BIO

Urodzony 25 marca 1905 w Moskwie; syn Hilarego Borchardta, lekarza, i Marii z Norwid-Raczkiewiczów, urzędniczki. W 1911, po pięcioletnim pobycie w Paryżu, przyjechał do Wilna, gdzie uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego, a później polskiego. Po zdaniu w 1924 matury w Gimnazjum Humanistycznym im. A. Mickiewicza wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego. W 1925-28 uczył się w Szkole Morskiej w Tczewie, ukończył Wydział Nawigacyjny. W tym czasie pływał na szkolnym żaglowcu Lwów. Od 1929 pracował w marynarce handlowej: początkowo na statku Polsko-Brytyjskiego Towarzystwa Okrętowego S/s Rewa, a od 1931 na statkach Polskiego Transatlantyckiego Towarzystwa Okrętowego (później GAL): S/s Polonia, S/s Pułaski, M/s Piłsudski, S/s Kościuszko. W 1936 otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej, a od 1938 był starszym oficerem na szkolnym statku Dar Pomorza. Po wybuchu wojny światowej i zabezpieczeniu statku w Szwecji udał się w końcu września do Anglii, gdzie objął stanowisko starszego oficera na M/s Piłsudski. W czasie storpedowania statku w listopadzie 1939 został ranny. Wkrótce jako starszy oficer M/s Chrobry brał udział w kampanii norweskiej do zbombardowania statku w maju 1940 (odznaczony w 1941 Krzyżem Walecznych). Następnie przebywał w Anglii. W tym czasie rozpoczął twórczość literacką, a jednocześnie zaczął uprawiać malarstwo i rysunek (na urządzonej w Waszyngtonie w 1943 wystawie malujących marynarzy obrazy jego zyskały dobre recenzje i zostały zakupione). Od 1942 był inspektorem Morskiego Szkolenia Zawodowego w Polskim Ministerstwie Żeglugi w Londynie oraz wykładowcą nawigacji, astronawigacji i oceanografii. W 1944 zorganizował Gimnazjum i Liceum Morskie w Landywood pod Birmingham (dla 400 chłopców), które prowadził jako dyrektor przez trzy lata. Od 1948 pływał jako drugi oficer pokładowy na angielskim statku M/s Sheridan, obsługującym porty Amazonki. W 1949 powrócił do kraju i zamieszkał w Gdyni, gdzie podjął pracę w Państwowym Centrum Wychowania Morskiego jako kierownik kursów i wykładowca. Od 1951 był wykładowcą astronawigacji w Szkole Rybołówstwa Morskiego, a od 1953 w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni. Równocześnie w 1957-59 był delegatem Ministra Żeglugi w Izbie Morskiej w Gdyni, od 1961 konsultantem Polskiej Akademii Nauk do spraw oceanografii, w 1963-69 brał udział w pracach komisji normalizacyjno-językowej Ministerstwa Żeglugi. Debiutował w 1957 opowieściami z cyklu Znaczy kapitan publikowanymi w miesięczniku „Morze” (od nr 11); w piśmie tym, a także m.in. w „Tygodniku Morskim” (od 1965) ogłaszał w latach następnych wspomnienia i opowieści. W 1970 został członkiem Związku Literatów Polskich. W tymże roku został przyjęty do Klubu Znakomitych Kapitanów działającym przy moskiewskim radiu i telewizji. W 1971 przeszedł na emeryturę jako wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej. Kontynuował twórczość literacką, współpracując m.in. z czasopismami „Głos Wybrzeża” (od 1976) i „Wybrzeże”. W 1985 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. Odznaczony m.in. Złotą Odznaką Zasłużony Pracownik Morza (1957), Złotym Krzyżem Zasługi (1957), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1964) oraz I klasy (1976). Zmarł 20 maja 1986 w Gdyni; pochowany tamże na Cmentarzu Witomińskim.

Twórczość

1. Znaczy kapitan. [Wspomnienia – opowieści]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1960, 349 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1963, wyd. 4 1965, wyd. 5 1968; wyd. 6 Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1971, tamże: wyd. 7 1973, wyd. 8 1977, wyd. 9 1979, wyd. 10 1982, wyd. 11 1989; [wyd.12] Gdynia: Miniatura 1999, wyd. 13 tamże 2003.

