BIO

Urodzony 19 sierpnia 1923 w Łodzi w rodzinie nauczycieli; syn Jana Brauna i Anny z Żylińskich. W 1939 ukończył Gimnazjum im. S. Żeromskiego w Łodzi. Po wybuchu wojny, w grudniu tego roku został wraz z rodzicami uwięziony przez Niemców w obozie w Radogoszczy, a następnie wysiedlony do Krakowa. Przebywał przez pewien czas we wsi Narama w okolicach Miechowa, a następnie od 1941 w Warszawie, ucząc się i pracując zarobkowo. Brał udział w działalności konspiracyjnej jako członek Związku Walki Zbrojnej a potem Armii Krajowej, od lipca 1944 walczył w oddziale partyzanckim w Kieleckiem i Krakowskiem. W tymże roku ożenił się z Zofią Świeżawską. Po wyzwoleniu rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. Debiutował w 1946 wierszem pt. Jedna noc zamieszczonym w „Kuźnicy” (nr 6). W tym czasie zaczął także drukować opowiadania i recenzje literackie m. in. w „Pokoleniu”, „Kuźnicy”, „Odrodzeniu”, „Po prostu”, „Razem”, „Świecie Młodych”, „Twórczości”. W 1946 wstąpił do Akademickiego Związku Walki Młodych Życie. Od 1947 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (później do 1968 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). W 1947 przeniósł się do Wrocławia, gdzie kontynuował przez rok studia polonistyczne. Pracował tu także w redakcji „Trybuny Dolnośląskiej”. W 1948 zamieszkał w Warszawie i przez rok studiował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. W 1949 został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1950-52 kierował działem poezji tygodnika „Nowa Kultura” oraz działem kulturalnym dziennika „Sztandar Młodych”. W 1951 i 1952 wyjeżdżał do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. W 1953-54 przebywał z ekipą szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża w Korei; za pracę tę został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz dwukrotnie odznaczeniami Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej: Medalem Zasługi (w 1954) i Medalem Zwycięstwa (1973). W 1954-56 pracował w Chinach jako stały korespondent „Trybuny Ludu”, na której łamach drukował reportaże z podróży po tym kraju. Po powrocie do Polski ponownie (do 1964) współpracował z „Nową Kulturą” (1956-59 członek redakcji; tu m. in. stałe felietony: w 1956 Świat na którym żyjemy, w 1959 Nasz wiek dwudziesty). W 1956 podróżował do Niemiec Zachodnich, a w 1957 przebywał na stypendium we Francji i Włoszech. W 1957-63 był kierownikiem zespołu filmowego Droga. W 1959 odbył podróż do Chin i Wietnamu. W 1960-63 kierował działem kulturalnym miesięcznika „Chiny”. Zajmował się krytyką filmową i telewizyjną; recenzje publikował m. in. w „Zwierciadle” (1960-64), „Życiu Warszawy” (1962-66 stały cykl omówień programów telewizyjnych pt. Szklany gość), „Filmie” (1969-72), „Literaturze” (1972-73 cykl Telewizja, tu także w 1972 cykl felietonów literackich Zamiast literatury); od 1977 drukował też sporadycznie artykuły w „Komunikatach Polskiego Klubu Conradowskiego”. W 1961 zawarł związek małżeński z Teresą Krystyną Maślanką, malarką. W 1963-65 był kierownikiem działu filmów telewizyjnych w Telewizji Polskiej. Działał w Związku Literatów Polskich (do 1983): w 1960-66 był członkiem Zarządu Oddziału Warszawskiego, w 1966-68 i 1971-74 członkiem Zarządu Głównego, a w 1980 został wiceprezesem. Od 1966 należał do Polskiego PEN Clubu (od 1976 członek Zarządu Głównego). Pod koniec lat sześćdziesiątych zajął się badaniem biografii i twórczości Josepha Conrada; poszukując materiałów odbył w 1966-67 podróż po Japonii, Indonezji i Australii (w 1967 opublikował w „Życiu Warszawy” cykl reportaży Śladami Conrada), a w 1976 po Ameryce Południowej (Wenezuela, Kolumbia, Panama, Ekwador, Karaiby). Uczestniczył w międzynarodowych kongresach poświęconych Conradowi. W 1975 został przewodniczącym Polskiego Klubu Conradowskiego. Należał także do Stowarzyszenia Marynistów Polskich i Międzynarodowego Instytutu Kultury Morskiej. W 1973 przebywał jako stypendysta na University of Iowa w USA. W związku z pracą nad powieścią o filaretach odwiedził w 1976 Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Jako stypendysta Akademie der Künste przebywał w 1985 w Berlinie Zachodnim. Należał w 1989 do Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, był jego wiceprzewodniczącym, a w 1990-93 prezesem Stowarzyszenia. W 1992 został wiceprzewodniczącym, a w 1994 przewodniczącym Rady Kultury przy Prezydencie Rzeczpospolitej. Od 1994 był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Conradowskiego, a następnie jego prezesem; publikował w piśmie Towarzystwa „Con-text”. W 1990 otrzymał nagrodę marynistyczną im K. Szczęsnego za publikacje conradowskie. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2003). Zmarł 9 listopada 2018 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. Szramy. Poezje. Warszawa: Książka 1948, 61 s.

