BIO
Urodzona 18 października 1883 w Warszawie; córka Ignacego Radlińskiego, religioznawcy i orientalisty, i Marii z Roguskich. Do 1899 uczyła się w domu pod kierunkiem matki, a następnie na tajnej pensji Karoliny Strzemińskiej w Warszawie. Od 1901 kontynuowała naukę w gimnazjum żeńskim typu klasycznego im. E. Plater w Krakowie. Przed otrzymaniem świadectwa maturalnego w 1903 wyszła za mąż za Stefana Boguszewskiego, ziemianina, słuchacza Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ). W 1904 podjęła studia przyrodnicze na UJ; została też członkiem stowarzyszenia młodzieży akademickiej „Młodość” formowanego w kręgu ideologii Narodowej Demokracji. Rok 1905 spędziła w majątku męża w Izabelowie na Białorusi. Debiutowała w 1906 przekładem dramatu Maksyma Gorkiego Dzieci słońca , jako prozaik zaś w 1909 nowelką pt. Niedźwiadki opublikowaną w piśmie „Promyk” (nr 29). W tymże roku wznowiła przerwane studia. W 1913 należała do założycieli Krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, w 1913-14 zaś pracowała społecznie w Komitecie Równouprawnienia Kobiet. Po wybuchu I wojny światowej schroniła się wraz z dziećmi, w listopadzie 1914, na Śląsku Cieszyńskim. W 1916 przez pewien czas pracowała w kolumnie sanitarnej. Pod koniec 1917 przybyła wraz z rodziną do Warszawy i zajęła się opracowywaniem podręczników przyrodniczych dla szkół. Od 1925 kierowała Studium Pracy Społecznej przy Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej; w związku z tą działalnością odbyła podróże po Danii i Szwajcarii. W 1925-26 współpracowała z czasopismem „Bluszcz” (w którym następnie publikowała z przerwami do 1939). W 1926 uczestniczyła jako korespondentka w kongresie poświęconym sprawom wychowania. W 1927-34 była związana z redakcją „Kobiety Współczesnej”. Następnie podjęła pracę w Stowarzyszeniu Kobiet z Wyższym Wykształceniem oraz należała do grona Obywatelskiego Komitetu Pomocy Społecznej. W tym czasie publikowała w „Tygodniku Ilustrowanym” (1927, 1930-32). Działała w Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Współpracowała (wspólnie z Jerzym Kornackim, późniejszym mężem i współautorem kilku powieści) z nielegalnie działającym teatrem robotniczym. W 1929 redagowała pismo „Świat, Dom i Szkoła”. Wraz z J. Kornackim była inicjatorką utworzenia Zespołu Literackiego Przedmieście (działającego w 1933-37 w Warszawie) i jego przewodniczącą; współredagowała tomy zbiorowe: Przedmieście (1934) i Pierwszy maja (1934). W latach okupacji niemieckiej przebywała w Warszawie, ukrywając się z powodu działalności społecznej i literackiej (ukrywała się też na wsi pod Radzyminem). W lutym 1944 została powołana do utworzonej w podziemiu Krajowej Rady Narodowej, następnie po przeniesieniu się do Lublina we wrześniu tegoż roku, do Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; brała udział w podróży delegacji inteligencji polskiej do Moskwy (1944). Uczestniczyła w organizowaniu Instytutu Pamięci Narodowej, a w 1945 w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Krakowie i w Warszawie. W tymże roku powróciła na stałe do Warszawy. W 1948 została członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1954 była członkiem Rady Narodowej w Warszawie. W 1958 uczestniczyła w reaktywowaniu zespołu Przedmieście . W 1959 przebywała w Paryżu na stypendium Sorbony, zajmując się badaniem dziejów klasy robotniczej. Odznaczona orderem Odrodzenia Polski IV klasy (1945), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1950), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1955). Zmarła 11 listopada 1978 w Warszawie.
Twórczość
1. Patrz dokoła! 1918-1923.
Pogadanki przyrodniczo-geograficzne dla szkoły ludowej 5-7 oddziałowej. Cz. 1. [Współautor:] T. Radliński. Warszawa: J. Lisowska 1918, 96 s.
Pogadanki przyrodnicze dla oddziału 4 szkoły powszechnej. Podręcznik dla nauczyciela. Cz. 2. [Współautor:] T. Radliński. Warszawa: Nakład autorów 1919, 80 s.
Pogadanki przyrodnicze dla oddziału 3-go szkoły powszechnej. Cz. 1. Poznań: M. Arct 1921, 79 s. Wyd. nast.: wyd. 3 Warszawa: M. Arct 1921; tamże: wyd. 4 1923, wyd. 5 1924, wyd. 6 1925, wyd. 7 1927, wyd. 8 1928; przedruk 1930. – Cz. 2. Poznań: M. Arct 1922. Wyd. nast. wyd. 3 tamże 1924.