Nagrody

Książka uzyskała nagrodę Klubu Marynistów Ligi Przyjaciół Żołnierza im. M. Zaruskiego za rok 1961 nadto: w 1964 nagrodę Klubu Dobrej Książki, Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Wydawnictwa Morskiego i Biblioteki Publicznej w Gdyni w konkursie na najlepszą książkę polską na temat morza, w 1965 nagrodę pisma „Morze” w plebiscycie na najlepszą książkę morską XX-lecia.

Zawartość

Tenanga; Naj Omne trinum perfectum; Niedziela; Quarneri; Ojciec Wirgiliusz; Elba; Wieża Świętojańska; Śnieżny szkwał; Oxelosund; Król; Od lwiątek do wilka; Oban; Quanto Costo; Nordkap; „Oceania”; La muleta; Na ministerialnym poziomie; Jakub Paganel; Ortodroma; Draculni vaporul; Awantury arabskie; Duchy; Iceberg; Birbante-rocca; Znaczy, co to znaczy?; Wojny krzyżowe; Klejnoty i pretorianie; W drodze do Itaki; Podróż poślubna; Starzy znajomi; Dziewicza podróż; Śladami Walter Scotta; Dar; Znów razem; W drodze do Nowej Zelandii; Meczet Omara; W dwadzieścia lat później.

Przekłady

czeski

Kapitan. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1969.

słowacki

Neobyčajný kapitán. [Przeł.] A. Varsiková, J. Coplák. Bratislava 1980.

2. Krążownik spod Samosierry. [Wspomnienia – opowieści]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1963, 289 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1962, [wyd. 4] 1980; Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1990.

Zawartość

Egzamin; O! Mu-Ku-Ry!; Ornitolodzy; Wiatr; Siedmiu z Meksyku; Nie dokończony reportaż; Pogrzeb pilota Trinity House; Trzy listy; Pasażer I. K. C.; Chimera Mirabilis; Milioner; Kazio; Czciciel słońca i sankilota; Pożar na Atlantyku; Plamoznik; Flip; Jolly good fellow; Królewski żart; Uśmiechy losu; Pikrat! Pikrat! Wylecimy w powietrze; Honny soit, qui mal y pense; Sąd morski; Ma w każdym porcie narzeczoną; Monkejek i „Catalina”; Flara; Major i Misk; Od autora.

Adaptacje

telewizyjne

opowiadania: Ma w każdym porcie narzeczoną. Telewizja Polska (Gdańsk) 1969.

3. Kolebka nawigatorów. [Opowiadania – wspomnienia]. Powst. 1981. Wyd. [w oprac. E. Ostrowskiej]. Przedmowa: J. Miłobędzki. Gdynia: Miniatura 1997, 325 s. Wyd. nast. tamże 2003.

Tom przygotowany przez autora; data powstania wg informacji E. Ostrowskiej.

4. Szaman morski. [Opowiadania]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1985, 254 s. Wyd. nast. tamże 1988; wyd. 3 Gdynia: Miniatura 2003.

Zawartość

Narodziny Szamana Morskiego [o E. Borkowskim]; Loksodrama Szamana; Seans; Żywa pomoc nawigacyjna; Bukiet; Kochaaani moi oficerowie; Zaćmienie Szamana; Oko Szamana; Opatrzność; Bizony; Hrabina; Sandek, Leda i Syrena; Ślub; „Awantury arabskie” Szamana; Magiczny krąg; Szaman w roli Kmicica; Pan Ocean; Marynarza kompasem jest grog; Dziennik okrętowy; Kulminacja; Chmura naukowo; Wigilia Szamana; Honorowa burta; Ona i sto jeden; Zmierzch „pierwszych po Bogu”; Zemsta Szamana; Brylantowy krzyż; „Sobieski”; „Chrobry”; Szczerbiec; Ostatnia parada.

