BIO
Born on 12 November 1922 in Żytomierz (now Zhytomyr, Ukraine); son of the bookkeeper and later worker Stanisław Borowski and Teofilia, née Karpińska. After his father was arrested and exiled by the Soviet authorities in 1926, and his mother met the same fate in 1930, he was raised by his family in Marchlewsk, a Polish National District in Soviet Ukraine. He came to Poland in 1932 with the assistance of the Red Cross, settling in Warsaw together with his parents. He attended the T. Czacki Grammar School in Warsaw, living in a dormitory run by the Franciscan Order. He spent the German occupation in Warsaw and worked in the warehouse of a building company. After completing advanced secondary education in 1940 in secret classes, he started studying Polish philology in the unofficial University of Warsaw (UW). He was active in underground literary life. He was part of a friendship and artistic group known as the esencjaści (essentialists), who were associated with left-wing milieux and the periodical "Droga". He was also in contact with the Sztuka i Naród (Art and Nation) group. He made his debut in 1942 with the poetry cycle Gdziekolwiek ziemia (Wherever the Earth), which was printed on a copying machine. He was arrested in 1943 and put in the Pawiak prison before being taken to the Auschwitz concentration camp. He worked in various forced labour teams and then, after a bout of typhus, as a hospital orderly. Later, he worked in a roofing team so that he could care for his fiancée Maria Rundo. He wrote poems during this period that were circulated among prisoners. In 1944, he was transferred to the Dautmergen concentration camp, followed by Dachau-Allach in 1945. Following the liberation of the camp by the US Army, he was held in the displaced persons' camp in Freimann and worked for the Family Tracing Service of the Polish Red Cross in Munich. He was active as a writer, initially as a poet, before publishing his first short stories based on his camp experiences in 1946. He edited and translated materials for the reprint periodical "Ziemia i Ludzie" (1946, no. 1). In April 1946, he travelled to Belgium and France, returning to Warsaw in May. In December of that year, he married Maria Rundo. He worked at UW until 1948 as a junior assistant at the Gabriel Korbut Philological Office, known as the Korbutianum. He also remained active as a writer of prose and journalist pieces, collaborating with periodicals including "Kuźnica", "Pokolenie" and "Świat Młodych". In 1947, alongside Roman Bratny and Stanisław Marczak-Oborski, he co-edited the monthly "Nurt" under the collective pseudonym Wiktor K. Ostrowski. He joined the Polish Workers' Party (PPR) in 1948, which was merged into the Polish United Workers' Party (PZPR). He was chair of the Young Artists' and Scientists' Club in 1948/49. During the 1948 World Congress of Intellectuals in Defence of Peace in Wroclaw, he was deputy head of the Press Office and editor of the congress newspaper, "W Obronie Pokoju" (In Defence of Peace). In 1949/50, he served as officer for cultural affairs at the Polish Bureau of Press Information in East Berlin, where he was also engaged in intelligence-related activities on behalf of the Ministry of Public Security. After returning to Poland, he was involved in promoting communism and the socialist-realist campaign. In 1949, he published the regular column Nasz wiek XX (Our 20th Century) in the newspaper "Rzeczpospolita", with the pieces subsequently compiled into the volume Opowiadania z książek i gazet (Short Stories from Books and Newspapers). From 1950, he collaborated with the editorial team of the youth-oriented newspaper "Sztandar Młodych" and was also head of the journalism section of the weekly "Nowa Kultura", with his contributions including the regular column Mała kronika (Minor chronicle). He joined the Executive Board of the Polish Writers' Union (ZLP) in 1950. He died by suicide on 3 July 1951 in Warsaw. He is buried in the Avenue of the Distinguished at the city's Powązki Military Cemetery. He was posthumously awarded the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta.
Twórczość
1. Gdziekolwiek ziemia... Cykl poetycki. [Warszawa 1942], 13 k., powielone. Przedruk zob. poz. ↑ [1].
2. Arkusz poetycki. [Warszawa:] Wydawnictwo Droga [1944], 8 s.
3. Imiona nurtu. [Wiersze]. [Przedmowa:] W. Mackiewicz. Monachium: Oficyna Warszawska 1945, 36 s.
4. Poszukiwania = Tracing. [Wiersze;autorzy:] T. Borowski, K. Olszewski. Wstęp: A. Girs. Monachium: Oficyna Warszawska 1945, 15 s. Wyd. 2 tamże 1946.