Pogadanki przyrodnicze dla oddziału 4 szkoły powszechnej. Cz. 2. Wyd. 2. Poznań: M. Arct 1921, 84 s. Wyd. nast.: wyd. 3 Warszawa: M. Arct 1924, wyd. 4 tamże 1925; przedruk 1930.
Pogadanki przyrodnicze dla oddziału 5 szkoły powszechnej. Cz. 3. Warszawa: M. Arct 1923, 104 s. Wyd. 2 tamże 1925.
2. W domu, w polu, w lesie. Pogadanki przyrodnicze w zakresie klasy wstępnej dla szkół i kompletów. Warszawa: M. Arct 1924, 84 s.
3. Historia jednego roku. Książka dla małych i dużych dzieci. [Współautorka:] H. Koźniewska. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 208 s. Wyd. 2 tamże 1931/1932.
4. Praca „od dołu”. „Bluszcz” 1926 nr 17, 18. Wyd. osobne Warszawa: Komisja Wydawnicza Centralnego Związku Kółek Rolniczych 1926, 15 s.
5. Co należy się wszystkim dzieciom. [Współautorka:] Z. Rosenblum. Warszawa: Polska Komisja Opieki nad Dzieckiem 1928, 14 s.
6. Dziecko na wsi. Warszawa: Polska Komisja Opieki nad Dzieckiem 1928, 46 s.
7. Dziecko w domu. Warszawa: Polska Komisja Opieki nad Dzieckiem 1928, 8 s.
8. Życie i dzieci. Warszawa: Polska Komisja Opieki nad Dzieckiem 1928, 88 s.
9. Świat po niewidomemu. „Kobieta Współczesna” 1930 nr 31-35, 44-49, 1931 nr 1-2, 7, 9, 11, 19, 20, 22, 26. Wyd. osobne Warszawa: „Kobieta Współczesna” 1931, 234 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: J. Przeworski 1937; Warszawa: Gebethner i Wolff 1946; tamże 1948. Przedruk fragmentów zob. poz. ↑, ↑.
Przekłady
czeski
10. Laski. Odczyt Heleny Boguszewskiej wygłoszony przez radio. „Kobieta Współczesna” 1932 nr 22. Wyd. osobne Warszawa: Helikon 1932, 15 s.
11. Ci ludzie. [Powieść]. Warszawa: Rój 1933, 216 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1937; wyd. 3 Warszawa: Gebethner i Wolff 1946. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
Przekłady
rosyjski
12. Czerwone węże. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1933, 58 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 1935, wyd. 4 1936, wyd. 5 1937, wyd. 6 1937, wyd. 7 1938, wyd. 8 1939, wyd. 9 1939, wyd. 10 1945, wyd. 11 1947, wyd. 12 1948; wyd. 13 poprawione i uzupełnione Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 191 s., tamże: wyd. 14 poprawione i uzupełnione 1954, wyd. 15 1956, wyd. 16 1958, wyd. 17 1959, wyd. 18 1960, wyd. 20 [!] 1962, wyd. 21 1974.
Przekłady
czeski
rosyjski
Adaptacje
filmowe
13. Adolf i Marian. [Opowiadanie w:] Pierwszy maja. Warszawa 1934 s. 235-240. Przedruk zob. poz. 40. Zob. Prace redakcyjne poz. ↑.
14. Całe życie Sabiny. Powieść. Warszawa: J. Przeworski 1934, 243 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1937; wyd. 3 Warszawa: Wiedza 1947; wyd. 4 Warszawa: Czytelnik 1958, tamże: wyd. 5 1967, wyd. 6 1971. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
Przekłady
czeski
słowacki
włoski
Adaptacje
telewizyjne
15. Dzieci znikąd. [Reportaże]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 63 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1935, wyd. 2 [!] 1935, wyd. 4 1936, wyd. 5 1937, wyd. 6 1938, wyd. 7 1939, wyd. 8 1945, wyd. 9 1946, wyd. 10 1947; wyd. 11 Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, tamże: wyd. 12 1953, wyd. 13 1955 [właśc. 1954].
16. [Opowiadania w:] Przedmieście. Warszawa 1934. Przedruk części zob. poz. ↑. Zob. Prace redakcyjne poz. ↑.
Zawartość
17. Za zielonym wałem. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Bracia Drapczyńscy 1934, 137 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1935; wyd. 3 Warszawa: Czytelnik 1945, tamże: wyd. 4 1948, wyd. 5 1953, wyd. 6 z posłowiem J. Odrowąż-Pieniążka 1979.