2. Reportaż serdeczny. Poezje. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 116 s.

3. Wiosna sześciolatki. Wiersze. [Autorzy:] A. Braun, A. Mandalian, W. Woroszylski. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 69 s.

4. Lewanty. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1952, 466 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1954, wyd. 3 1954; Wilnius: Państwowe Wydawnictwo Literatury Pięknej 1955; wyd. 4 Warszawa: Czytelnik 1957, wyd. 5 tamże 1967.

Nagrody

Nagroda Państwowa w 1955.

Przekłady

bułgarski

Levanti. [Przeł.]. D. Ikonomov. Sofija 1954.

ukraiński

Levanty. [Przeł.] I. Derkač. Lviv 1957.

5. W kraju odzyskanych przyjaciół. Szkice z Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Warszawa: Iskry 1953, 117 s.

6. Młodość. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1954, 70 s.

7. Blask ciemności. Opowieść. Warszawa: Iskry 1956, 485 s.

Dotyczy przeżyć w szpitalu Polskiego Czerwonego Krzyża w Korei w latach 1953-54.

8. Piekło wybrukowane. [Opowiadanie]. Nowa Kultura 1957 nr 26-30. Przedruk zob. poz. .

Przekłady

angielski

The paving stones of hell. [Przeł.] H. Ch. Stevens. London 1959 [właśc. 1960].

niemiecki

Die gepflasterte Hölle. [Przeł.:] W. Bronska-Pampuch, H. B. Müller. Stuttgart 1958.

9. Samolotem i lektyką. Warszawa: Czytelnik 1957, 295 s.

Reportaże z podróży po Chinach.

10. Zwycięzcy z nad Tatu-Ho. [Opowiadanie]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 158 s.

11. Noc długich noży. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 212 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Szyldkretowa klamra; Jutro będzie inaczej; Ile mieliśmy do wyboru; Ćwiczenia, Ballada o gwoździach; Noc długich noży.

12. Zdobycie nieba. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1964, 499 s. Wyd. 2 tamże 1966.

13. Próżnia. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 354 s. Wyd. 2 tamże 1974.

Nagrody

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w 1971.

Przekłady

czeski

Prázdnota. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1973.

rosyjski

Serdce kolokola. [Przeł.]. P. Kostikov. Moskva 1976.

Adaptacje

filmowe

pt. Opowieść w czerwieni: Scenariusz: S. Brejdygant. Ekranizacja 1974.

telewizyjne

Oprac.: A. Obidniak, P. Kuncewicz. Telewizja Polska 1973.

14. Conrad – dotknięcie Wschodu. [Album]. Wstęp, oprac. i zdjęcia: A. Braun. Oprac. graficzne: A. Strumiłło. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1970, 268 s.

15. Śladami Conrada. Warszawa: Czytelnik 1972, 691 s. Por. poz. .

Reportaż z podróży śladami J. Conrada po Indonezji.

16. Próba ognia i wody. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1975, 197 s. Por. poz. .

Nagrody

Nagroda Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Koszalińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, Szczecińskiego Towarzystwa Kultury i Wydawnictwa Morskiego w konkursie na powieść o tematyce morskiej i pomorskiej w 1973 oraz nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych w 1976.

Przekłady

bułgarski

Prez ogn i voda. [Przeł.] T. Puchlev. Varna 1978.

rosyjski

Ispytanie ognem i vodoj. [Przeł.:] M. Ignatov i K. Storosel'skaja. Inostronnaja Literatura”, Moskva 1977 nr 12 s. 3-124.

Adaptacje

filmowe

Scenariusz: W. Olszewski. Ekranizacja 1978.

17. Próba ognia i wody. [Słuchowisko]. Polskie Radio 1975. Druk „Teatr Polskiego Radia” 1976 nr 1 s. 30-47. Por. poz. .

18. Śladami Conrada. [Film dokumentalny]. Scenariusz i realizacja: A. Braun. Telewizja Polska 1975. Por. poz. .

19. Bunt. Powieść. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976, 363 s. Wyd. 2 tamże 1977.

20. Odskok. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, 240 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Ojciec; Odskok; Mirka z Szekspira; Epidemia (Wariacje na motywach cudzych).

Adaptacje

filmowe

opowiadania Ojciec pt. Tate. Scenariusz: J. Rutkiewicz. Telewizja Polska 1976.