5. Byliśmy w Oświęcimiu. [Opowiadania; autorzy:] 6643 J. Nel Siedlecki, 75817 K. Olszewski, 119198 T. Borowski. A. Girs: Od wydawcy. [T. Borowski:] Przedmowa. [Monachium:] Oficyna Warszawska 1946, 212 s. Wyd. nast.: Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958. Przedruk utworów T. Borowskiego zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
Zawartość
Przekłady
angielski
6. Pewien żołnierz. Opowieści szkolne. Warszawa: Płomienie 1947, 56 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑.
Zawartość
Adaptacje
filmowe
7. Rozmowa z przyjacielem. Wiersze. Wybór powst. 1946/1947. Podał do druku i wstępem opatrzył T. Drewnowski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1999, 56 s.
8. Kamienny świat. Opowiadanie w dwudziestu obrazach. [Warszawa:] Czytelnik 1948, 143 s. Wyd. nast.: [wyd. 5] tamże 1999. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑.
Zawartość
Przekłady
chiński
turecki
Adaptacje
teatralne
9. Pożegnanie z Marią. Opowiadania. Warszawa: Wiedza 1948, 178 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑. Wyd. nast.: [wyd. 10] Poznań: SAWW 1993; Warszawa: Książka i Wiedza 1993, wyd. 2 [!] tamże; Oświęcim: Państwowe Muzeum 2001.
Zawartość
Przekłady
angielski
szwedzki
Adaptacje
radiowe
filmowe
telewizyjne
Wyd. osobne opowiadania Pożegnanie z Marią: Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 29 s. Wyd. nast. Warszawa: Mediaprofit 2007, 55 s. Biblioteka Gazety Wyborczej. Omówienie Lektury Szkolnej, 20 + 1 dysk optyczny.
10. Opowiadania z książek i gazet. [Szkice publicystyczne]. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1949, 151 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
Nagrody
Zawartość
11. Do młodych agitatorów pokoju. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1951, 15 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
12. Mała kronika wielkich spraw. Przedmowa: W. Woroszylski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 169 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
13. Na przedpolu. Artykuły i reportaże. [Przedmowa:] W. Woroszylski. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 105 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
Zawartość
14. Czerwony maj. Opowiadania. Wstęp: K. Koźniewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 244 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 5). Por. poz. ↑.
Zawartość
Przekłady
czeski
niemiecki
15. Utwory zebrane. W pięciu tomach. Ze wstępem W. Woroszylskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954.
T. 1. Wiersze: Red.: W. Woroszylski, 243 s.
Zawartość
T. 2. Proza 1945-1947. Red.: J. Piórkowski, 314 s.
Zawartość
T. 3. Krytyka literacka i artystyczna. Red.: T. Drewnowski, 268 s.
Zawartość
T. 4. Publicystyka. Red.: T. Drewnowski, 481 s.
Zawartość
T. 5. Proza. 1948-1951. Red.: J. Piórkowski, 280 s.
Zawartość
16. Wybór opowiadań. Wybór i wstęp: J. Andrzejewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 469 s.
Zawartość
17. Pożegnanie z Marią i inne opowiadania. Słowo wstępne: J. Iwaszkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 324 s. Wyd. nast.: Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg 2003, tamże: 2006, 2012 Narodowa Biblioteka Arcydzieł , 2019.
Inne formy wydań
Zawartość
18. Wybór opowiadań. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 274 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1968, wyd. 4 1983.
Zawartość
19. Pożegnanie z Marią. Wybór opowiadań. Wyd. 4 [!]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 238 s.
Zawartość
20. Pożegnanie z Marią. Opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1967, 81 s. Wyd. 3 [właśc. 2] tamże 1988, 218 s.
Zawartość
21. [Wybór poezji]. Wybór i oprac.: J. Bartnicka. Warszawa: Czytelnik 1968, 142 s. Wyd. 2 tamże 1981.
Zawartość
22. Opowiadania wybrane. Wybór i układ: T. Drewnowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 337 s. Wyd. 5 [!] tamże 1988.
