BIO

Born on 26 May 1949 into a peasant family in Koźle (today: Kędzierzyn-Koźle) in the Opole region; son of Józef Rybowicz and Helena, née Poplicka. He attended the primary school in Koźle and then spent a year as a pupil at a mining school in Katowice. He did not advance to the next class and in 1963 moved to the village of Lisia Góra, near Tarnów, where his parents had inherited a farm. From the age of fifteen he worked as physical labourer, including as an assistant bricklayer and as a warehouse operative. He joined the Grammar School for Working People in Tarnów in 1968, completing his advanced secondary education there in 1971. He then studied Polish philology at the Jagiellonian University (UJ) in Krakow for several months before abandoning his degree and taking up a job as a coal miner. After applying unsuccessfully to the Theatre School in Krakow, he returned to work as a manual labourer. He completed military service in 1972/73. He made his debut in 1976 with the poem Wyobraźnia (Imagination) that was published in the newspaper "Gazeta Południowa" (no. 262). That year he joined the Rydwan literary group. His poems and prose appeared in numerous periodicals, including "Nowy Wyraz" (from 1978), "Tygodnik Kulturalny" (from 1979), "Życie Literackie" (form 1979), "Poezja" (from 1980), and "TEMi" (from 1980). He received several prizes in literary competitions. In 1980, he published his first volume of poetry, Samokontrola i inne opowiadania (Self-control and other stories). Although he was not involved in the opposition, he was interned when martial law was imposed on 13 December 1981 and was held in custody in Załęże until March 1982. In 1985 he joined the Polish Writers' Union (ZLP). Years of alcoholism contributed to his death in Lisia Góra on 21 October 1990. In a vote to mark 25 years of the weekly "TEMI" in 2004, he was emerged as the winner in the category People of Culture.

Twórczość

1. Być może to. [Wiersze]. Warszawa: Zarząd Główny Socjalistycznego Związku Studentów Polskich 1980, 31 s. Pokolenie, Które Wstępuje..

2. Samokontrola i inne opowiadania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 159 s.

Nagrody

Nagroda im. A. Kowalskiego – „Olka” przyznana przez redakcję „Walki Młodych” w 1980.

Zawartość

Najpiękniejsze opowiadanie świata; Zmartwychwstanie mojego dziadka; Moja babka ze strony matki; Bal u Gomolonek; Babka Alojza; Zalotnica niebiańska; Na piechotę dookoła świata; Ja im jeszcze pokażę; Rzeź niewiniątek; Jak zostałem pisarzem; Samokontrola; Jestem sam swoim szefem; Rezerwat dla intelektualistów; Pisanie, książka, poeta jak kolor niebieski; Opowiadanie bałwana.

Adaptacje

telewizyjne

opowiadania Najpiękniejsze opowiadanie świata. Reżyseria: S. Szlachtycz. Telewizja Polska 1980.

3. Inne opowiadania. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985, 307 s.

Zawartość

Diabeł z Chodakowa; Godzina prawdy; Mistrz mistrzów; Monolog; Wyznawca; Fufu; Dziennik alkoholika niepoprawnego; Sodomita i Worth; Najnowszy testament; Zmowa mężczyzn; Szkic do autobiografii; Wywiad; Artyści prowincjonalni; Gdzie jest ten kraj?; Zwariować z życia; Szkic do autobiografii (2); Stara miłość nie rdzewieje; Listy do Elżbiety.

4. Wiersze. Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1986, 53 s.

5. Wiocha Chodaków. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1986, 192 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Pazerny i gorliwy; Piesiu; Filozof wiejski; Zew ziemi; Tatuś i córeczka; Polowanie na Monikę; Atak szału; Spróbuj, jakie to dobre; Nienawiść; Wszystkie odmiany śmierci; I przyszedł szatan; Jako i my odpuszczamy; Wiocha Chodaków; Dzień, w którym Pan Bóg zakpił ze mnie; Nie matura, lecz chęć szczera; Wybory w Chodakowie; Mysz; Próba ognia i śmierci.

6. O kay. (Wybór wierszy). Warszawa: Staromiejski Dom Kultury 1990, 61 s. Poezja Szybkiej Obsługi..

7. Czekając na Becketta. [Opowiadania]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1991, 137 s.

Zawartość

Mężczyzna i kobieta; List do kostuchy; Przewodnik; Czekając na Becketta; Wydobycie broni; On nie chce się bawić; Neofita; Pan Bóg pisarz i kobieta leciutkich obyczajów; Tablica Mendelejewa; Wyjście z ciemności; Ostatnia szuflada; Starucha; Zwiadowcy piekieł; Pani Nic; Następca; Dwa zdania plus jedno.

