BIO
Urodzony 11 października 1911 w Krakowie w środowisku mieszczańskim; syn Adolfa Boruchowicza i Anny z Rozenwaldów. Do szkół uczęszczał w Krakowie. Po zdaniu w 1930 matury w Prywatnym Gimnazjum Męskim prof. Staniwsława Jaworskiego studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, (UJ); w 1936 uzyskał magisterium. Debiutował w 1931 artykułem Cyganeria warszawska opublikowanym w „Kurierze Literacko-Naukowym” (nr 7). W tym czasie wygłaszał też pogadanki historycznoliterackie w krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia. Od 1932 działał w Kole Miłośników Dramatu Klasycznego na UJ (przekształconym w klub dyskusyjny) oraz w Akademickim Związku Pacyfistów. Należał do koła literacko-artystycznego Litart. Współpracował z czasopismami: „Nowy Dziennik” (1933-37, tu m. in. dział Wśród poetów), „Albo-Albo” (1937-38, członek komitetu redakcyjnego), „Chwila” (Lwów, 1937-38, recenzje teatralne); ogłaszał też artykuły w „Sygnałach” (1937), „Życiu Świadomym” (1937), „Naszym Wyrazie” (1938-39). Przygotowywał monografię Stanisława Brzozowskiego. Od 1936 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W przeddzień wybuchu II wojny światowej przebywał w Genewie, skąd z powodu mobilizacji powrócił do kraju. W czasie kampanii wrześniowej dostał się w Zamojskiem do niewoli, z której zbiegł. Od października 1939 przebywał we Lwowie. W czasie okupacji niemieckiej został pod koniec 1942 aresztowany i osadzony w Obozie Janowskim we Lwowie; organizował tu ruch oporu i m.in. tajne spotkania literackie (wiersze powstałe w obozie zostały opublikowane w konspiracyjnej antologii Z otchłani, 1944). We wrześniu 1943, dzięki pomocy działaczy PPS, zdołał zbiec z obozu. Przebywał początkowo (pod nazwiskiem Michał Długosz) w Krakowie, gdzie włączył się w działalność konspiracyjną organizacji Wolność, Równość, Niepodległość (WRN) będącej kontynuacją PPS, a od listopada 1943 pełnił funkcję komendanta (pseudonim kpt. Zygmunt) Oddziałów Wojskowych i Bojowych WRN powiatu miechowskiego (związanych z Armią Krajową; AK). Współpracował z organem WRN „Wolność”, wydawanym konspiracyjnie w Krakowie; w dodatkach specjalnych dla bojowców publikował swoje wiersze partyzanckie. Po wojnie powrócił do Krakowa i został dyrektorem Wojewódzkiej i wicedyrektorem Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej oraz członkiem kolegium redakcyjnego wydawnictw tych instytucji. W marcu 1947 zagrożony aresztowaniem wyjechał do Sztokholmu, skąd w lipcu udał się do Paryża. W 1948-49 pracował jako konsultant w Columbia University w Nowym Jorku w dziale badania kultur współczesnych oraz w dziale socjologii. Następnie zamieszkał na stale w Paryżu, gdzie założył Centre d'Etudes Historiques przy Association de Juifs Polonais en France; kierował nim do 1954. W 1953 doktoryzował się na Sorbonie na podstawie rozprawy Écrits des condamnés à mort sous l'occupation allemande 1939-1945 (promotor prof. George Gurvitch). Prace naukowe i publicystyczne poświęcone głównie martyrologii Żydów w okresie II wojny światowej publikował w językach: polskim, francuskim i jidisz. W 1955 otrzymał nagrodę Kongresu Kultury Żydowskiej w Nowym Jorku. Współpracował z paryską „Kulturą” (od 1955) i „Zeszytami Historycznymi”, londyńskimi „Wiadomościami” (od 1963), z gazetą „Unzer Wort” (Paryż); stałe sprawozdania z polskich publikacji zamieszczał w „Revue d'Histoire de la II Guerre Mondiale”. Kierował przez pięć lat sekcją w języku jidisz radia francuskiego (Radio France Internationale). W latach siedemdziesiątych był pracownikiem naukowym Centre National des Recherches Scientifiques. Był członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, Union Internationale des Resistants et des Déportés, działaczem Koła Armii Krajowej (AK) Oddział Francja, delegatem na Francję Głównego Zarządu Koła AK w Londynie. W 1974 otrzymał Prix de Souvenir Komitetu Międzynarodowego za całokształt twórczości. Odznaczony (przez władze emigracyjne w Londynie) m. in. Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1949), Krzyżem Armii Krajowej (1968). Zmarł nagle na atak serca 31 sierpnia 1987 w Nicei; pochowany na cmentarzu kibucu Cabri w Izraelu.