Zawartość
23. Poezje wybrane. Wybór i wstęp: J. Bartnicka. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, 165 s., Biblioteka Poetów – Exlibris.
Zawartość
24. Poezje. Wybór i wstęp: T. Drewnowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 230 s. Wyd. 2 tamże 1974.
Zawartość
25. Pożegnanie z Marią; Kamienny świat. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 195 s. Wyd. 2 tamże 1977.
Zawartość
26. Tadeusz Borowski (W 50-lecie urodzin). [Wybór utworów]. [Przedmowa] T. Drewnowski. Warszawa: Miesięcznik „Kultura i Ty” 1972, 39 s.
Zawartość
27. Wspomnienia; Wiersze; Opowiadania. Posłowie, wybór i ilustracje: T. Drewnowski. Przypisy: J. Jesionowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 382 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1979, wyd. 4 1981.
Zawartość
28. Dzień na Harmenzach. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 74 s.
Zawartość
29. Poezje wybrane (II). Wybór i wstęp: T. Drewnowski. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1990, 193 s.
30. Utwory wybrane. Oprac.: A. Werner. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1991, CXLV, 525 s., Biblioteka Narodowa I, 276. Wyd. nast.: wyd. 2 przejrzane Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1997, CXLI, 494 s., Biblioteka Narodowa* I, 276.
Zawartość
31. Dzień na Harmenzach; Proszę państwa do gazu; Bitwa pod Grunwaldem. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1992, 86 s., Lektury Szkolne.
32. Wybór opowiadań. Wstęp: T. Drewnowski. Warszawa: Kama 1994, 236 s. Lektury z Opracowaniem. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 rozszerzone [1996], wyd. 3 [1997], wyd. 4 rozszerzone [1998], wyd. 5 2000.
33. Wybór opowiadań. Czosnów: Wydawnictwo Sara [2001], 238 s. Lektury Szkolne. Wyd. nast.: Warszawa: Wydawnictwo Sara [2006], tamże [2009].
34. Pisma w czterech tomach. Pod red. T. Drewnowskiego, J. Szczęsnej, S. Buryły. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003-2005.
[1]. Poezja: Gdziekolwiek ziemia; Noce esencjalne; Księga z dnia Wigilii; Światło i cień; Koniec wojny?; O poezji i poecie; Pokolenie; Cztery wolności; Poezja zarzucona; Z pamiętnika. Oprac. [i przedmowa:] T. Drewnowski, J. Szczęsna. 2003, 518 s. Zob. poz.
[2]. Proza 1: Byliśmy w Oświęcimiu; Pożegnanie z Marią; Kamienny świat; Z kręgu Pożegnania z Marią i Kamiennego świata; Określenia oświęcimskie. Oprac.: S. Buryła. 2004, 431 s.
[3]. Proza 2: Pewien żołnierz; Opowiadania z książek i z gazet; Zabawa z wódką; Siedem triumfów sprawiedliwości; Muzyka w Herzenburgu; Czerwony maj, „kłopoty” i „dysputy...”. Oprac.: S. Buryła. 2004, 484 s.
[4]. Krytyka: Listy dipissa; Wprowadzenia i glosy do „Byliśmy w Oświęcimiu”; Pamflety; Prozaik o prozaikach; Humanistyka po Oświęcimiu; Manifesty socjalistyczne; Wielka satyra. Oprac.: T. Drewnowski. 2005, 408 s.
35. Proszę państwa do gazu. [Współwyd. z:] Z. Nałkowska: Przy torze kolejowym pt. Przy torze kolejowym; Proszę państwa do gazu. [Całość] zaadaptowała i opracowała: A. Tambor. [Tłum. na język angielski K. Krysta, tłum. na język niemiecki A. Bethke]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2011, 114 s., Czytaj po Polsku: materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego: edycja dla średnio zaawansowanych (poziom B1/B2), t. 8; Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 179. Wyd. nast. tamże: 2014, 2016, 2019. Zob. poz. 5.
36. Opowiadania Tadeusza Borowskiego: Pożegnanie z Marią, U nas w Auschwitzu..., Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem. [Oprac.: M. Selbirak]. Toruń: Wydawnictwo Literat [2015], 134 s. Lektury Wszech Czasów – Literat 69 . Zob. poz. 5, 9.