8. Wiersze zebrane. Oprac. graficzne i red.: S. Potępa. Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne 1995, 135 s.

9. Horošaâ novost’; Dobra nowina. [Wybór wierszy]. [Przeł.] A. Bazilevskij. Moskva: Izdatel'stvo „Vahazar; Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2005, 131 s. Polsko-Rosyjska Biblioteka Poetycka.

Tekst w języku polskim i rosyjskim.

10. Zwariować z życia. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2018, 368 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: PIW 2018, plik w formacie EPUB, MOBI.

Zawartość

J. Baran: Ostrowidztwo Jana Rybowicza, – [Opowiadania:] z poz.: Pazerny i gorliwy; Piesiu; Filozof wiejski; Zew ziemi; Tatuś i córeczka; Polowanie na Monikę; Atak szału; Spróbuj, jakie to dobre; Nienawiść; Wszystkie odmiany śmierci; I przyszedł szatan; Jako i my odpuszczamy; Wiocha Chodaków; Dzień, w którym Pan Bóg zakpił ze mnie; Nie matura, lecz chęć szczera; Wybory w Chodakowie; Mysz; Próba ognia i śmierci, – z poz. : Zwariować z życia; Listy do Elżbiety.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

białoruski

Belaveža. Literaturnyj al’manach. Belastok 1988.
Lihsce srebrnajj tapolich. Z pol’skajj lihrykich XX st. [Wybór i przekł.] J. Czykwin. Balastok 1999.

niemiecki

Die Federn des weissen Adlers. Polnische Erzählungen aus vierzig Jahren. [Wybór i przekł.:] K. Staemmler. Frankfurt am Main 1986.

rosyjski

Vyhod iz t’my. [Przeł.] A. Bazilevskij [i in.]. Moskva 1990.
Strana naoborot. [Przeł.] A. Bazilevskij. Moskva 1992.
Sdelano v Pol'še, vek – XX. Antologiâ. [Wybrał i przeł.] A. Bazilevskij. Moskva 2009.

ukraiński

Tomu ŝo voni suŝcì. Antologìâ sučasnoï pol's'koï poezìï = Dlatego że są. Antologia współczesnej poezji polskiej. L'vìv 2005.
Pol's'kij lìteraturnij vitraž = Polski literacki witraż. [Przeł.] A. Gluŝak. Odesa 2007.

włoski

Viaggio sulla cima della rotte. Racconti polacchi dal 1945 a oggi. [Przekł., oprac. i wstęp:] P. Statui. Roma 1988.

Montaże utworów

Odlot. [Wersja 1]. Wystawienie: Scenariusz: S. Potępa, T.A. Żak. Wystawienie: Reżyseria T.A. Żak. Tarnów, Teatr Nie Teraz 1991.
Odlot. [Wersja 2]. Wystawienie: Scenariusz i reżyseria: T.A. Żak. Tarnów, Teatr Nie Teraz 1994.
Akt miłosny albo życie. Wystawienie: Reżyseria: M. Zięba. Tarnów, Teatr im. J. Solskiego 1997.
Rybowicz, czyli głowa pełna lalek. Wystawienie: Reżyseria: T.A. Żak. Tarnów, Teatr Nie Teraz 2005.

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

Jak zostałem pisarzem. Zob. Twórczość 1980 poz. .
Moje życie moje pisarstwo. Nowy Wyraz 1979 nr 12.
Szkic do autobiografii. „Radar1982 nr 26, 1984 nr 16, przedruk zob. Twórczość 1980 poz. .

Wywiady

Wszystko jest twórczością. Rozm. Z. Borowski. Radar 1984 nr 31.
Życiorys z dygresjami. Rozm. A. Kowalski. Radar 1985 nr 23.
Ostre widzenie. Rozm. J. Baran. W tegoż: Autor! Autor! Autor! Rozmowy z ludźmi pióra, palety. Warszawa 1986.

