hai 1957.

japoński

Barubinka no Bōken. [Przeł.] U. Risako. Tōkyō 1968.

mołdawski

Pécanüle frumoasej Balbisja. [Przeł. z ros.] A. Gromov. Kišinev 1960.

ormiański

[Przeł.] M. Grocholak. Erevan 1963.

rosyjski

Priklûčeniâ trâpičnoj Bal'bisi . [Przeł.] M. Bruhnova. Moskva 1956.

2. Historia toczonego dziadka i malowanej babki. [Dla dzieci]. [Warszawa:] Biblioteka Polska 1937, 142 s. Wyd. nast.: [Warszawa:] Czytelnik 1947, tamże 1950; wyd. 3 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże wyd. 4 1959, wyd. 5 1975, wyd. 6 1983.

3. Przygody lalki Joasi. [Dla dzieci]. Warszawa: Biblioteka Polska 1937, 20 s.

4. Ciapek — włóczęga. [Dla dzieci]. Warszawa: J. Przeworski 1939, 140 s. Wyd. nast.: tamże 1947; wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, wyd. 3 tamże 1978.

5. O Puku i Fuku, aksamitnych pieskach. [Dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1939, 63 s.

6. Wędrówki miedzianego grosika. [Dla dzieci]. Lwów-Kijów: Państwowe Wydawnictwo Mniejszości Narodowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 1941, 159 s.

Przekłady

białoruski

Vandrouki mednaga grošyka. [Przeł.] M. Tank. Minsk 1956.

7. Czołg porucznika Kukułki. [Opowiadanie]. Łódź: Czytelnik [1945], 15 s. Wyd. nast.: tamże [1946]; wyd. 2 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 27 s.

8. Siostrzeńcy ciotki Agaty. [Dla dzieci]. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 107 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1950; wyd. 3 Warszawa: Nasza Księgarnia 1952, tamże: wyd. 4 1954, wyd. 5 1956.

9. Szlakiem Pierwszej Armii. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1946, 173 s.

Przedruk częściowy zob. poz. .

10. W marszu na zachód. (Reportaże o Pierwszej Armii). [Łódź]: Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy Wojska Polskiego 1946, 42 s.

Zawartość

Zawiera 12 reportaży ze zbioru poz. 9.

11. O człowieku, który się kulom nie kłaniał. [Opowieść o gen. K. Świerczewskim]. Warszawa: Prasa Wojskowa 1948, 115 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1949; wyd. 3 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, tamże: wyd. 4 1952, wyd. 5 1953, wyd. 6 1954, wyd. 7 1957, wyd. 8 1959, wyd. 9 1960, wyd. 10 1963, wyd. 11 1965, wyd. 12 1967, wyd. 13 1969, wyd. 14 1970, wyd. 15 1978, wyd. 16 1987.

Przekłady

białoruski

Pra čalaveka, jaki ne klanjaŭsja kuljam. [Przeł.] J. Bryl`. Minsk 1968.

czeski

Generál Karel Swierczewski bohatýr polského osvobozeni. [Przeł.] J. Muk. Praha 1953.

kirgiski

Okton žaltanbagan adam Pol`ša žazuučugarynym povest' žana angemeleri. Frunze 1970.

niemiecki

Der Arbeiter — General. [Przeł.] C. Poralla. Berlin 1952.
Zurück nach Wola. Berlin 1962 [wyd. skrócone].

rosyjski

O čeloveke, kotoryj ne klanâlsâ pulâm. [Przeł.] L. G. Kaškurevič, V.I. Kiselev. Moskva 1963, wyd. 2 łącznie z V. Žulkevskaâ: Rasskazy i C. Chlebovskij: Rasskazy pt. O čeloveke, kotoryj ne klanâlsâ pulâm. Povesti i rasskazy pol'skih pisatelej. Moskva 1968.

słowacki

O človeku, ktorý sa neuhýbal gul`kam. [Przeł.] A. Vojtkuliak. Bratislava 1952.

węgierski

Akit nem fog a golyó. [Przeł.] F. Kemény. Budapest 1951.

Wyd. łącznie z poz. pt. Opowieści wojenne. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1973, 261 s.

12. Filip i jego załoga na kółkach. [Dla dzieci]. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 29 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1950; wyd. 2 [właśc. 3] Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: wyd. 3 1956, wyd. 4 1961, wyd. 5 1963, wyd. 6 1966, wyd. 8 1970, wyd. 9 1972, wyd. 10 1974; wyd. 11 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1981; wyd. 12 Warszawa: Nasza Księgarnia 1983, tamże: wyd. 13 1985, wyd. 14 1988.

Przekłady

niemiecki

Philipp und seine Besatzung auf Rädern. [Przeł.] K. Bialek. Berlin 1952.