5. Pod czerwoną różą. Gdańsk: Graf 1991, 180 s. Wyd. 2 uzupełnione Gdynia: Miniatura; Gdańsk: Wydawnictwo DJ 2002.

Opowieści autobiograficzne z lat dzieciństwa i młodości spędzonych w Paryżu i Wilnie: Matecznik; Au mérite; Mi-carème; Ce n'est pas Varsovie’ Ça pique; Diabeł pod poduszką; Wuj Ignacy; Wspaniały pomysł Mohikanów; Czarujący chłopak; Golciper; Car w Wilnie; Mój przyjaciel Ur; Kiemlicz, pomóżcie! – oraz s. 65-180: E. Ostrowska: Pod białą różą. (Wspomnienie o Karolu Olgierdzie Borchardtcie.).

6. Potem, potem... Ze zbioru opowiadań „Kolebka nawigatorów”. [Wybór i oprac.: E. Ostrowska]. Gdańsk: Albatros 1992, 166 s.

Zawiera 20 utworów z poz. innych niż w poz. .

7. Znaczy równik na rumbie. Ze zbioru opowiadań „Kolebka nawigatorów”. [Wybór i oprac.: E. Ostrowska]. Przedmowa: J. Miłobędzki. Gdańsk: Albatros 1992, 121 s.

Zawiera 14 utworów z poz. innych niż w poz. .

Inna twórczość

Praca z zakresu nawigacji.

• Astronawigacja. W: Podstawowe wiadomości z nautyki. Warszawa 1955 s. 251-376. Poradnik Rybaka Morskiego z. 7.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1974.

Wywiady

• Rozm. J. Szulczewski. Biblioteka Gdańska 1974 nr 4.
Znaczy Borchardt. Rozm. K. Murawska. Wybrzeże 1982 nr 1.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (J. Czachowska).
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. 2. Warszawa 1984 (B. Tylicka).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (A. Bukowski).

Ogólne

Książki

E. Ostrowska: Kapitan własnej duszy. Gdynia: Miniatura 2001, 253 s.

Artykuły

R. Gdaniec-Osowicka: Karol Olgierd Borchardt. „Ziemia Gdańska1970 nr 83.
E. Moskalówna: Rozmowy o morzu i twórczości. Spadkobiercy żeglarzy. Litery 1970 nr 7.
L. Prorok: Wspominkarze z mostków kapitańskich. W tegoż: Szkice bałtyckie i inne. Wrocław 1972.
R. Witkowska: Perfectum. (Karol Olgierd Borchardt). „Rocznik Kulturalny Ziemi Gdańskiej” t. 7: 1975 wyd. 1976.
K. Turno: Między pamiętnikiem i gawędą. (O prozie narracyjnej Karola Olgierda Borchardta). W: Literatura Gdańska i Ziemi Gdańskiej w latach 1945-1975. Gdańsk 1979.
E. Kubasiewicz: Kapitan Karol Olgierd Borchardt – życie i działalność społeczno-wychowawcza. Nautologia 1981 nr 4.
I. Heppen: Korsarze i Don Kichoci. Tygodnik Polski 1986 nr 13.
I. Heppen: Nec mergitur. O Karolu Olgierdzie Borchardtcie. „Tygodnik Polski1986 nr 28.
J. Miciński. „Morze1986 nr 7.
R. Witkowska: W kręgu książki Karola Olgierda Borchardta. „W Kręgu Książki1987 [nr] 7.
E. Ostrowska: Pod białą różą. (Wspomnienie o Karolu Olgierdzie Borchardtcie). W: K.O. Borchardt: Pod czerwoną różą. Gdańsk 1991.
B. Tylicka: Człowiek morza. Wspomnienie. Guliwer 1997 nr 3.
J. Rusin: Kraj lat dziecinnych” w prozie autobiograficznej Karola Olgierda Borchardta. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Historia Literatury1999 z. 5.

Znaczy kapitan

Z. Starowieyska-Morstinowa: Zamiast morskiego reportażu. Tygodnik Powszechny 1962 nr 38, przedruk w tejże: Szukam człowieka. Kraków 1973.
J. Łukasiewicz: Tradycja i legenda morza. Odra 1964 nr 6.