Przekłady
niemiecki
słoweński
18. Jadą wozy z cegłą. Powieść. [Współautor:] J. Kornacki. Lwów; Warszawa: Książnica Atlas 1935, 256 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1938; wyd. 3 Warszawa: Gebethner i Wolff 1948; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, tamże: wyd. nowe 1953, wyd. 3 1955. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
Przekłady
rosyjski
19. Wisła. Powieść. [Współautor:] J. Kornacki. Lwów-Warszawa: Książnica Atlas 1935, 321 s. Wyd. nast. Warszawa: Gebethner i Wolff 1948. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1). Por. poz. ↑.
20. Polonez. [Cykl powieściowy]. 1936-1939.
T. 1. Nous Parisiens. Powieść. [Współautor:] J. Kornacki. Warszawa: Nasza Księgarnia 1936, 244 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Wiedza 1946, wyd. 3 tamże 1946; wyd. 3 [!] Warszawa: Książka i Wiedza 1950.
T. 2. Deutsches Heim. Powieść. [Współautor:] J. Kornacki. Warszawa: Nasza Księgarnia 1937, 423 s. Wyd. 2 Warszawa: Wiedza 1946.
T. 3. J. Kornacki: Wschód. Warszawa: Nasza Księgarnia 1939, 430 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Wiedza 1946, wyd. 3 tamże 1948.
T. 4. Święcona kreda. Warszawa: Nasza Księgarnia 1939, 526 s. Wyd. 2 z przedmową J. Kornackiego Warszawa: Wiedza 1948.
Wyd. łączne całości t. 1/2-3/4. Wyd. 3 Warszawa: Czytelnik 1955, 428 + 515 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
21. Ludzie Wisły. Scenariusz filmowy. [Współautorzy:] J. Kornacki, A. Ford, J. Zarzycki. Ekranizacja 1937.
22. Anielcia i życie. Powieść radiowa. Przedmowa: E. Grocholska. Warszawa: Rój 1938, 288 s. Wyd. nast.: Warszawa: Czytelnik 1949, 173 s., tamże: wyd. 2 1953, wyd. 3 1959, wyd. 4 1977. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
23. Danusia z PPS. [Opowiadanie]. „Nowe Widnokręgi” 1945 nr 7, nr 17-18; pt. Danusia Dzierlacka. „Odrodzenie” 1945 nr 25. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
Przekłady
rosyjski
24. Wspomnienie o Halinie Górskiej. „Nowe Widnokręgi” 1945 nr 17-18. Wyd. osobne [B. m.]: Książka 1945, 16 s. Przedruk zob. poz. ↑ oraz w: H. Górska: Druga brama. Wyd. 5 Warszawa 1955.
25. Ludzie śród ludzi. [Autorzy:] H. Boguszewska, J. Kornacki. Warszawa: Wiedza 1946, 73 s. Wyd. 2 tamże 1948.
Zawartość
26. Nigdy nie zapomnę. [Opowiadania]. „Robotnik” 1946 nr 48-103, Warszawa: Wiedza 1946, 165 s. Nakład 2 tamże 1948. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
Zawartość
Przekłady
rosyjski
27. Czekamy na życie. [Powieść]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1947, 223 s. Wyd. nast.: wyd. nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, tamże: wyd. nowe 1953, wyd. 2 1960. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
28. Żelazna kurtyna. Powieść radiowa. „Kobieta” 1948 nr 20-53. Wyd. osobne Poznań: Wielkopolska Księgarnia Wydawnicza 1949, 267 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1949; wyd. 2 [!] Warszawa: Czytelnik 1959, wyd. 3 tamże 1964. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
Przekłady
czeski
niemiecki
norweski
29. Czarna kura. Powieść. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 226 s. Wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1954. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
30. Las [Powieść; współautor:] J. Kornacki. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 220 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
31. Pozbierane dzieci. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1955, 214 s.
Zawartość
32. Pisma wybrane. [Współautor:] J. Kornacki. Wyboru dokonał H. Michalski. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1956, 703 + 761 s.
33. Siostra z Wisły. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 206 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Siostra z Wisły; Maria Elzelia: wyd. 2 zmienione Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, 455 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 3 1975, wyd. 4 1977.
34. Maria Elzelia. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1958, 288 s.
Wyd. nast. łączne z poz. ↑ pt. Siostra z Wisły; Maria Elzelia: wyd. 2 zmienione Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, 455 s., tamże: wyd. 3 1975, wyd. 4 1977.
35. Zielone lato 1934. [Wspomnienia; współautor:] J. Kornacki. Warszawa: Książka i Wiedza 1959, 277 s.
36. Powieść pod różą. [Współautor:] J. Kornacki. Powst. 1960-1963.
37. Poprzez ulice. [Wspomnienia]. Warszawa: Iskry 1961, 281 s.
38. Zwierzęta śród ludzi. [Opowiadania]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1965, 198 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1971, wyd. 4 1981, wyd. 5 1987.
Zawartość
39. Adolf i Marian. [Wybór opowiadań]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 71 s.
Zawartość
Wybory utworów literackich w przekładach
rosyjski
Przekłady
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1974.