Adaptacje

radiowe

pt. Kuchnia polowa. Polskie Radio 1968.

Wydane też jako wkładka do „Płomyczka” w 1979 i 1984 r.

Wyd. łączne z J. Przymanowski: Tajemnica wzgórza 117, W. Żukrowski: Mój przyjaciel słoń. Warszawa: Nasza Księgarnia 1978, 93 s.

13. Krystek z Warszawy. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Prasa Wojskowa 1949, 165 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1949; wyd. 3 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, tamże: wyd. 4 1953, wyd. 5 1953, wyd. 6 1954, wyd. 7 1955, wyd. 8 1958, wyd. 9 1965, wyd. 10 1967.

Przekłady

czeski

Krystek Zarychta. [Przeł.] O. Olšarová. Praha 1951.

rumuński

Krystek din Varsovia. [Przeł.:] T. Holban, L. Soare. Bucureşti 1952.

węgierski

A Kis varsói. [Przeł.:] E. Gáspár, H. Csorba. Budapest 1951.

Wyd. łączne z poz. pt. Opowieści wojenne. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1973, 261 s.

14. Ogniwo. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 210 s. Wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1952.

Przekłady

węgierski

Az örs. [Przeł.] I. Mészáros. Budapest 1954.

Adaptacje

teatralne

sceniczne fragmentu: M. Gryff. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 20 s.

15. Z notatnika korespondenta wojennego. T. 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1953, 315 + 440 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1954, wyd. 3 1956; wyd. 4 skrócone Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1961, wyd. 5 skrócone tamże 1965; wyd. 6 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1981.

Przekłady

rosyjski

Zapiski voennogo korrespondenta. [Przeł.:] V. Arcimovič, L. Jakovlev. Moskva 1956.

16. Biała plama. Opowieść dokumentarna. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1956, 451 s. Wyd. 2 tamże 1956.

17. O skąpym Bartoszu, sprytnym kocie Filucie i babcinych okularach. [Dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 21 s. Wyd. 2 tamże 1986.

18. Dziesięć serc czerwiennych. [Wspomnienia]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1964, 258 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1971, wyd. 4 1977, wyd. 5 1978. Por. poz. , .

19. Maje i listopady. [Wspomnienia]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1967, 244 s. Wyd. 2 tamże 1979.

Ciąg dalszy wspomnień poz. 18, 21.

20. O takich, jak każde z was. [Dla dzieci]. Warszawa: Biuro Wydawniczo-Propagandowe „Ruch 1970, 46 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1973; wyd. 3 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977.

21. Tamten brzeg mych lat. [Wspomnienia]. Warszawa: Książka i Wiedza 1973, 348 s. Wyd. 2 tamże 1979.

Ciąg dalszy wspomnień poz. 18, 19.

22. Dawno i jeszcze dawniej. [Dla dzieci]. Warszawa: Czytelnik 1975, 126 s.

Prace redakcyjne

1. W nowej szkole. Czytanka na kl. IV szkoły powszechnej. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1946, 223 s. Wyd. nast. poprawione tamże: wyd. 2 1947, wyd. 2 [!] 1948, wyd. 3 [!] 1948, wyd. 3 [!] 1949, wyd. 4 1947, wyd. 5 1947.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1981” wyd. 1986 (A. Biernacki).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (K. Kuliczkowska).

Ogólne

Książki

O Janinie Broniewskiej. Oprac.: B. Kamińska, H. Molenda. Kalisz: Instytut Kształcenia Nauczycieli Oddział Doskonalenia Nauczycieli 1988, 54 s.

Artykuły

B. Tylicka: Janina Broniewska. Tygodnik Kulturalny 1965 nr 39.
J. Dziarnowska: Wspomnienie o Janinie Broniewskiej. Literatura 1981 nr 10.
W. Żukrowski. Widnokręgi 1981 nr 4 [wspomnienie].

O człowieku, który się kulom nie kłaniał

O. Terlecki: Reportaż z jednego życia. Dziennik Literacki 1948 nr 27.

Ogniwo

S. Łastik. Twórczość 1952 z. 6.

Z notatnika korespondenta wojennego

Z. Bieńkowski. Twórczość 1953 z. 12.
J. Przymanowski: Korespondent Pierwszej Armii opowiada. Nowa Kultura 1953 nr 19.
Z. Bieńkowski. Twórczość 1954 z. 6.

Dziesięć serc czerwiennych

L. Bartelski: Jedno z serc. Kultura 1964 nr 29.

Maje i listopady

D. Knysz-Rudzka: Sprawy wielkie i małe. Miesięcznik Literacki 1968 nr 9.