Twórczość
1. Brzozowski i Malraux. „Sygnały” 1937 nr 28; odb. Lwów 1937, 32 s.
2. Miłość i rasa. Powieść. Kraków: Udziałowa Spółka Wydawnicza 1938, 276 s.
3. Literatura w obozie. Kraków: Centralna Żydowska Komisja Historyczna przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich, Oddział w Krakowie 1946, 76 s.
4. Uniwersytet zbirów. [Wspomnienia z Obozu Janowskiego we Lwowie]. Przedmowa: M. Hochberg-Mariańska. Kraków: Centralna Żydowska Komisja Historyczna przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich, Oddział w Krakowie 1946, 104 s.
5. Ze śmiercią na ty. [Wiersze]. Z glosami S. Dobrowolskiego i L. Motyki. Warszawa: Wiedza 1946, 80 s.
6. Organizowanie wściekłości. Słowo wstępne: Z. Nałkowska. Warszawa: Wydawnictwo Ogólnopolskiej Ligi do Walki z Rasizmem 1947, 80 s.
7. Pieśń ginących. Z dziejów twórczości Żydów pod hitlerowską okupacją. Warszawa 1947 s. 9-49; odb. Kraków; Łódź 1947, 55 s. Por. Prace redakcyjne poz. ↑.
8. Écrits des condamnés à mort sous l'occupation allemande (1939-1945). Étude sociologique. [Przedmowa:] R. Cassin. Paris: Presses Universitaires de France 1954, 276 s. Wyd. nast. pt. Écrits des condamnés à mort sous l'occupation nazie (1939-1945). Nouvelle édition revue et augmenté. [Paris:] Gallimard 1973, 374 s.
9. Arisze papirn. [Wstęp:] J. Pat. T. 1-3. Buenos Aires: Dos pojlisze jidentum 1955.
10. Dort wu es iz gewen andersz. New York: Alweltlecher Jidiszer Kultur-Kongres 1955.
11. Polski poprzednik Malraux [S. Brzozowski]. „Kultura”, Paryż 1956 nr 6 s. 27-34, nr 7 s. 39-56. Wyd. osobne Paryż 1956, 27 s. Wyd. nast. Paryż: [Instytut Literacki] 1976.
12. Dwadzieścia lat później. „Kultura”, Paryż 1963 nr 11 s. 112-121.
Przekłady
francuski
Wyd. osobne w języku jidysz: Cwoncig jor szpeter. Paris: Miniatur-Bibliotek 1964.
13. Inżynierowie dusz. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1963 nr 3 s. 121-163. Wyd. osobne łącznie z: W. Ładniewska-Blankenheimowa: Z dwu ostatnich lat Boya. [B. m.:] Kres* 1986, 64 s.
14. Bigos hultajski p. J. Wulfa alias Tomcia. Paryż: [Nakład autora] 1966, 16 s.
15. L'insurrection du ghetto de Varsovie. Paris: R. Julliard 1966, 255 s. Wyd. nast.: [Paris:] Gallimard; Julliard 1974.
Przekłady
hiszpański
16. Vies interdites. Paris: Casterman 1969, 266 s.
Przekłady
portugalski
17. Auschwitz selon Varsovie ou les chambres à gaz déjudaisées. Paris: Association Indépendente des Anciens Déportés 1970, 27 s.
18. Ludzie, książki, spory... Paris: Księgarnia Polska 1980, 231 s.
Zawartość
19. Spod szubienicy w teren. [Wspomnienia]. Paris: Księgarnia Polska 1980, 183 s.
Zawartość
20. Le cas de Marek Halter. Jusqu'ou est-il tolérable d'aller trop loin? Paris 1984, 14 s.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1967.