Ogólne

Artykuły

K. RUTKOWSKI: Dojrzała proza Jana Rybowicza. „Nowy Wyraz1979 nr 12.
J. KUROWICKI: Tyle myśli w głowie... Sprawy i Ludzie 1986 nr 51.
J. BARAN: Ta straszna wrażliwość. Regiony 1991 nr 3, przedruk w tegoż: Tragarze wyobraźni. Rzeszów 2006.
J. KOMAREWICZ: Straceniec z Lisiej Góry. TEMI 2000 nr 42.
J. KOTŁON: Proza Jana Rybowicza. Rocznik Tarnowski 2001/2002.
J. MARX: Jan Rybowicz (1949-1990). W: Legendarni i tragiczni. Warszawa 2002.
M. LEBDA: Samotnik z Lisiej Góry – rzecz o Janie Rybowiczu. „Pobocza2009 nr 3/4.
M. KLISOWSKA: Gdy odpowiedź tajemnicą. Esej symptonalny na phonos i logos, brzmienie i sens (cz. 1-2). „Aspekty Filozoficzno–Prozatorskie2010/2011 nr 33, 40; 2012/2013 nr 41, 47 [dot. także Z. Żakiewicza].
W. SETLAK: Przestrzeń jako źródło represji w twórczości Jana Rybowicza. W: Przestrzeń i czas w lekturze – lektura przestrzeni i czasu. Rzeszów 2019.
K. LATAWIEC: Jan Rybowicz (1949-1990). Obrazki z prowincji. W tejże: Literackie miejsca peryferyjne. Kraków 2022.

Samokontrola i inne opowiadania

J. BARAN: Pisarz z terenu. Wieści 1981 nr 8.
P. BRATKOWSKI: W cieniu arcydzieła. Literatura 1981 nr 28.
L. BUGAJSKI: Być pisarzem. Twórczość 1981 nr 11, przedruk w tegoż: Strategia ślimaka. Warszawa 1988.
J. PILCH: Krótka historia znajomości z Janem Rybowiczem. Echo Krakowa 1981 nr 27.
J. ROSŁAN: Cierpienia młodego pisarza. Tygodnik Kulturalny 1981 nr 33.
E. STAROSTA: Wiele hałasu o nic. Fakty 1981 nr 33.
Z. UMIŃSKI: Samokontrola. Kierunki 1981 nr 20.
A. WARZECHA: Przyjemność czytania. Życie Literackie 1981 nr 36.
A. OGRODOWCZYK: Odmiany kompleksu. Nurt 1982 nr 4.

Inne opowiadania

T. BŁAŻEJEWSKI: Zwariować z pisania. Życie Literackie 1985 nr 31.
K.M. SIENIAWSKI: Buntownik z powodami. „Kultura1985 nr 28.
S. STANUCH: Głos młodych. Dziennik Polski 1985 nr 130.
T.J. ŻÓŁCIŃSKI: Pozornie inne opowiadania. Radar 1985 nr 21.
J. GRUNDKOWSKI: Nie zwariowałem z życia. Nurt 1986 nr 5.
M. ORSKI: Czy inne?Twórczość1986 nr 2.

[Cz. Miłosz] Jan Syruć: Wiersze

P. SOPLICA: I ani jednej myśli w głowie. Fakty 1986 nr 26.
K. KANIA: Tabletki ze słów. Kierunki 1987 nr 17.
L. KLINGER: Dosłowność. Kultura 1987 nr 7.

Wiocha Chodaków

M. CHRZANOWSKI: Raj i piekło Chodakowa. Kultura 1986 nr 25.
A. KOWALSKI: Tak, tylko w inną stronę. Radar 1986 nr 14.
T. OLSZEWSKI: Spis z naturą. Życie Literackie 1986 nr 41.
E. STAROSTA: Wiocha i świat. Fakty 1986 nr 34.
T.J. ŻÓŁCIŃSKI: Wiocha Chodaków – jak z Cepeliady. Radar 1986 nr 32.
R. BEDNARCZYK: Nasz Ciemnogródek. Tak i Nie 1987 nr 16.
M. HALAWA: ... wielka wiocha Chodaków.... Literatura 1987 nr 2.

O kay

L. ŻULIŃSKI: Światełko w tunelu. Literatura 1991 nr 6.
T. OLSZEWSKI: Za szybko. Nowe Książki 1992 nr 2/3.

Czekając na Becketta

W. SETLAK: Ostatnia szuflada Jana Rybowicza. Fraza 1992 nr 2.

Wiersze zebrane

J. BARAN: Zmartwychwstać w przebiśniegach. Gazeta Krakowska 1995 nr 269.
S. POTĘPA: Wiersze zebrane Jana Rybowicza. TEMI 1995 nr 50.
K. LISOWSKI: Poezja jest odpuszczeniem. Rzeczpospolita 1996 nr 3.
K. MALISZEWSKI: Był – i jest!Sycyna1996 nr 4.
K. MALISZEWSKI: Ołówek w ręce losu. Nowy Nurt 1996 nr 3.

Zwariować z życia

P. ADAMCZYK: Wieś „wyklętego” „Nowe Książki 2018 nr 7/8.