21. Uczyliśmy się milczeć...” Wypowiedź na zjeździe ZLP. Warszawa: Wydawnictwo Niezależnego Związku Studentów Politechniki Warszawskiej MEL* 1981, 11 s.

22. Rzeczpospolita chwilowa. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 459 s.

23. Przemówienia do pisarzy i o pisarzach. [Warszawa:] Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* [1983], 25 s.

24. Piekło wybrukowane i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1984, 560 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania z tomów: poz. , – poz. [z wyjątkiem Ballada o gwoździach], – poz. , – oraz nowe: Piękna śmierć.

25. Kreacja Costaguany. Świat południowoamerykański Conrada. Warszawa: Czytelnik 1989, 303 s.

26. Wallenrod. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990, 417 s.

27. Jak wściekłe psy... [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1994, 202 s.

28. Szkoła Conrada. [Szkice]. Warszawa: Verba 1995, 173 s.

29. Psie Pole. [Powieść]. Warszawa: Agawa 1997, 188 s.

30. Królestwo konieczności. [Powieść]. Warszawa: Twój Styl 2000, 359 s.

31. Apogeum. Gdańsk: Polnord – Wydawnictwo „Oskar 2003, 167 s.

Zawartość

Zawiera 3 opowieści: o G. Byronie, C. Norwidzie i J. Conradzie.

32. Cyrograf. Powieść. Łódź: Fundacja ANIMA „Tygiel Kultury 2006, 163 s.

33. Klimaty. Wybór wierszy. Warszawa: Nowy Świat 2006, 79 s.

Prace redakcyjne

1. Memoriał Newerlego. [Powst. 1965. Komitet redakcyjny: A. Braun, P. Hertz, l. Newerly]. Oprac. i wstępem poprzedził J. Zieliński. Warszawa: Biblioteka Narodowa 2003, 57 s.
Tekst dotyczy sytuacji literatury i polityki kulturalnej, powstał z inicjatywy l. Newerlego, zredagowany na podstawie materiałów członków warszawskiego środowiska pisarskiego.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957, 1967, 1976, 1988, 2004.

Wywiady

Były we mnie jakby dwie osobowości. Rozmowa z A. Braunem. W: J. Trznadel: Hańba domowa. Paryż 1986 i wyd. nast., przekł. franc.: Il y avait en moi deux personalités. W: La Honte. [Przeł.] l. M. Rodowicz-Heninger. Paris 1992.
My w smudze czasu ...” (Wywiad z A. Braunem) [Rozm.] H. Zaworska. Literatura 1989 nr 7.
Pisarz zawód niewdzięczny. Rozm. P. Szewc. Życie Warszawy 1993 nr 290.
Między Łodzią a Litzmannstadt. Rozm. Ł. Gołębiowski. Rzeczpospolita 1997 nr 284.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1-2. Warszawa 2000 (W. Maciąg).

Ogólne

Artykuły

J. Rohoziński: Andrzej Braun. Tygodnik Kulturalny 1962 nr 51/52.
A. Lisiecka: Nastąpić na gardło własnej pieśni. W tejże: Pokolenie „pryszczatych”. Warszawa 1964.
H. Bereza: Portret pisarza. Argumenty 1965 nr 51/52.
J. Wegner: Prometeusz i schematy. Współczesność 1969 nr 12.
J. Żółciński: Moralni wobec siebie. Argumenty 1978 nr 12.
P. Kuncewicz: Agonia i nadzieja (Literatura polska 1918-1986): Andrzej Braun. Przegląd Tygodniowy 1988 nr 30.
B. Rogatko: Bunt i jego granice. W tegoż: Linie przerywane. Łódź 1988.
M. Jakitowicz: Być epikiem. O twórczości Andrzeja Brauna. Przegląd Artystyczny 1994 nr 2.
H. Zaworska: Andrzej Braun, pisarz tylko dla dorosłych. W tejże: Lustra Polaków. Łódź 1994.
M. Reich-Ranicki: Andrzej Braun. Weitersegeln mit gebrochenem Mast. W tegoż: Erst leben, dann spielen. Göttingen 2002.

Wallenrod

S. Chwin: Afgański grzech Polaków. Tytuł 1991 nr 3.
A. Dziurkowski: Epitafium dla romantyzmu. Przegląd Powszechny 1992 nr 3.
K. Latawiec: Wallenrodyzm stylizowany. Twórczość 1992 nr 1.
S. Chwin: Wallenrod po Afganistanie i Grudniu. W tegoż: Literatura i zdrada. Kraków 1993.

Psie pole

G. Pomian: Łódź – miasto nieznane. Kultura”, Paryż 1998 nr 4.

Królestwo konieczności

H. Zaworska: Walka z losem. Gazeta Wyborcza 2000 nr 127.

Apogeum

M. Jentys: Apogeum Andrzeja Brauna. W tejże: Nić Ariadny. Toruń 2005.